EskiTürkler

Eski Türkler, kut ve töreyi Tanrı'dan alırlardı. Kut, Türk hükümdarlarına yönetme yetkisi olarak Tanrı tarafından verilirdi. Töre, devletin hukuki temeli olup, hükümdarlar tarafından Tanrı'nın isteği doğrultusunda tesis edilirdi. Bu anlayış, Türk devletlerinde hükümdarın mutlak otorite sahibi olmasını engeller ve toplumsal birliği sağlardı.

Eski Türklerde yazı, bengü taşlar, kayalar ve çeşitli nesnelere yazılırdı. Özellikle Orhun Yazıtları olarak bilinen ve İkinci Göktürk Kağanlığı döneminde dikilen yazıtlar, bu yazı türünün önemli örneklerindendir. Uygurlar ise dillerini yazmak için Soğd, Mani, Brahmi, Estrangelo ve Tibet gibi çeşitli alfabeleri kullanmışlardır.

Eski Türkler, yaşlılara büyük bir saygı ve önem atfetmişlerdir. Bazı örnekler: Kutadgu Bilig'de, ideal devletin sembol kişiliklerinden biri olan Odgurmuş, bilgeliğin, yaşlılığın ve olgunluğun temsilcisi olarak kabul edilmiştir. Dede Korkut destanlarında, yaşlılar toplumun yol göstericileri ve akıl hocaları olarak görülmüştür. Oğuz destanlarında, büyüklerin ellerinden öpülmesi ve onlara saygı gösterilmesi yer alan davranışlardandır. Sosyal yardım ve koruma: Eski Türklerde, yaşlıların inançlar ve gelenekler doğrultusunda toplum tarafından desteklendiği ve korunduğu anlaşılmaktadır. Bu anlayış, Türklerin İslamiyet'i kabul etmesinden sonra da devam etmiş, Kuran-ı Kerim'de yaşlılara yardım ve saygı gösterilmesi vurgulanmıştır.

21 Mart, eski Türklerde Ergenekon'dan çıkış günü olarak kabul edilirdi. Bu tarih, Türklerin Ergenekon adlı bölgeden demirden dağları eriterek çıkmalarını anlatan Ergenekon Destanı ile ilişkilendirilirdi. On iki hayvanlı Türk takviminde ve Sultan Melikşah'ın Celâlüddevle lakabına atfen kullanılan Celâlî takviminde de yılbaşı olarak belirlenen 21 Mart, Divânu Lügati't-Türk'te ilkbaharın gelişi olarak belirtilirdi.

Kengeş meclisi, Eski Türklerde ülkenin iç ve dış meselelerinin görüşüldüğü, danışmanın ve gerekli tedbirlerin alındığı bir meclistir. Kengeş meclisinin bazı görevleri: Adli görevler: Türk töresine aykırı hareket eden şahısların yargılanması. Askeri ve idari görevler: Hükümdarlık makamının boşalması durumunda naip veya hükümdar seçimi, yabancı ülkelerden gelen elçilik heyetlerine karşı tavır belirlenmesi. Kengeş meclisine, "anlayışlı, bilgili, akıllı ve hakim" şahıslar katılır ve bu kişiler arasında hükümdarın babası, hatunu, veziri, kardeşleri, akrabaları, beyleri ve yakınları bulunur.

Evet, eski Türkler ormanda yaşamışlardır. Eski Türkçede orman için "yış", "tayga", "koru" ve "bük" gibi kelimeler kullanılmıştır. Ormanda yaşayan Türkler, ağaç ve ona bağlı bitki örtüsüyle çevrili bir ortamda doğmuş, yaşamış ve ölmüşlerdir. Türklerin bazı kutlu ormanları arasında Ötüken Yış, Köğmen Yış, Çokay Yış ve Altun Yış bulunmaktadır.

Tarih bağlamında “boy” kelimesi, genellikle “kabile”, “soy”, veya “klan” anlamında kullanılır. Boy, aralarında kan bağı bulunan ve ataları ortak olan insanlar topluluğudur. Boyların bazı özellikleri: Köken: Genellikle ortak bir atanın soyundan gelirler. Yönetim: Boy beyleri olarak adlandırılan liderler tarafından yönetilir. Dayanışma: Dayanışma ve müşterek savunma ön plandadır. Kültür: Ortak gelenek, görenek ve dil özelliklerine sahiptir. Tarihteki en bilinen boylardan bazıları: Bozoklar; Üçoklar; Barlık Irmağı kenarındaki altı boydan oluşan Oğuz budunu; Selenga Nehri kıyısındaki dokuz boy; Seyhun Nehri çevresindeki yirmi dört boy; On-ok Budun (on boy); Karluk budunu (dokuz boy); Peçenekler (on bir boy).

Eski Türklerde budun anlayışı, akraba boyların bir teşkilat etrafında toplanması ve bir pota içerisinde erimesiyle meydana gelen, siyasi bir topluluktur. Budun kelimesinin diğer anlamları: kavim; ulus, millet. Budunların bazı özellikleri: Lider: Budunların başında "Kağan, Han, İl-teber, Yabgu, Şad, Erkin" gibi unvanlar taşıyan bir lider bulunur. Devlet: Budunlar, devleti oluşturan temel yapı taşlarıdır ve siyasi bir oluşum niteliğindedir. Birlik: Budun, aynı hedef uğruna birlikte hareket eden akraba boylardan oluşur. Dayanışma: Budun içinde ortak ata, kan akrabalığı, ortak kültür ve mensubiyet şuuru gibi temel değerlerle güçlü bir iç dayanışma vardır.

Eski Türklerde yüz kızartıcı suçlara dair bilgi bulunamamıştır. Ancak, yüz kızartıcı suçlar, toplumda kabul edilemez bulunan ve ahlaki değerlerle çelişen suçlardır. Bazı yüz kızartıcı suç örnekleri: hırsızlık; dolandırıcılık; rüşvet; anayasal düzene karşı gelme; sahtecilik; zimmet. Yüz kızartıcı suçların tanımı ve kapsamı, farklı kanun ve yönetmeliklere göre değişiklik gösterebilir.

Eski Türkler'de en yüksek rütbe "Tarkan" olarak kabul edilir. Ayrıca, "Sardar" rütbesi de eski Türklerde önemli bir pozisyondur. Modern askeri rütbelerle karşılaştırıldığında, "Müşir" (Mareşal) rütbesi en yüksek rütbe olarak kabul edilir.

Eski Türklerde put anlayışı, Şamanlık inancına bağlı olarak gök, cisimleştirilmiş ve somut bir tanrısal varlık olarak kabul edildiğinde "Tengri" veya "Tangrı" şeklinde isimlendirilen bir iyilik tanrısını ifade ediyordu. Ayrıca, eski Türklerde putperestlik diye bir kavram söz konusu değildi.

Yoğk kelimesi, Türkçe'de yaygın olarak kullanılan bir kelime değildir ve belgelerde bu kelimeye dair spesifik bir anlam bulunmamaktadır. Yoğ kelimesi, TDK'ya göre eski Türklerde ölüler için yapılan töreni ifade eder. Yörük kelimesi ise, hayvancılıkla geçimini sağlayan ve göçebe bir yaşam tarzı sürdüren toplulukları tanımlar. Eğer "yoğk" kelimesi bir bağlamda kullanılıyorsa, daha fazla bilgi veya bağlam sağlanması gerekebilir.

Eski Türk boylarının nasıl göründüğüne dair bazı bilgiler ve görseller şu sitelerde bulunabilir: yenisafak.com. aydinlik.com.tr. Ayrıca, tarihistan.org ve altayli.net sitelerinde eski Türk boylarının tarihi ve bazı özellikleri hakkında bilgiler mevcuttur.

Eski Türklerde aileye "soy" denirdi. Bu terim, hem erkek tarafından hem de kadın tarafından gelen akrabaları kapsar ve her iki tarafın akrabaları hukuki açıdan eşitti.

Eski Türklerde boylar birliğinin oluşturduğu yapı, "budun" veya "bodun" olarak adlandırılır. Budun, aralarında töre, dil ve kültür ortaklığı bulunan, boy ve soy bakımından birbirine bağlı insan topluluklarının bir araya gelmesiyle oluşur. Budunların başında "kağan", "han", "ilteber", "yabgu", "şad" gibi unvanlara sahip liderler bulunur. Budunlar, devleti oluşturan temel yapı taşları olup, siyasi bir oluşum niteliğindedir.

Eski Türk boylarının ortalama boyu hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, tarihçiler Orta Asya Türklerinin ortalama boy uzunluğunun 165-175 cm civarında olduğunu belirtmektedir. Eski Türklerde boy uzunluğu, dayanıklılık ve çeviklik gibi fiziksel özellikler ile doğrudan ilişkilendirilmiştir.

Eski Türk askerlerine "er", "eren", "alp" ve "alpagut" gibi terimler denir. Er ve eren, yiğit ve kahraman anlamlarında kullanılır. Alp ve alpagut, kahraman, cesur, yiğit anlamlarına gelir ve askeri bir terim olarak kabul edilir. Ayrıca, sü ve çerig kelimeleri de asker ve ordu anlamında kullanılır.

Eski Türklerde "il" kelimesinin anlamları: Barış, dostluk. Boylar birliği. Toprak, vatan, devlet. Yönetim birimi. "İl" kelimesi, Osmanlı İmparatorluğu'nda "vilayet" anlamında kullanılmış ve bir coğrafi bölgeyi ve o bölgedeki yönetim otoritesini ifade etmiştir. Günümüzde ise "il" kelimesi, Türkiye'deki idari birimleri tanımlamak için kullanılmaktadır.

Eski Türkler muskayı kötü ruhlardan korunmak amacıyla kullanırdı. Muska olarak kullanılan bazı nesneler: Boğa derisi. Kaştaşı. Yılan boynuzu. Ayrıca, eski Türklerde muskanın yanı sıra tılsım, nazarlık ve vefk gibi obje ve ritüellerin de korku ile başa çıkmada kullanıldığı bilinmektedir.

Eski Türk mezar taşlarının bulunduğu bazı yerler: Ahlat Selçuklu Mezarlığı, Bitlis'in Ahlat ilçesinde yer alır ve Orta Çağ dönemine ait dünyanın en büyük Türk-İslam mezarlığıdır. Trabzon, Boztepe'deki Âhî Evren Dede Camii ve Türbesi haziresinde, 1812-1910 yılları arasındaki yaklaşık yüz yıllık sürece ait mezar taşları bulunur. Türkiye'nin çeşitli bölgeleri, örneğin Kars, Afyonkarahisar, Kastamonu, Kocaeli, Konya, Rize, Samsun, Tokat ve Yozgat'ta da eski Türk mezar taşları mevcuttur.