Eşitlik

Denkleştirici veya düzeltici adalet, kişilerin özel durumlarını ve yeteneklerini göz önünde bulundurmadan, hukuki ilişkide taraflara eşit muamele yapılmasını gerektirir. Bu adalet türü, haksız yere elde edilen mal varlığı veya kazancın, aynı oranda geri verilmesini ifade eder. Denkleştirici adalet, maddi olabileceği gibi manevi de olabilir. Denkleştirici adalet, Aristoteles'e göre, hukuki ilişkilerde orantısal bir eşitlik sağlar. Denkleştirici adalet ilkesi, Türk hukuk sisteminde, özellikle geçersiz sözleşmelerde ve sebepsiz zenginleşme durumlarında uygulanır.

Toplumsal ilişkilerden soyutlanmış adalet, genel ve soyut kurallar çerçevesinde, somut olay ve kişilerin tekil özelliklerinin dikkate alınmadan uygulanan adaleti ifade eder. Bu tür adalet anlayışları arasında dağıtıcı adalet, düzeltici (denkleştirici) adalet ve hakkaniyet bulunur. Dağıtıcı adalet, toplumsal iyilerin (örneğin onur veya para) adil bir şekilde dağıtılmasını içerir. Düzeltici adalet, eşitlik sağlamak için yapılan düzeltmeleri kapsar. Hakkaniyet, genelleme fikriyle uyumlu olmayan, özel ve somut durumlara göre karar verilmesini gerektirir. Ayrıca, prosedürel adalet de bir negatif adalet olma boyutu taşır ve toplumsal iyilerin dağıtımının belirli ilkelere göre gerçekleştirilmesini beklemez. Adalet, toplumsal bir fenomen olup, toplumsal ilişkiler ve değerler çerçevesinde şekillenir. Bu nedenle, toplumsal ilişkilerden soyutlanmış bir adalet anlayışı, gerçek yaşam durumlarında sınırlı bir uygulanabilirliğe sahiptir.

Evlilik eşitliği, karşı cinsten iki bireyin yaptığı evlilikle (karşı cins evliliği) aynı cinsiyetten iki bireyin yaptığı evliliğin (hemcins evliliği) eşit haklara ve eşit statüye sahip olmasına denir. Bu kavram, eşcinsellerin kayıtlı birlikteliği ile heteroseksüellerin evliliğini eşitlemeyi ifade eder. Günümüzde ABD ve Avrupa ülkelerinin büyük kısmında evlilik eşitliği kabul edilmiş durumdadır.

Lado a Lado, 20. yüzyılın başlarında Rio de Janeiro'da geçen ve farklı sosyal sınıflara mensup iki kadının dostluğunu konu alan bir Brezilya pembe dizisidir. Dizinin konusu: Yoksul bir köle soyundan gelen Isabel ile beyaz bir kız olan Laura, çok farklı kökenlere ve geçmişlere sahip olmalarına rağmen yakınlaşırlar. İki kadın, erkeklerle kadınlar ve siyahlarla beyazlar arasında eşitliğin olduğu bir geleceği arzular. Düğün günlerinde tanışan arkadaşlar, Laura'nın annesi Constância'nın, yani bir baronesin, ağacını sarsabilecek bir dostluk kurarlar.

Bölme işleminde eşitliği sağlamak için eksik olan değeri bulup eklemek gerekir. Eşitliği sağlama yöntemleri: Toplama ve çıkarma: Bir tarafın sonucunu artırmak veya azaltmak için diğer tarafa sayı eklenebilir veya çıkarılabilir. Çarpma ve bölme: Eşitliği sağlamak için bir tarafın sonucu çarpılabilir veya bölünebilir. Örneğin, "8 + 4 ≠ 12 - 2" eşitliğinde, sol taraftaki işlemin sonucu 12, sağ taraftaki işlemin sonucu 10'dur.

Adalet, herkes için geçerlidir. Adalet kavramı, insanların haklarının eşit şekilde korunması ve herkesin hakkını alması ilkesi üzerine kuruludur. Ancak, adalet kavramının uygulanmasında bazı zorluklar yaşanabilir: Yargı bağımsızlığının ihlali. Sosyal ve ekonomik eşitsizlikler.

Dünya Kız Çocukları Günü, her yıl 11 Ekim'de, kız çocuklarının cinsiyetlerinden ötürü maruz kaldığı eşitsizlik konusundaki farkındalığın artırılması amacıyla kutlanır. Bu özel günle birlikte kutlanan bazı konular şunlardır: Eğitim hakkı. Sağlık ve güvenlik. Yasal haklar. Kadına yönelik şiddet ve zorla evlilik.

Eşitlik, sosyal, hukuki, ekonomik ve benzeri her açıdan bireyler arasında ayrım yapılmamasıdır. Adalet ise, haksızlıkları cezalandırmak ve her bireye hak ettiğini vermektir. Bu iki kavram arasındaki fark şu şekilde özetlenebilir: Eşitlik, sonuca değil, kaynakların eşit dağıtılmasına odaklanır. Adalet, bireylerin durumuna ve ihtiyacına göre farklı muameleyi içerir. Gazete makalelerinde eşitlik ve adalet kavramları genellikle bu bağlamda ele alınır ve toplumsal düzen, hukuk sistemi gibi konularla ilişkilendirilir.

Sağlıkta hakkaniyet ve eşitlik arasındaki temel fark, hakkaniyetin eşit sonuçların sağlanmasıyla ilgilenmesi, eşitliğin ise istatistiksel bir ölçü olmasıdır. Eşitlik (equality), iki veya daha fazla şeyin eşit olması durumunu ifade eder ve denklik anlamına gelir. Hakkaniyet (equity), sosyal adalet ilkesini temel alan etik bir kavramdır. Örneğin, aynı gelir düzeyine sahip iki grubun doğuşta beklenen yaşam süresi aynı ise, eşitlikten söz edilir.

Adalette eşitlik ilkesi, bireylerin cinsiyet, ırk, din, dil, siyasi görüş, sosyal statü gibi nedenlerle ayrımcılığa uğramadan aynı hak ve yükümlülüklere sahip olması anlamına gelir. Bu ilke, hukuki açıdan yasaların herkes için aynı şekilde uygulanmasını ve hiçbir bireye veya gruba karşı ayrım yapılmamasını ifade eder. Türk Ceza Kanunu'nun 3. maddesinde düzenlenen adalet ve kanun önünde eşitlik ilkesi şu şekilde özetlenebilir: Suç ve ceza orantılılığı. Ayrımcılığın yasaklanması.

Adalet ve eşitlik kavramları, konuşma sınavında şu şekilde açıklanabilir: Eşitlik. Adalet. Örnek bir konuşma sınavı cevabı şu şekilde olabilir: "Adalet, toplumun düzen ve denge içinde yaşamasını sağlayan temel bir kavramdır. Adaletin temel özelliklerinden biri, tarafsızlık ilkesine dayanmasıdır. Adalet, aynı zamanda hukukun üstünlüğü prensibine dayanır. Adalet, haksızlıkla mücadele etmek için de önemlidir. Sonuç olarak, adalet toplumun düzenini ve huzurunu sağlayan temel bir kavramdır."

Askeri geçit töreninde kadınların bulunmasının bazı nedenleri: Modern askeri reformlar: Örneğin, Suudi Arabistan'da 2021 yılında ilk kez kadın askerler askeri geçit törenine katılmıştır. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin artırılması: Kadın askerlerin geçit törenlerinde yer alması, toplumsal cinsiyet eşitliğinin askeri alanda da sağlanmaya çalışıldığını gösterebilir. Tören ve gösteri amaçlı: Kadın askerlerin geçit törenlerinde yer alması, genellikle dikkat çekici ve sembolik bir unsur olarak kullanılabilir.

Yapay zeka (YZ) sistemlerinde eşitlik sorunları, genellikle YZ algoritmalarının insan tarafından programlanması nedeniyle, programcıların bilinçaltı önyargılarını yansıtması şeklinde ortaya çıkar. Bazı eşitlik sorunları: İşe alım süreçlerinde ayrımcılık: YZ algoritmaları, belirli bir etnik gruba, cinsiyete veya yaşa karşı önyargılı olabilir ve bu önyargıyı karar verme sürecinde kullanabilir. Sağlık hizmetlerinde eşitsizlik: YZ modelleri, eğitildikleri verilerdeki eşitsizlikleri tekrar eder; örneğin, belirli demografik gruplara yönelik sağlık hizmetleri daha az doğru olabilir. Veri yanlılığı: Azınlık gruplarının verileri genellikle eğitim veri kümelerinde yeterince temsil edilmez, bu da modellerin adil olmamasına yol açar. Eşitlik sorunlarının çözümü için, YZ sistemlerinde kullanılan verilerin daha çeşitli ve adil olması, ayrıca algoritmaların şeffaf ve hesap verebilir olması gereklidir.

Türkiye'de eğitim eşitsizliğini gidermek için uygulanabilecek bazı politikalar: Erken çocukluk eğitimine erişim: Tüm çocuklara erken yaşta eğitim imkanı sunmak, sonraki dönemlerde oluşabilecek eşitsizlikleri azaltabilir. Dijital dönüşüm: Dezavantajlı bölgelerdeki okullara bilgisayar, internet ve eğitim materyalleri sağlamak, dijital eşitsizlikleri azaltabilir. Sosyal destekler: Burslar, öğrenme destekleri ve mentorluk programları gibi sosyal politikalar, dezavantajlı öğrencilerin eğitime devam etmesini teşvik edebilir. Öğretmen eğitimi: Öğretmenlerin mesleki gelişimlerine yönelik sürekli eğitim fırsatları sunmak, eğitim kalitesini artırabilir. Okulların fiziksel koşullarının iyileştirilmesi: Okulların güvenli ve uygun koşullarda olmasını sağlamak, öğrencilerin öğrenme ortamını iyileştirebilir. Bölgesel farklılıkların azaltılması: Okulların altyapı, teknolojik ve donanım eksikliklerini gidermek, bölgeler arasındaki eğitim kalitesini eşitleyebilir. Bu politikaların etkin bir şekilde uygulanabilmesi için hükümet, sivil toplum kuruluşları ve uluslararası işbirlikleri önemlidir.

Ütopyanın temel ilkeleri şunlardır: Eşitlik: Sınıf ayrımlarının olmadığı, herkesin eşit olduğu bir yapı savunulur. Adalet: Hukuk sistemi adil ve tarafsızdır, suçlar düşük seviyededir ve insanlar arasındaki ilişkilerde adalet esastır. Barış: Savaş ve çatışmalar minimize edilir, diplomatik çözümler teşvik edilir. Sürdürülebilirlik: Çevre dostu uygulamalar ve doğanın korunması önemlidir. Özel mülkiyetin sınırlanması: Özel mülkiyet çoğunlukla yoktur veya sınırlıdır. Ütopyalar, gerçekleşmesi imkânsız olan hayali tasarımlar olarak da görülebilir.

İçerisindeki değişkene verilen her gerçek sayı değeri için doğru olmayan eşitliklere "denklem" denir. Özdeşlik ise, içindeki değişkenlere verilen tüm gerçek sayılar için doğru olan eşitliktir.

Adalet ve eşitlik için çalışan bazı sivil toplum kuruluşları: Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV). Uluslararası Af Örgütü (AI). Özgürlüğünden Yoksun Gençlerle Dayanışma Derneği (Öz-Ge Der). Türkiye Çocuklara Yeniden Özgürlük Vakfı. Toplum Gönüllüleri Vakfı (TOG). Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV). Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği. Temel İhtiyaç Derneği. Maya Vakfı.

Sosyal politikanın dört temel ilkesi şunlardır: 1. Eşitlik: Her bireyin toplumsal ve ekonomik olarak eşit fırsatlara sahip olması ve ayrımcılığa maruz kalmamasını amaçlar. 2. Sosyal Adalet: Bireyler arasında var olan ekonomik, siyasal ve kültürel farklılıkları en aza indirmeyi hedefler. 3. Sürdürülebilirlik: Sosyal politika uygulamalarının uzun vadede devam edebilirliğini ve toplum üzerindeki olumlu etkilerini korumasını ifade eder. 4. Erişilebilirlik: Coğrafi, ekonomik veya sosyal engellerin ortadan kaldırılmasını ve herkesin ihtiyaç duyduğu hizmetlere eşit erişiminin sağlanmasını ifade eder.

Aşık Veysel'in "Beni Hor Görme Kardeşim" şiirinin hikayesi, insanları maddi ve sosyal farklar üzerinden değerlendirmemek gerektiğini, herkesin özde eşit olduğunu vurgular. Şiirde geçen bazı karşılaştırmalar ve anlamları: Altın-tunç, gümüş-sac: Maddi farklılıkların insanların değerini belirlemediğini, herkesin aynı kaynaktan yaratıldığını ifade eder. Tok-aç: Ölüm karşısında herkesin eşit konumda olduğunu, maddi ayrımların yok olduğunu anlatır. Bal-çec: Herkesin kendi içinde değerli olduğunu, kimsenin diğerinden daha aşağı ya da değersiz olmadığını belirtir. Kalem-uç: İnsanlar arasındaki farklı rollerin birbirini tamamladığını ima eder. Yolcu-baç: Kardeşlik, yoldaşlık ve dayanışma temalarını vurgular. Aşık Veysel, bu şiiriyle tevazuyu ve eşitliği öğütler.

Pozitif ayrımcılık, geçmişte veya günümüzde dezavantajlı duruma düşmüş gruplara, eşitlik sağlamak amacıyla geçici olarak özel avantajlar tanıyan politikalar bütünüdür. Negatif ayrımcılık ise bir kişiye veya gruba, onların kimlikleri (ırk, cinsiyet, yaş, din, cinsel yönelim, engellilik vb.) nedeniyle adil olmayan, dezavantajlı bir muamele yapmaktır. Örnekler: Pozitif ayrımcılık: Üniversiteye alımlarda veya iş gücünde belirli bir toplumsal grubun belirli bir oranda temsil edilmesini sağlamak için kotalar uygulamak. Negatif ayrımcılık: İşe alımda sırf kadın olduğu için birini elemek. Negatif ayrımcılık, toplumsal yapıda zamanla biriken dezavantajlar yaratır ve bu dezavantajlar, nesilden nesile aktarılabilir.