DoğaBilimleri

5. sınıf "Canlılar Dünyası" konu anlatımı için aşağıdaki siteler kullanılabilir: youtube.com. yanitokul.com. fenbilim.net. huseyinfarukyildirim.com. cepokul.com. Ayrıca, F.5.2.1.1 ve F.5.2.1.2 kodlu kazanımlara göre, mikroskop yardımıyla mikroskobik canlıların gözlemlenmesi ve benzerlik ile farklılıklara göre canlıların sınıflandırılması konuları işlenir.

Siccil, Farsça "taş" anlamına gelen "seng" ile çamur ve toprak anlamına gelen "kil" kelimelerinden türemiş bir terimdir. Siccil kelimesinin bazı anlamları: Çok pişmiş, sert kiremit gibi, çamurdan taşlaşmış taş. Taş ve çamurdan yapılmış taş. Üzerinde kişilerin isimlerinin yazılı olduğu taşlar. Kâfirlerin amel defterlerinin ve azaplarının yazıldığı kitabın adı. Dünya seması ve Cehennem'de bir vadinin adı. Siccil kelimesi, Kur'an'da Lût kavminin üzerine atılan taşlar ve Fil Vakası ile ilgili olarak geçer.

Rüzgar, troposfer tabakasında gerçekleşen bir doğa olayıdır. Troposfer, atmosferin en alt katmanı olup yaklaşık 8-16 km yüksekliğe kadar uzanır.

Stratovolkan, aynı zamanda kompozit volkan olarak da bilinir, pek çok sertleşmiş lav, tüf ve kül tabakasından oluşmuş, yüksek ve konik biçimli bir volkandır. Özellikleri: Dik yamaçlar: Stratovolkanlar, dik yamaçlarıyla tanınır. Patlayıcı püskürmeler: Patlayıcı püskürmelerle karakterizedir. Yükseklik: Bazı stratovolkanlar 2500 metreyi aşabilir. Magma: Magmaları asidik ya da yüksek-orta düzeyde silika (riyolit, andezit, dasit) içeriklidir. Örnekler: Japonya'daki Fuji Dağı; Türkiye'deki Ağrı Dağı ve Nemrut Dağı; İtalya'daki Vezüv Yanardağı. Stratovolkanlar, genellikle okyanus kenarlarındaki kıtasal levha altına dalma (subdüksiyon) bölgelerinde oluşur.

Ay, gökyüzü komşusu olarak Dünya için birkaç önemli işlev görür: Gelgitlerin oluşumu: Ay'ın çekim gücü, okyanuslarda gelgitlere neden olur. Gece aydınlatması: Yıldızlar ve gezegenlerin ışığını yansıtarak gece gökyüzünü aydınlatır. Bilimsel araştırmalar: Ay'da yapılan araştırmalar, uzay ve gök cisimleri hakkında bilgi edinmeyi sağlar. Astronotların ilk adımı: Ay, astronotların uzay araştırmalarında ilk adım attıkları yerdir; örneğin, Neil Armstrong'un "İnsan için küçük bir adım, insanlık için büyük bir adım" sözü Ay'da söylenmiştir. Ayrıca, Ay'ın Dünya'ya en yakın gök cismi olması ve tek doğal uydu olması da önemli özelliklerindendir.

Kalkan volkanizması, düşük viskoziteli bazaltik lavların yavaşça yayılarak geniş alanlar kaplaması sonucu oluşan volkanizmaya denir. Kalkan volkanlarının belirgin özellikleri: Geniş ve yassı zirve. Dik yamaçlar. Volkanik aktiviteye bağlı olarak farklı katmanlar. Dünyada bazı örnekleri: Mauna Loa, Hawaii. Kilauea, Hawaii. Mount Fuji, Japonya. Kalkan volkanları, genellikle daha az patlayıcı özellik gösterir ve bu da onların daha yayvan bir yapıda olmalarını sağlar.

Toprakların sınıflandırılmasının bazı nedenleri: Toprak bilgilerini düzenleme. Toprak özelliklerini hatırlama kolaylığı. Toprakların temel özelliklerini ve oluşum unsurlarıyla ilişkilerini öğrenme ve ortaya çıkarma. Uygulamada etkin bir şekilde kullanma. Toprak yönetimi açısından, davranışları hakkında doğru tahminler yapma, en iyi kullanım biçimlerini saptama ve verimliliklerini belirleme.

Sıcaklık ve basınç, iklimin elemanlarıdır. İklim elemanları, bir yerin iklimini oluşturan sıcaklık, basınç, rüzgâr, nem ve yağış gibi olayların tümüdür.

Kalkan volkan ve volkan konisi arasındaki temel farklar şunlardır: Kalkan Volkan: Büyüklük: Taban çapı 5 kilometreden fazla olan büyük volkanik yapılardır. Şekil: Yandan görünüşleri kalkana benzer, yani geniş ve yayvan yapıdadır. Oluşum: Akıcılığı yüksek bazik magmaların yüzeye çıkmasıyla oluşur. Örnekler: Karacadağ Volkanı, Hawaii Takımadaları'ndaki volkanlar. Volkan Konisi: Oluşum: Volkan patlaması sonucunda çıkan katı ve sıvı maddelerin üst üste birikmesiyle oluşur. Şekil: Koni biçimindedir. Örnekler: Kül konileri, tüf konileri, maar gibi yapılar. Özetle, kalkan volkanlar, geniş ve yayvan yapılarıyla bazik magmaların oluşturduğu büyük volkanik yapılar iken; volkan konileri, volkanik malzemelerin birikmesiyle oluşan koni şeklindeki yapılardır.

Ay'ın 27 günde bir Dünya etrafında dönmesinin sebebi, kendi ekseni etrafında dönme süresi ile Dünya etrafında dolanma süresinin eşit olmasıdır. Bu olaya "kilitli dönüş" denir ve bu yüzden Ay'ın hep aynı yüzü Dünya'ya görünür.

Akarsuların oluşturduğu dış kuvvetler, aşındırma ve biriktirme olmak üzere ikiye ayrılır. Akarsuların oluşturduğu aşındırma şekilleri: çentik vadi; boğaz vadi; kanyon vadi; asimetrik vadi; menderes; dev kazanı; peri bacası; kırgıbayır; plato. Akarsuların oluşturduğu biriktirme şekilleri: delta; birikinti yelpazesi; birikinti konisi; dağ eteği ovası; seki; ırmak adası.

Karasal iklimi etkileyen faktörler şunlardır: Coğrafi konum: Denizlerden uzak, kara iç bölgelerde görülür. Yükseklik: Deniz seviyesinden uzaklaştıkça karasal iklim etkisi artar. Rüzgarlar ve hava akımları: Kara iç bölgelerinde rüzgarlar genellikle kuru ve soğuktur. Ayrıca, enlem, yeryüzü şekilleri ve etraftaki kara kütleleri de karasal iklimi etkileyen faktörler arasında yer alır.

Güneş, fen bilimlerinde en güçlü ışık kaynağıdır.

Dilovası'nın litosferi hakkında doğrudan bilgi bulunmamaktadır. Ancak, genel olarak litosfer Dünya'nın sert ve kayalık dış tabakası olarak tanımlanır ve iki ana bölümden oluşur: okyanusal ve kıtasal litosfer. Özellikleri: - Kalınlık: Yaklaşık 60 km derinliğe kadar uzanır. - Bileşim: Kayalar, mineraller ve topraktan oluşur. - Hareket: Tektonik plakaların hareketi ile şekillenir ve bu hareketler depremler, volkanik patlamalar ve dağ oluşumuna neden olur.

Potamoloji, akarsuların fiziksel, kimyasal ve ekolojik özelliklerini inceleyen bilim dalıdır. Potamoloji, Yunanca "potamos" (nehir) ve "logos" (bilim) kelimelerinin birleşiminden oluşur ve "akarsu bilimi" anlamına gelir. Potamolojinin incelediği bazı konular: akarsuların oluşumu ve evrimi; akış özellikleri (hız, debi); akarsu yatakları ve şekilleri; akarsu ekosistemleri; akarsuların insan yaşamına etkileri; akarsu kirliliği ve koruma. Potamoloji, hidroloji, jeomorfoloji ve ekoloji gibi bilim dallarıyla yakından ilişkilidir.

Dünya'daki başlıca iklim bölgeleri: Sıcak iklimler. Ekvatoral iklim. Savan iklimi. Çöl iklimi. Ilıman iklimler. Okyanusal iklim. Orta kuşak karasal iklim. Step iklimi. Soğuk iklimler. Kutup iklimi. Tundra iklimi. Ayrıca, Köppen iklim sınıflandırmasına göre iklimler beş ana kuşakta, yirmi dört farklı tipte toplanmıştır. Dünya iklim bölgeleri hakkında daha detaylı bilgi için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: cografyahocasi.com; milliyet.com.tr; tr.wikipedia.org.

Ekoloji ile ilgili çıkmış sorulara aşağıdaki kaynaklardan ulaşılabilir: YouTube: "4. TYT EKOLOJİ ÇIKMIŞ SORULAR / 2010-2022" videosu. AÖF Soru: Ekoloji ve Çevre Bilgisi dersi ara, dönem sonu, üç ders ve yaz okulu soruları. AOF.SORULAR.NET: Ekoloji ve Çevre Bilgisi dersi çıkmış sorular, denemeler ve ünite özetleri. FRMTR: Ekoloji ile ilgili çıkmış sorular ve çözümleri.

MEB kazanım testlerinde dış kuvvetlerle ilgili toplam 12 soru bulunmaktadır. Bu sorular, 10. sınıf coğrafya kazanım testleri arasında yer almaktadır. TEST - 15: Dış Kuvvetlerin Yerşekillerinin Oluşum Sürecine Etkileri - 1. TEST - 16: Dış Kuvvetlerin Yerşekillerinin Oluşum Sürecine Etkileri - 2. TEST - 17: Dış Kuvvetler ve Türkiye'deki Yer Şekillerinin Oluşum Sürecine Etkileri - I. TEST - 18: Dış Kuvvetler ve Türkiye'deki Yer Şekillerinin Oluşum Sürecine Etkileri - II. Bu testler, odsgm.meb.gov.tr adresinden erişilebilir.

Jeoloji ve jeomorfoloji, birbirlerinin çalışma alanlarına sık sık katkıda bulundukları için birleşir. Jeoloji ve jeomorfolojinin birleştiği bazı noktalar şunlardır: Jeolojik süreçlerin sonucunda oluşan kayaçlar, jeomorfolojik şekillerin oluşumunu etkiler. Jeolojik süreçler, yerkürenin yüzey şekilleri üzerinde belirgin etkiler yaratarak jeomorfolojik özelliklerin oluşumunda rol oynarlar. Jeomorfolojik süreçler de jeolojik süreçleri etkileyebilir. Örneğin, erozyon, sedimantasyon, tektonik hareketler gibi jeomorfolojik süreçler, yerküre şekillerinin oluşumunu etkileyen faktörlerdendir. Jeoloji ve jeomorfoloji arasındaki ilişki, aşağıdaki kaynaklarda daha detaylı şekilde açıklanabilir: avukathukuku.com.tr; tr.wikipedia.org; researchgate.net.

Yeni materyalizm, materyalist felsefe gelenekleriyle ilişki kurarken yeni bilimsel ve felsefi gelişmeleri de dikkate alan geniş bir alandır. Yeni materyalizmin bazı temel görüşleri: Temsiliyetçilik ve öznelliğin reddi. Maddenin yeni bir anlayışı. Düz ontoloji. Teknolojinin yeniden değerlendirilmesi. Yeni materyalizm, tek bir yaklaşım veya fikirden oluşmaz; Gilles Deleuze ve Félix Guattari, Baruch Spinoza, Donna Haraway gibi birçok düşünürün görüşlerinin birleşiminden oluşur.