HalkEdebiyatı

Halk edebiyatının kaynaklar konusundaki düşüncesini ifade eden halk edebiyatı araştırmacısı hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, halk edebiyatı ve kaynakları üzerine çalışan bazı araştırmacılar şunlardır: Prof. Dr. Özkul Çobanoğlu. D. Mehmet Doğan. Saim Sakaoğlu.

Edebiyatta taşlama, bir kimseyi yermek veya toplumun bozuk yönlerini eleştirmek amacıyla koşma nazım şekliyle yazılan bir halk şiiri türüdür. Taşlamanın bazı özellikleri: Eleştiri, yergi ve alaycılığa yer verilir. Genellikle semai ve koşma dizem biçimleriyle, yani dörtlüklerden oluşur. Divan edebiyatında "hicviyye" olarak adlandırılır. En başarılı taşlama örneklerini Ruhsati, Seyrani ve Dertli vermiştir. Bazı taşlama örnekleri: "Adalet kalmadı hep zulüm doldu / Geçti şu baharın gülleri soldu" (Ruhsati). "Ormanda büyüyen adam azgını / Çarşıda pazarda seyran beğenmez" (Seyrani).

Hayır, aşık atışması ve deyişme aynı şey değildir. Atışma, aşıkların karşılıklı şiir söylemesi, birbirlerini laf dokundurarak denemeleri ve yenmeye çalışmalarıdır. Deyişme ise, iki veya daha fazla aşığın herhangi bir konuda, galip gelme amacı gütmeden, duygularını, kanaatlerini ve inançlarını manzum olarak söyleşmeleridir. Ayrıca, "karşılaşma" terimi de bu iki kavramı kapsayan genel bir ifadedir.

Şeyyad Hamza'nın önemli olmasının bazı nedenleri: Dini-tasavvufi Türk edebiyatı: Özellikle bu sahada önemli bir yere sahiptir. İlk mesneviler: "Yusuf u Züleyha" ve "Dastan-ı Sultan Mahmud" eserleri, Anadolu sahasında yazılmış ilk mesneviler arasındadır. Dil ve kültür: Eserlerinde Eski Anadolu Türkçesinin kuruluş dönemi özellikleri ve arkaik kelimeler bulunur. Sade dil: "Yusuf u Züleyha" ve diğer eserleri, halk için anlaşılır bir dille yazılmıştır. Tarihsel önem: 1348 yılında yaşanan veba salgınında kızını kaybetmesi üzerine yazdığı 50 beyitlik kaside, dönemin tarihini aydınlatır.

Nurseli adlı şiir kitabı, Halk Edebiyatı Dergisi Yayınları tarafından yayımlanmıştır. Yayınevi bilgileri: Yayınevi: Halk Edebiyatı Dergisi Yayınları Yayınevi kodu: 9786058250451 Basım yeri: İstanbul Basım tarihi: 2018 Sayfa sayısı: 67 Cilt durumu: Ciltsiz Kağıt türü: 1. hamur.

Aşık tarzı halk edebiyatı deneme testi çözmek için aşağıdaki siteler kullanılabilir: wordwall.net. unikocu.com. testcoz.hangisoru.com. yksedebiyat.org. simitcay.com.

Halk edebiyatı, divan edebiyatından önce ortaya çıkmıştır. Halk edebiyatı, İslamiyet öncesi sözlü Türk edebiyatının devamı niteliğinde olup, Anadolu’da 13. yüzyılda başlamış ve günümüze kadar sürmüştür. Divan edebiyatı ise 13. yüzyılda başlamış ve 19. yüzyıl sonuna kadar devam etmiştir.

Yöresel manilerden bazıları şunlardır: Çine yöresi manileri. Köşk ve Yenişehir yöresi manileri. Ayrıca, yörelere göre maniler kategorisinde şu siteler de incelenebilir: tr.wikisource.org; canakkale.ktb.gov.tr.

Mecmua ve cönk aynı şey değildir, ancak her ikisi de farklı kişilere ait metinlerin veya metin parçalarının bir araya getirildiği eserler bütünüdür. Mecmua, Arapça "cem’" (toplama, bir araya getirme) kökünden türemiş olup, farklı nazım türü veya nazım şekli birliği aranmaksızın derlenmiş metinlerden oluşur. Cönk ise genellikle âşık edebiyatı, halk edebiyatı ve folklor ürünlerinin toplandığı, uzunlamasına açılan bir mecmua türüdür. Ayrıca, Türkiye'de halk arasında "cönk" kelimesi kullanılmamakta, bazı yörelerde ve özellikle Sivas'ta "cönk" yerine "mecmua" denilmektedir.

Atışma, halk edebiyatında âşıkların karşılıklı şiir söylemesidir. Atışma kelimesinin diğer anlamları şunlardır: atışmak işi; saz şairlerinin, belli bir ayak üzerine karşılıklı deyiş söylemesi. Ayrıca, ikili ilişkilerde zaman zaman tartışmaya dönen tatsız bir olay olarak da tanımlanabilir.

Şeref Taşlıova, Türk halk ozanı ve aşık olarak kabul edilir. Taşlıova, 200'ün üzerinde aşık havası bilen ve aşıklık geleneği alanında "Yaşayan İnsan Hazinesi" ilan edilmiş bir kültürel miras taşıyıcısıdır.

Ahmet Çıtak, çeşitli şiir türleri yazmıştır. Başlıca şiir türleri: Aşk Şiirleri: Özellikle Naciye Hanım'a olan aşkını dile getiren yüze yakın aşk şiiri yazmıştır. Siyasi Yergiler: 1960 öncesi siyasi ortamı yeren "Beyler" ve "Sizindir" redifli yergileri ile tanınmıştır. Dini Şiirler: "Ashab-ı Kehf" ve "Kerbela" konulu şiirler yazmıştır. Mersiyeler: "Kerbela-II" gibi mersiyeler kaleme almıştır. Ahmet Çıtak'ın şiirlerinde aruz ve hece ölçüleri kullandığı belirtilmiştir.

Prof. Dr. Gönül Tekin, eski Türk edebiyatı, Osmanlı Türkçesi, Çağatayca ve Özbekçe gibi konularda makaleler yazmıştır. Bazı makale konuları: Ahmed-i Dâ'i'nin "Çeng-nâme" eseri; Ali Şîr Nevaî'nin "Ferhud ü Şirin" eseri; Feyzî Çelebi ve "Şem′ü Pervane"; Evliya Çelebi Seyahatnamesi; Musiki aletleri ve efsaneler; Masalların mitolojik temelleri; Leylâ ile Mecnun hikâyesi. Ayrıca, "Türklük Bilgisi Araştırmaları" (TUBA) dergisi için editörlük yapmış ve bu dergi aracılığıyla birçok makale, kitap tanıtımı ve eleştirinin Türkçe olarak yayımlanmasını sağlamıştır.

"Dostlar Beni Hatırlasın" şiiri, belirli bir akıma ait değildir. Şiir, cumhuriyet devri halk edebiyatı özelliklerini yansıtmaktadır. Şiirin yazarı Âşık Veysel, Alevi-Bektaşi kültürüne mensup olup, şiirlerinde bu kültürün izlerini de görmek mümkündür.

Osmanlı edebiyatı, üç ana kola ayrılır: 1. Divan Edebiyatı: Saray ve medreselerde yetişen ulemanın oluşturduğu, aruz vezni ile yazılan edebiyattır. 2. Halk Edebiyatı: Ozanlar ve şairler tarafından, daha çok halk arasında rağbet gören sade ve anlaşılır bir dille yazılan eserlerden oluşur. 3. Tasavvuf Edebiyatı: Tekke, zaviye, tarikat ve dergahlarda gelişen, dini içerikli edebiyattır.

Anonim halk edebiyatında yapı, nazım ve nesir türleri olarak iki ana kategoriye ayrılır. Nazım türleri: Mani: Genellikle tek dörtlükten oluşur ve 7’li hece ölçüsüyle söylenir. Türkü: Dörtlük veya bent biçimiyle yazılır, ezgiyle söylenir. Ağıt: Bir kimsenin ölümü üzerine söylenen duygu yüklü şiirlerdir. Ninni: Çocukları uyutmak amacıyla ezgiyle ve sade bir dille söylenir. Tekerleme: Manzum ve mensur şekilleri olan, ahenkli yapılarıyla tür olma özelliği kazanmış şiirlerdir. Nesir türleri: Masal; Fıkra; Efsane; Halk hikayeleri; Seyirlik oyunlar (Karagöz, orta oyunu, meddah, kukla); Atasözü; Deyim; Bilmece.

Tam kafiye, tüm manzum eserlerde, özellikle beyit veya kıta nazım birimleriyle yazılmış şiirlerde kullanılır. Örnekler: Yahya Kemal Beyatlı'nın bir şiiri: >Yollarda kalan gözlerimin nurunu yordum, Kimdir o, nasıldır diye rüzgarlara sordum, Hülyamı tutan bir büyü var onda diyordum. Karacaoğlan'ın bir şiiri: >Hörü melek var mı senin soyunda Kız nazarım kaldı usul boyunda. Tam kafiye, Türk edebiyatında hem halk hem de divan edebiyatında sıkça kullanılan bir uyak türüdür.

Anonim halk edebiyatı ve aşık tarzı halk edebiyatı arasındaki bazı farklar şunlardır: Söyleyen: Anonim halk edebiyatında eserlerin söyleyeni veya yaratıcısı bilinmezken, aşık tarzı halk edebiyatında eserler genellikle aşıklar tarafından söylenir ve bu aşıkların bazıları şiirlerini "cönk" adı verilen defterlerde toplamıştır. Nazım Birimi: Anonim halk edebiyatında nazım birimi olarak dörtlük kullanılırken, aşık tarzı halk edebiyatında koşma, semai, destan, varsağı gibi nazım şekilleri kullanılır. Konu ve Sanat Anlayışı: Aşık tarzı halk edebiyatında aşk, ayrılık, gurbet, özlem gibi konular işlenirken, anonim halk edebiyatında daha geniş bir konu yelpazesi bulunur. Ölçü: Her iki edebiyat türünde de genellikle hece ölçüsü kullanılır, ancak aşık tarzı halk edebiyatında 7'li, 8'li ve 11'li hece ölçüsü biçimlerine yer verilirken, anonim halk edebiyatında hecenin 7, 8, 11 ve 14'lü ölçüleri kullanılır.

Ninni türünün bazı edebi özellikleri: Nazım birimi: Genellikle tek dörtlükten oluşur, ancak birden çok dörtlükle yazılan ninniler de vardır. Hece ölçüsü: 7'li veya 8'li hece ölçüsüyle söylenir. Ezgi: Özel bir beste ile söylenir. Söyleyen: Söyleyeni belli olmayan bu ürünleri genellikle kadınlar ve dadılar söyler. İçerik: Ninnilerde yerel öğeler, gelenek ve görenekler, tarihî ve toplumsal konular bulunur. İşlev: Eğitim fonksiyonu vardır; ana dilin kolay öğrenilmesini sağlar. Konu: Ninniler, bebek veya çocukla, çocuğun yakınlarıyla, evde bulunan kişilerle, o anda evde oluşan durumlarla veya olaylarla ilgili olabilir.

18. yüzyılda yaşamış bazı sanatçılar: Ressamlar: Claudius Herr; Suzuki Harunobu; Utagawa Toyokuni. Müzisyenler: Seyyit Vehbi; Sünbülzade Vehbi; Enderunlu Fazıl; Koca Ragıp Paşa; Sürurî; Fıtnat Hanım; Haşmet. Divan edebiyatı şairleri: Nedim; Şeyh Galib; Nazîm; Enderunlu Fâzıl; Koca Ragıp Paşa; Fıtnat Hanım; Sümbülzâde Vehbî. Düzyazı yazarları: Silahdarzâde; Raşid; Salim; Safayî; Ramiz; Esrar Dede.