Bilirubin

Safra kesesi alındıktan sonra bilirubin, karaciğer tarafından işlenerek safra yoluyla bağırsaklara atılır. Bilirubin, iki ana formda bulunur: Direkt (konjuge) bilirubin: Karaciğerde, indirekt bilirubin glukuronik asit ile birleşerek direkt bilirubine dönüştürülür ve suda çözünebilir hale gelir. İndirekt (konjuge olmayan) bilirubin: Karaciğere taşınana kadar kana albümin adı verilen bir proteine bağlı olarak dolaşır. Bilirubin, bağırsaklarda bakteriler tarafından ürobilinojen ve sterkobilinogene dönüştürülür. Safra kesesi alındıktan sonra bilirubin atılımında bir değişiklik olmaz.

Türkiye Askerlik Kanunu'na göre bilirubin yüksekliği askerliğe engel bir hastalık değildir. Askerlikten muafiyet için gereken sağlık raporlarının, Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı sağlık kurulu raporu vermeye yetkili sağlık kuruluşlarınca alınması gerekmektedir.

Yenidoğan bilirubin eğrisi, bebeğin doğum haftası, yaşı ve risk faktörlerine göre değişiklik gösterir. Genel olarak bilirubin seviyeleri şu şekilde olmalıdır: 5-8 mg/dl: Baş ve boyun sararır. 8-10 mg/dl: Gövdenin üst bölümü sararır. 10-13 mg/dl: Gövdenin altı sararır. 13-16 mg/dl: Kol ve bacaklar sararır. 20 mg/dl: Eller ve ayaklar sararır. Bilirubin seviyesinin ciddi yüksek olduğu durumlar: İlk 24 saatte sarılık görülmesi. Total serum bilirubin düzeyinin günde 5 mg/dl'den fazla artması. Zamanında doğan bir yenidoğanda total serum bilirubin düzeyinin 15 mg/dl'den yüksek olması. Bilirubin seviyesinin doğru değerlendirilmesi için ciltten otomatik bilirubin ölçebilen cihazlar veya topuktan alınan kan örneği kullanılmalıdır.

BM yüksekliği, yani bazal metabolizma hızı yüksekliği, genellikle birkaç faktöre bağlı olarak ortaya çıkar: Yaş: Yaşlanma süreciyle birlikte vücudun metabolizma hızı yavaşlar ve BMR azalır. Cinsiyet: Erkekler genellikle kadınlardan daha yüksek BMR'ye sahiptir. Boy ve kilo: Boyu ve kilosu daha yüksek olan bir kişinin BMR'si genellikle daha yüksektir. Genetik faktörler: Kişinin genetik yapısı da BMR'sini etkileyebilir. Kas kütlesi: Kaslar, vücudun daha fazla kalori yakmasına yardımcı olduğu için, kas kütlesi olan bir kişi genellikle daha yüksek BMR'ye sahiptir. BMR yüksekliğinin diğer nedenleri arasında düzenli egzersiz yapmak, protein bakımından zengin bir diyet uygulamak, yeterli miktarda su içmek ve düzenli olarak yemek yemek yer alır. BMR yüksekliğinin kesin nedenini belirlemek için bir uzmana danışılması önerilir.

İkterik sarılık, kandaki bilirubin düzeyinin artması sonucu deri, göz ve mukozaların sarı renk alması durumudur. Sarılığın başlıca nedenleri: Karaciğer hastalıkları: Hepatit, siroz, karaciğer tümörleri. Safra yolu tıkanıklıkları: Safra taşları, safra yolu tümörleri, safra kanalı iltihapları. Kırmızı kan hücrelerinin aşırı yıkımı: Hemolitik anemi, talasemi gibi kan hastalıkları. Genetik faktörler: Orak hücreli anemi, sferositoz gibi durumlar. Yenidoğanlarda fizyolojik adaptasyon: Karaciğerin bilirubini işleme kapasitesinin tam gelişmemiş olması. Sarılık, tek başına bir hastalık değil, başka bir hastalığın belirtisi olarak değerlendirilmelidir.

Yenidoğan bilirubin değerinin kaç olduğunda hastaneye yatış gerektiği, bebeğin doğum tartısı, doğum haftası, günü veya kan uyuşmazlığı gibi ilave risk faktörlerine bağlı olarak değişir. Amerikan Pediatri Akademisi tarafından yayınlanan çizelgelere göre, yenidoğanlarda bilirubin düzeyi ilk 48 saatte 15 mg/dL'nin, 72 saat sonra ise 20 mg/dL'nin üzerine çıktığında tedavi önerilir. Hastaneye yatış kararı, bilirubin ölçüm cihazları, kan bilirubin düzeyi ve ciltteki sarı rengin gerilemesi gibi faktörlere dayanarak da verilebilir. Yenidoğan sarılığı durumunda, doğru teşhis ve tedavi için bir sağlık kuruluşuna başvurulması önerilir.

Bilirubin direkt (konjuge) ve indirekt (konjuge olmayan) terimleri, kandaki bilirubin türlerini ifade eder. İndirekt (konjuge olmayan) bilirubin, kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasından sonra meydana gelir ve suda çözünemediği için karaciğerde işlenmek üzere kana karışır. Direkt (konjuge) bilirubin, karaciğerde işlenip glukuronik asit ile birleştirilmiş formdur ve suda çözünebilir. Bilirubin türleri, karaciğer fonksiyonlarının ve hücresel yıkımın anlaşılmasında önemlidir. Bilirubin testi, kandaki bilirubin seviyelerini ölçerek karaciğer sağlığı hakkında bilgi verir.

Yetişkin bireylerde direkt bilirubin seviyesi genellikle 0.1 – 0.3 mg/dL arasında olmalıdır. Bu değerlerin dışına çıkıldığında tıbbi değerlendirme gerekir. Bilirubin seviyeleri, laboratuvarlara göre farklılık gösterebilir ve yaş, cinsiyet ve klinik durum gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Bilirubin testi sonuçlarının doğru yorumlanması için bir doktora danışılması önerilir.

Bilirubin değeri 0,135 mg/dL, yetişkinler için normal kabul edilen 0,2 – 1,3 mg/dL aralığındadır. Ancak, bilirubin seviyesinin yüksekliği ya da düşüklüğü mutlaka uzman doktor tarafından yorumlanmalıdır; çünkü tek başına değeri değil, tabloya eşlik eden diğer bulgular da teşhis açısından kritiktir. Bilirubin seviyesinin yüksek olduğu durumlarda, altta yatan nedenin belirlenmesi ve buna yönelik tedavi uygulanması gerekir. Bilirubin seviyesinin yüksekliğine bağlı olarak ortaya çıkan en yaygın belirtiler arasında karın ağrısı, karın şişkinliği, titreme, ateş, göğüs ağrısı, güçsüzlük, baş dönmesi, bulantı, kusma, koyu renkli idrar yer alır. Bilirubin testi, karaciğer, safra kesesi veya kanda bir sorun olup olmadığını öğrenmek için uygulanır. Daha doğru bir değerlendirme için bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Yüksek bilirubin seviyeleri sarılığa neden olur. Bilirubin türleri ve sarılığa etkileri: İndirekt (konjuge olmayan) bilirubin. Direkt (konjuge) bilirubin. Sarılık, kandaki bilirubin seviyesi 2,5 mg/dL'yi aştığında göz aklarında ve ciltte görülebilir. Bilirubin seviyelerinin değerlendirilmesi ve sarılık tedavisi için bir uzmana danışılması önerilir.

Bilirubin, glukuronik transferaz enzimi aracılığıyla glukoronik asitle birleşerek direkt (konjuge) bilirubin haline gelir. Diğer önemli enzimler: Heme oksijenaz: Heme halkasının biliverdine dönüşümünü katalizler. Biliverdin redüktaz: Biliverdinin bilirubine dönüşmesini sağlar. Ayrıca, bağırsak floraları tarafından bilirubin, ürobilinojenler adı verilen bir grup renksiz maddeye dönüştürülür.

Bilirubin düşüklüğü genellikle tehlikeli değildir ve çoğu zaman herhangi bir belirtiye neden olmaz. Ancak, bilirubin düşüklüğünün bazı nedenleri ciddi sağlık sorunlarına işaret edebilir: İlaç kullanımı: Antibiyotikler, doğum kontrol hapları, uyku hapları ve nöbet ilaçları gibi bazı ilaçlar bilirubin seviyelerini düşürebilir. Metabolik dengesizlikler: Nadir durumlarda, bazı otoimmün hastalıklar (örneğin, lupus, romatoid artrit) bilirubin düşüklüğüne neden olabilir. Bilirubin değerlerinizde düşüklük fark ederseniz, doktorunuzla görüşmenizde fayda vardır.

Sarılıkta yükselen değer, bilirubin seviyesidir. Bilirubin, kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sırasında ortaya çıkan bir pigmenttir. Kan tahlilinde bilirubin düzeyi normalde 0,3-1,2 mg/dl civarındadır.

İkterli kan, kanda bilirubin seviyesinin yükselmesi sonucu oluşan sarılık (ikter, ikterus) durumunu ifade eder. İkterik kan örneği, serum veya plazmanın sarı-yeşil renklenmesiyle görsel olarak tanımlanır. İkter, karaciğer ve kan hastalıkları gibi rahatsızlıklarda ortaya çıkabilir. İkter teşhisi ve tedavisi için bir sağlık uzmanına başvurulması önerilir.

Safra yolu tıkanıklığı, bilirubin seviyelerini artırarak hiperbilirubinemi (bilirubin yüksekliği) durumuna yol açabilir. Bilirubin yüksekliğinin nedenleri arasında safra yolu tıkanıklığı şu durumlar yer alır: safra taşları; safra yolu iltihabı (kolanjit); safra yolu darlığı; safra yolu tümörleri; pankreas başı kanseri. Yüksek bilirubin seviyeleri şu belirtilere yol açabilir: ciltte ve göz aklarında sararma (sarılık); koyu renkli idrar; açık renkli veya kil renginde dışkı; ciltte kaşıntı; halsizlik ve yorgunluk; karın sağ üst kısmında rahatsızlık hissi veya doluluk. Bilirubin seviyesinin yüksekliği ya da düşüklüğü mutlaka uzman doktor tarafından yorumlanmalıdır.

Direkt bilirubin yüksekliğinde yapılan testler şunlardır: 1. Kan Testi: Direkt bilirubin seviyesinin ölçülmesi için kan örneği alınır ve laboratuvarda analiz edilir. 2. Karaciğer Fonksiyon Testleri: Karaciğerin işlevini değerlendirmek için ALT (alanin aminotransferaz) ve AST (aspartat aminotransferaz) gibi testler yapılır. 3. Ultrason: Safra yollarının durumunu incelemek için ultrason görüntüleme yapılır. 4. Biyopsi: Gerekirse karaciğer biyopsisi yapılarak karaciğerin durumu detaylı olarak incelenir. Bu testler, yüksek direkt bilirubin seviyesinin nedenini belirlemek ve uygun tedaviyi planlamak için kullanılır.

Total ve indirekt bilirubin arasındaki fark, bu maddelerin vücutta farklı şekillerde bulunması ve işlenmesidir. - Total bilirubin, kandaki hem direkt (konjuge) hem de indirekt (konjuge olmayan) bilirubin miktarlarının toplamını ifade eder. - İndirekt bilirubin, kırmızı kan hücrelerinin yıkımı sonucu oluşan ve suda çözünmeyen bir türdür. Karaciğerde indirekt bilirubin, glukuronik asitle birleşerek suda çözünebilen direkt (konjuge) bilirubine dönüşür.

Sarılıkta bebeğin yüzü sarı renk olur.