HücreBölünmesi

Mayoz 1 ve mayoz 2 sonunda oluşan hücrelerin gen yapısı şu şekilde olur: Mayoz 1 sonunda: İki haploit hücre oluşur. Bu hücrelerde, iki çift birbirinden farklı genetik yapıya sahip kardeş kromatitler bulunur. Kromozom sayısı ana hücrenin yarısı kadardır. Genetik yapı, hem birbirinden hem de ana hücreden farklıdır. Mayoz 2 sonunda: Genetik yapısı birbirinden farklı n kromozomlu toplam 4 gamet oluşur. Kardeş kromatitler ayrılır ve her kromatit, yeni oluşacak hücrenin kromozomu olur. Kromozom sayısı, sitokineze kadar iki katına çıkar.

Bitki hücrelerinde sitoplazma bölünmesi (sitokinez) şu şekilde gerçekleşir: 1. Orta lamel (ara lamel) oluşumu: Hücrenin ortasında orta lamel denilen ara plaka oluşumu başlar. 2. Büyüme ve kalınlaşma: Orta lamel, hücrenin çeperine ulaşıncaya kadar büyür ve kalınlaşır. 3. İkiye ayrılma: Böylece sitoplazma içindeki yapılar hemen hemen eşit olacak şekilde ikiye ayrılır. 4. Hücre çeperi haline gelme: Zamanla orta lamel, iki yavru hücrenin faaliyeti sonunda normal hücre çeperi halini alır. Bitki hücrelerinde bulunan hücre duvarı, boğumlanarak bölünmeyi engeller.

Mayoz bölünmede genetik çeşitlilik, Profaz I ve Metafaz I evrelerinde ortaya çıkar. Profaz I evresinde, homolog kromozomlar yan yana gelerek tetrat oluşturur ve krossing over (parça değişimi) gerçekleşir. Metafaz I evresinde ise homolog kromozom çiftleri, hücrenin ortasında rastgele dizilir.

Kromozomlar, DNA'nın histon proteinleri etrafında sarılarak yoğunlaşmasıyla oluşur. Kromozom oluşum süreci: 1. Hücre bölünmesinin interfaz evresinde, kromatin ağı şeklinde bulunan DNA kısalıp kalınlaşmaya başlar. 2. Profaz evresinde, DNA yaklaşık 10.000 kat kısalır. 3. Metafaz evresinde, kromozomlar en kısa ve en kalın hallerinde görülür. Kromozomların temel bileşenleri: DNA zinciri: Özgül proteinleri sentezlemekle görevli gen adı verilen birimlerden oluşur. Protein zinciri: Histon olarak adlandırılır. Kromozom sayısı, canlı türlerine göre değişiklik gösterir.

Telofaz, ökaryotik hücrelerde mitoz ve mayozun son evresidir. Telofaz evresinde gerçekleşen bazı olaylar: Kromozomlar, iğ iplikleriyle hücrenin alt ve üst kutbuna taşındıktan sonra önce kromozomlara, sonra kromatin ipliklere dönüşür. İğ iplikleri kaybolur. Sentrozom yeniden oluşur. Çekirdek zarı ve çekirdekçik materyalleri hapsederek yeniden oluşur. Çekirdek zarları ve çekirdekçikler ortaya çıkar. Telofaz sonucunda, bir çekirdekli diploit hücreden iki çekirdekli diploit hücre oluşur.

Haploid hücreler, bir diploid hücre mayoz adı verilen bir süreçle iki kez bölündüğünde oluşur. Mayozun başlangıcında, ana hücre DNA'sını çoğaltır, interfaz olarak bilinen bir aşamada kütlesini ve organel sayılarını iki katına çıkarır. Mayoz sürecinde hücre, profaz, metafaz, anafaz ve telofaz gibi birden fazla aşamadan iki kez geçer. Mayozun sonunda, cinsel üreme gerçekleşebilir. Ortaya çıkan diploid hücre, iki tam kromozom setine sahiptir. Haploid hücreler ayrıca, bitkiler, algler ve mantarlar gibi organizmalarda eşeysiz üreme ve yaşam döngüsü değişikliklerine olanak tanıyan haploid sporlar şeklinde de oluşabilir.

Kinetokor lifleri, hücre bölünmesi sırasında kromozomları ayırmak için görev yapar. Kinetokor lifleri, mikrotübül iğ iplikleriyle kromozoma bağlıdır ve kinetokora bağlı olan bu iğ iplikleri, kromozomları ayrıştırmak için çalışır. Ayrıca, kinetokorlar, hücrenin iğ düzeneği kontrol noktasında da önemli bir rol oynar.

Mitoz ve mayoz bölünmede yer alan evreler şunlardır: Mitoz Bölünme Evreleri: İnterfaz: Hücre bölünmeye hazırlanır, organeller, DNA ve sentrozom kopyalanır. Karyokinez (Gerçek Bölünme Evreleri): Profaz: Kromozomlar X şeklinde görünür, çekirdek zarı kaybolur. Metafaz: Kromozomlar hücrenin ortasında sıralanır. Anafaz: Kromozomlar zıt kutuplara çekilir. Telofaz: Kromozomlar interfazdaki durumlarına geçer, çekirdek zarı belirginleşir. Sitokinez (Sitoplazma Bölünmesi): Hücre ikiye bölünür. Mayoz Bölünme Evreleri: Mayoz-1: Profaz-1: Kromozomlar yoğunlaşır, homolog kromozomlar arasında krosover (krossing over) gerçekleşir. Metafaz-1: Homolog kromozomlar rastgele hücrenin ortasında sıralanır. Anafaz-1: Homolog kromozomlar zıt kutuplara çekilir. Telofaz-1: Hücre ikiye bölünür. Mayoz-2: Profaz-2: Kromozomlar yeniden X şeklinde görünür, çekirdek zarı yok olur. Metafaz-2: Kromozomlar hücrenin ortasında sıralanır. Anafaz-2: Kardeş kromatitler ayrılır ve zıt kutuplara çekilir. Telofaz-2: Çekirdek zarı oluşur, dört haploit hücre oluşur.

Mitozun boğumlanma evresi, sitokinez aşamasında başlar. Sitokinez, genellikle anafaz veya telofaz evresinde, karyokinezin devamı olarak ortaya çıkar. Hayvan hücrelerinde sitokinez, hücre zarının hemen altında bulunan aktin ve miyozin II proteinlerini içeren kontraktil halkanın kasılmasıyla gerçekleşir ve hücre zarı içe doğru boğumlanarak ikiye ayrılır. Bitki hücrelerinde ise sitokinez, orta lamel (ara lamel) oluşumuyla gerçekleşir; orta lamel, hücrenin çeperine ulaşıncaya kadar büyüyüp kalınlaşarak sitoplazmayı ikiye ayırır.

Tıpta "prol" kısaltması, farklı bağlamlarda çeşitli terimlerle ilişkilendirilebilir. İşte bazı örnekler: Prolaktin: Hipofiz bezinde üretilen, meme dokusu gelişimi ve süt salgısını başlatan polipeptit bir hormondur. Proloterapi: Kronik kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarında kullanılan enjeksiyon bazlı bir tedavi yöntemidir. Mitral Kapak Prolapsusu (Çökmesi): Mitral kapakların kapanma sırasında kalbin üst odacığına 2 mm'den fazla bombeleşmesi veya çökmesi durumudur. Daha fazla bilgi için ilgili tıbbi terimlerin tanımlarına ve kullanım alanlarına bakmak gereklidir.

Mitozda kalıtsal devamlılık, her hücrenin çekirdek kısmında kromozomların kendini eşlemesi ve bu eşlerin her bir yavru hücreye eşit olarak dağılması sayesinde sağlanır. Mitozun kalıtsal devamlılığı sağlama nedenleri: Kromozom sayısının değişmemesi. Genetik bilginin doğru kopyalanması. Ancak, mitoz sırasında nadiren de olsa meydana gelen mutasyonlar, genetik yapıda kalıcı değişikliklere yol açarak kalıtsal çeşitlilik yaratabilir.

Trofozoitler, enine ikiye bölünme suretiyle aseksüel olarak çoğalır. Ayrıca, konjugasyon yoluyla trofozoitler arasında gen nakli gerçekleşebilir.

Mitoz bölünme geçiren bir hücre, tekrar mitoz bölünme geçirebilir. Mitoz, çok hücreli canlılarda büyümeyi, gelişmeyi ve yenilenmeyi sağlarken, tek hücreli canlılarda üremeyi sağlar. Ancak, bazı durumlarda hücreler mitoz bölünme yeteneğini kaybedebilir. Ayrıca, çizgili kas hücrelerinde endomitoz görülmez, yani sadece çekirdek bölünmesi gerçekleşir, sitoplazma bölünmez ve hücre zarları daha sonra kaynaşarak çok çekirdekli bir görünüm kazanır.

Profaz, metafaz ve anafaz, mitoz bölünmede şu sırayla gerçekleşir: 1. Profaz: DNA'nın proteinlerle oluşturduğu yapı olan kromatin yoğunlaşarak X şeklindeki kromozomları oluşturur. 2. Metafaz: Kromozomlar, hücrenin ortasında iğ ipliklerine tutunarak sıralanır. 3. Anafaz: Kardeş kromatitler, iğ iplikleri aracılığıyla zıt kutuplara çekilir. Mayoz bölünmede ise profaz, metafaz ve anafaz evreleri iki aşamada gerçekleşir: Mayoz-1 ve Mayoz-2.

Epitelin mitoz bölünme geçirmesinin nedeni, epitel dokularının sürekli yenilenmesi ve onarılması gerekliliğidir. Epitel hücreleri, vücudun çeşitli yerlerinde sürekli olarak yenilenir. Ayrıca, epitel hücreleri yüksek mitoz hızları nedeniyle kanser gelişimi açısından riskli hücrelerdir.

Hücrenin bölünmesi için gereken kromozom sayısı, hücre tipine ve bölünme türüne bağlıdır. Mitoz Bölünme: Mitoz bölünmede, her hücrenin çekirdeğinde bulunan kromozomlar kendini eşler ve ana hücrenin bölünmesiyle oluşan iki yavru hücreye aktarılır. Mayoz Bölünme: Mayoz bölünmede, üreme ana hücrelerindeki kromozom sayısı yarıya iner.

Mayozda üreme ana hücresi, üreme hücrelerinin (gametlerin) oluşmasını sağlayan hücre bölünmesi olan mayoz bölünme sırasında oluşur. Mayoz bölünme, mayoz I ve mayoz II olmak üzere iki aşamada gerçekleşir. 1. Mayoz I: Hücre bölünmek için hazırlık yapar. DNA kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur. Anneden ve babadan gelen homolog kromozomlar yan yana gelerek birbiri üzerinde kıvrılır ve kromozomların arasında parça değişimi olur. Homolog kromozomlar hücrenin ortasında tek sıra dizilir. Homolog kromozomlar kutuplara doğru çekilerek ayrılır. Sitoplazma bölünmesi ile de iki hücre oluşur. 2. Mayoz II: Kromozomlarda bulunan kardeş kromotitler birbirinden ayrılır. Hücreler tekrar ikiye bölündüğü için toplam dört yavru hücre oluşur. Mayoz bölünme geçiren bir hücre, bir daha bölünme yeteneğini kaybeder.

Hayvan hücresinde sitoplazma bölünmesi (sitokinez) sırasında şu olaylar gerçekleşir: Boğumlanma: Hücrenin ekvator bölgesinde dıştan içe doğru bir boğumlanma başlar. Hücre bölünmesi: Boğumlanma sonucu, her biri kendi çekirdek, sitoplazma ve organellerini içeren, genellikle eşit büyüklükte iki kardeş hücre oluşur. Bitki hücrelerinde ise sitoplazma bölünmesi, orta lamel (ara lamel) oluşumuyla gerçekleşir.

Haploidi, genellikle üreme hücrelerinde görülür. Örneğin, insanlarda sadece sperm ve yumurta hücreleri haploittir. Bu hücreler, mayoz bölünme yoluyla oluşur ve her biri tek bir kromozom seti içerir (n=23). Bazı hayvan türlerinde de haploidi görülür. Örneğin, erkek Hymenoptera (örneğin, karıncalar, arılar ve eşekler) haploittir. Bu türlerde erkekler, döllenmemiş yumurtalardan gelişir ve sadece bir kromozom setine sahiptir (n=7). Bitkilerde de haploidi görülebilir. Örneğin, anter kültürü veya ovül kültürü gibi yöntemlerle elde edilen haploid bitkiler vardır. Bu bitkiler, kromozom sayılarının katlanmasıyla homozigot hale getirilebilir.

Döllenmiş yumurta, 8-16 kez bölünebilir. Döllenmeden sonra zigot, hızla bölünerek önce iki, sonra dört, sekiz ve daha fazla hücre haline gelir.