Etnolinguistik

Yaşayan Diller ve Lehçeler (YDL) dersi, Türkiye'deki ortaokullarda (5-8. sınıflar) seçmeli olarak sunulan bir ders programıdır. YDL dersi kapsamında öğretilen diller: Abazaca, Adığece, Arnavutça, Boşnakça, Gürcüce, Kurmancca, Lazca ve Zazaca'dır. Bu ders, tehlike altındaki dillerin gelecek nesillere aktarılmasını ve bu dillerin resmi olarak tanınmasını amaçlar.

Dünyanın en ilginç dili olarak birkaç aday öne çıkmaktadır: !Xóõ: Afrika'nın Namibia ve Botswana bölgelerinde konuşulan bu dil, 58 ile 122 arasında sessiz harf, 31 sesli harf ve 4 farklı vurguya sahiptir. Archi: Rusya'nın Archib köyünde konuşulan bu dil, bir fiil köküne bir buçuk milyon farklı ek alabilir. Tuyuca: Kolombiya ve Brezilya Amazonlarında konuşulan bu dil, 140 farklı fiil niteleyicisine sahiptir. Silbo Gomero: İspanya'nın Kanarya Adaları'nda konuşulan bu dil, kelimeleri ıslık sesleriyle ifade eder. Pirahã: Brezilya'daki Amazon bölgesinde konuşulan bu dilde sayılar ve renk terimleri yoktur, zaman kavramı ise mevcut değildir.

Dünyada 35 tane yaşayan Türk dili vardır. Bazı Türk dilleri şunlardır: Azerice; Özbekçe; Uygurca; Kazakça; Türkmence; Tatarca. Türk dilleri, Doğu Avrupa'dan Sibirya ve Çin'in batısına kadar uzanan bir alana yayılmıştır.

Koba'nın konuşması, Koba dilinde yapılmaktadır. Koba, Endonezya'nın Maluku adalarında konuşulan bir Avustralya dilidir. Koba dilinin bazı özellikleri: ISO 639-3 kodu: kpd. Glottolog kodu: koba1240. Sınıflandırma: Austronesian, Malayo-Polinezya, Orta-Doğu Aru. Konuşan sayısı: 870 (2011). Durum: Kesinlikle tehlikede.

Sabuan dili, diğer adıyla Cebuano, Filipinler'de konuşulur. Özellikle koyu mavi ile gösterilen bölgelerde halkın büyük kısmı tarafından (%50'den fazla), açık mavi ile gösterilen bölgelerde ise halkın %25 ila %49'luk kısmı tarafından konuşulmaktadır.

Tektiteko dili, Guatemala'nın Huehuetenango belediyesine bağlı Tectitán bölgesinde konuşulur.

Evet, Zaza dilinde şiir vardır. Zaza dilinde yazılmış şiirlerden bazıları şunlardır: Modern Zaza şiiri. Fahri Ergun'un şiirleri. Çetin Satıcı'nın şiirleri. Roşan Lezgin'in şiirleri. İlyas Gizligöl'ün şiirleri. Ayrıca, Zazaca şiirlerin yer aldığı Antolojiye Sairune Dina adlı bir antoloji de bulunmaktadır.

Filipinler'de 183'e kadar farklı dil konuşulmaktadır. Filipinler'in iki resmi dili vardır: Filipince (Filipino) ve İngilizce.

Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde konuşulan Türk dilleri hakkında kesin bir sayı vermek mümkün değildir. Ancak, bu bölgelerde konuşulan bazı Türk dilleri şunlardır: Uygurca. Özbekçe. Kazakça. Kırgızca. Türkiye genelinde ise, resmi olarak 28 farklı dil konuşulduğu bilinmektedir.

Altay dili üzerine çalışan bazı Türk araştırmacılar: Ahmet Temir. Osman Nedim Tuna. Talat Tekin. Tuncer Gülensoy. Feyzi Ersoy.

Lazcanın temel olarak iki şivesi bulunmaktadır: 1. Batı Şivesi: Pazar, Ardeşen ve Çamlıhemşin'de konuşulur. 2. Doğu Şivesi: Arhavi, Hopa ve Borçka'da konuşulur. Ayrıca, bu iki ana şive altında şu alt şiveler de bulunmaktadır: Hopa-Sarp Şivesi: Hopa ve Sarp bölgelerinde konuşulur, 38 ses içerir ve gelecek zaman kipinde yardımcı fiil kullanılır. Arhavi-Fındıklı Şivesi: 37 harf içerir ve Q sesi kullanılmaz. Ardeşen-Pazar Şivesi: İsim hallerinin sayısı 5'e kadar düşer ve K, S ve ŞEN halleri yoktur.

Türkiye'de doğrudan Türkçe lehçesi bulunmamaktadır. Ancak, Türkçenin farklı lehçeleri mevcuttur. Türkiye Türkçesi, Oğuz dil grubunda yer alır ve Türk lehçeleri arasında en büyük grubu oluşturur. Türkçenin bazı lehçeleri: Azerice; Özbekçe; Kazakça; Tatarca; Kırgızca; Türkmen Türkçesi. Ayrıca, Çuvaşça ve Yakutça da Türkçenin lehçeleri arasında yer alır.

Sinhala ve Tamil aynı değildir, bunlar Sri Lanka'daki iki büyük etnik grubun konuştuğu dillerdir. Sinhala, Hint-Avrupa dil ailesinden bir dildir ve Sri Lanka'nın çoğunluğunu oluşturan Sinhalese halkı tarafından konuşulur. Tamil, Dravid dil ailesine ait bir dildir ve Sri Lanka'daki Tamil topluluğu tarafından konuşulur.

Dünya dilleri sıralaması genellikle iki ana kritere göre yapılır: ana dil olarak konuşan sayısı ve toplam konuşan sayısı. 1. Ana dil olarak konuşan sayısı: Ethnologue gibi kaynaklar, dilleri ana dil olarak konuşan sayısına göre sıralar. 2. Toplam konuşan sayısı: Bazı kaynaklar, ana dil ve ikinci dil olarak konuşanların toplamını dikkate alır. Bu sıralamalar, kullanılan veri ve metodolojiye göre değişiklik gösterebilir.

Dünyadaki yedi büyük dil ailesi: 1. Hint-Avrupa Dil Ailesi. 2. Afro-Asya (Hami-Sami) Dil Ailesi. 3. Çin-Tibet Dil Ailesi. 4. Ural-Altay Dil Ailesi. 5. Avustronezya (Malay-Polinezya) Dil Ailesi. 6. Nijer-Kongo Dil Ailesi. 7. Nil-Sahra Dil Ailesi.

Evet, Karamanlıca ve Karamanlı Türkçesi aynı dildir. Karamanlıca, Anadolu Türkçesinin, Karamanlı/Kapadokyalı Rumlar tarafından konuşulan bir ağzıdır.

Dünya genelinde yaklaşık 63 ölü dil bulunmaktadır. Bazı örnekler: Latince; Sanskritçe; Kıpti Dili; İncil İbranicesi; Eski Yunanca; Akad Dili. Ölü dil sayısı, dilbilimcilerin tahminlerine göre önümüzdeki yıllarda artabilir; çünkü birçok dil, az sayıda konuşmacı nedeniyle yok olma tehdidiyle karşı karşıya.

Kızılderililerin ana dili, dilce birbiriyle akraba olmayan iki ayrı ana grupta toplanır: 1. Sibirya kökenli olan Na-Dene dilleri. 2. Na-Dene dilleri dışındaki bütün Kızılderili dillerini içeren Amerind dilleri. Ayrıca, hiçbir dil ailesine girmeyen izole diller de bulunmaktadır. 2013 yılında yayımlanan bir rapora göre, günümüzde ABD’de 169 farklı Kızılderili lehçesi bulunmaktadır.

Goranice, İran, Irak ve Avrupa'daki Kürt diasporası tarafından konuşulmaktadır. Ayrıca, Balkanlarda yaşayan ve Müslümanlaşan Sırplardan oluşan küçük bir Goranice konuşan topluluk da bulunmaktadır.

Gana'nın resmi dili İngilizcedir. Bunun yanı sıra, ülkede Akan, Ga, Ewe, Twi gibi yerel diller de konuşulmaktadır.