Bilirubin

Bilirubin eksikliği (hipobilirubinemi) çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir: 1. Kafein ve bazı ilaçlar: Aşırı kafein tüketimi ve steroid olmayan anti-inflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) gibi bazı ilaçların kullanımı bilirubin seviyelerini düşürebilir. 2. Otoimmün hastalıklar: Sistemik lupus eritematosus, romatoid artrit, polimiyozit ve Sjögren sendromu gibi hastalıklar bilirubin eksikliğine yol açabilir. 3. Genetik faktörler: Gilbert sendromu, karaciğerin bilirubini düzgün şekilde işleyememesine neden olan genetik bir rahatsızlıktır. 4. Beslenme ve yaşam tarzı: Yüksek doz salisilatlar ve düşük vücut yağı, bilirubin seviyelerinin düşmesine katkıda bulunabilir. Düşük bilirubin genellikle belirti vermez ve sağlık üzerinde zararlı etkileri olup olmadığı tam olarak bilinmemektedir.

İndirekt bilirubin, kırmızı kan hücrelerinin yıkımı sonucu oluşan ve suda çözünmeyen bir bilirubin türüdür. Bu tür bilirubin, kanda albümin adı verilen bir proteinle birleşerek karaciğere taşınır ve burada işlenerek suda çözünebilen direkt bilirubine dönüşür.

Total bilirubin düşüklüğü genellikle tehlikeli değildir ve çoğu zaman herhangi bir semptoma neden olmaz. Ancak, aşırı kafein tüketimi, steroid olmayan antienflamatuar ilaçların kullanımı ve bazı otoimmün hastalıklar gibi durumlar bilirubin seviyelerinin düşmesine yol açabilir. Eğer bilirubin seviyelerinizde bir anormallik olduğunu düşünüyorsanız, kesin bir değerlendirme ve uygun tedavi için bir doktora başvurmanız önerilir.

Yenidoğan sarılığı en çok bebeğin karaciğerinin kandaki bilirubin miktarını karşılayamaması nedeniyle ortaya çıkar. Diğer nedenler arasında: Hemoliz: Bebeğin alyuvarlarının aşırı ve hızlı bir şekilde parçalanması; Anne ve bebek arasındaki kan uyuşmazlığı (Rh veya ABO uyuşmazlığı); Prematüre doğum ve düşük doğum ağırlığı; Enfeksiyonlar ve bazı konjenital hastalıklar; Anne sütü ile beslenme durumunda, anne sütündeki bazı maddelerin bilirubin metabolizmasını yavaşlatması.

Gilbert Sendromu, karaciğerin bilirubin adı verilen bir maddeyi işleme yeteneğini etkileyen genetik bir durumdur. Özellikleri: - Yaygınlık: Dünya genelinde oldukça yaygındır ve genellikle herhangi bir belirti göstermeden yaşam boyu sürer. - Nedenler: UGT1A1 genindeki mutasyonlar nedeniyle ortaya çıkar ve bu gen, bilirubini daha suda çözünür hale getiren bir enzimi kodlar. - Belirtiler: Sarılık (cilt ve gözlerin beyaz kısmının sararması), yorgunluk, karın ağrısı ve baş dönmesi gibi semptomlar görülebilir. Teşhis: Rutin kan testleri sırasında tesadüfen teşhis edilir. Tedavi: Genellikle tedavi gerektirmez, ancak semptomları hafifletmek için yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaçlar kullanılabilir.

Fototerapi, yenidoğanda bilirubin seviyesinin belirli bir seviyenin üzerine çıkması durumunda uygulanır. Fototerapiye başlama kararı, genellikle bilirubin değeri 15 mg/dL'nin üzerine çıktığında verilir.

Safra kesesi alındıktan sonra bilirubin, karaciğer tarafından işlenerek safra yoluyla bağırsaklara atılır. Bu süreçte, ilk olarak kırmızı kan hücrelerinin yıkımı sonucu oluşan indirekt bilirubin, albümin adlı bir proteine bağlanarak karaciğere taşınır. Eğer safra yolları tıkanırsa, bilirubin kana karışarak sarılık gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, safra kesesi alındıktan sonra da bilirubin seviyelerinin izlenmesi ve gerektiğinde doktor kontrolü önemlidir.

Bilirubin yüksekliği, belirli durumlarda askerlikten muafiyete yol açabilir. Türkiye Askerlik Kanunu'na göre Gilbert Sendromu, askerliğe engel bir hastalık değildir. Bu nedenle, bilirubin seviyesinin yüksek olması durumunda bir sağlık kuruluşuna başvurarak doktor kontrolünden geçmek ve muafiyet durumu hakkında bilgi almak önemlidir.

Yenidoğan bilirubin eğrisi, kandaki bilirubin seviyesinin belirli aralıklarda olması gerektiği anlamına gelir. Bu değerler şu şekildedir: - Normal sınır: Yeni doğmuş bir bebekte bilirubin seviyesi 1-2 mg/dl olmalıdır. - Sarılık sınırı: Bilirubin seviyesi 5 mg/dl'yi aştığında yenidoğan sarılığı başlar. Bilirubin seviyesine göre vücudun sararması şu şekilde ilerler: - 5-8 mg/dl: Baş ve boyun sararır. - 8-10 mg/dl: Gövdenin üst bölümü sararmaya başlar. - 10-13 mg/dl: Gövdenin altı sararır. - 13-16 mg/dl: Kol ve bacaklar sararmaya başlar. - 16-20 mg/dl: Eller ve ayaklar sararır, bebeğin fototerapiye ihtiyacı olabilir. Yenidoğan sarılığı şüphesi varsa, mutlaka bir doktora başvurulmalıdır.

BM yüksekliği (bilirubin yüksekliği) çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir: 1. Safra Taşları: Safra yollarında tıkanıklık oluşturarak bilirubin ve diğer safra maddelerinin bağırsaklara geçmesini engeller. 2. Gilbert Sendromu: Karaciğerde bilirubin metabolizmasını etkileyen genetik bir hastalıktır. 3. Karaciğer Fonksiyon Bozukluğu: Siroz, karaciğer kanserleri veya otoimmün hepatit gibi hastalıklar karaciğerin düzgün çalışmasını engelleyebilir. 4. Hepatit: Karaciğerin iltihaplanması, bilirubin işlenmesinde sorunlara yol açabilir. 5. Hemolitik Anemi: Kırmızı kan hücrelerinin aşırı parçalanması, bilirubin seviyelerinin hızla artmasına neden olur. Bu belirtiler ciddi sağlık sorunlarına işaret edebileceğinden, bir sağlık uzmanına danışılması önemlidir.

İkter (sarılık) tehlikeli olabilir, çünkü kandaki bilirubin seviyesinin yükselmesi ciddi rahatsızlıkların habercisi olabilir. Çok yüksek bilirubin seviyeleri yaşamı tehdit edebilecek veya kalıcı hasar bırakabilecek sorunlara yol açabilir. Sarılığın tehlikeli olup olmadığını kesin olarak belirlemek için bir doktora başvurmak gereklidir.

İkterik sarılık, yani cildin, mukozaların ve göz skleralarının sararması, bilirubin pigmentinin vücutta birikmesi nedeniyle oluşur. Bu durumun başlıca nedenleri şunlardır: 1. Hepatit: Viral hepatit (A, B, C vb.) gibi karaciğer hastalıkları, alkolik hepatit ve diğer karaciğer iltihaplanmaları bilirubin düzeylerini artırabilir. 2. Safra taşı hastalığı: Safra kesesi veya safra yollarındaki taşlar safra akışını engelleyerek bilirubin birikmesine neden olabilir. 3. Hemolitik anemi: Kırmızı kan hücrelerinin hızla yok edilmesi, bilirubin miktarının artmasına yol açar. 4. Genetik bozukluklar: Gilbert sendromu gibi kalıtsal hastalıklar bilirubin metabolizmasında anormalliklere neden olabilir. 5. İlaca bağlı karaciğer hasarı: Bazı ilaçlar, özellikle uzun süreli veya yanlış kullanıldığında karaciğer hasarına ve bilirubin düzeylerinin artmasına neden olabilir. Sarılık şüphesi durumunda, kesin teşhis ve uygun tedavi için bir doktora başvurulması önemlidir.

Yenidoğan bebeklerde bilirubin değeri 10-13 mg/dl seviyesine ulaştığında, hastaneye yatış gerekebilir. Bu değer, bebeğin doğum tartısı, doğum haftası, günü ve kan uyuşmazlığı gibi risk faktörleri göz önünde bulundurularak belirlenir. Kesin karar için bir doktora danışmak önemlidir.

Fototerapide bilirubin seviyesi 25 mg/dL'yi geçtiğinde kan değişimi gerekebilir.

Direkt ve indirekt bilirubin, kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sonucu ortaya çıkan iki farklı bilirubin türüdür. Direkt (konjuge) bilirubin: Karaciğerde glukuronik asit ile birleştirilerek suda çözünebilen hale getirilmiş bilirubindir. İndirekt (konjuge olmayan) bilirubin: Kanda albümine bağlı olarak taşınan ve karaciğerde işlenerek direkt bilirubine dönüştürülen bilirubindir.

Kan tahlilinde direkt bilirubin seviyesi 0,0 ile 0,2 mg/dL arasında olmalıdır.

Bilirubin seviyesinin 0.135 mg/dL olması, normal aralık olan 0.3 ila 1.2 mg/dL arasında yer aldığı için yüksek olarak değerlendirilmez.

Bilirubin, vücuttaki eski veya hasar görmüş kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasının bir yan ürünüdür ve şu işlevleri yerine getirir: 1. Karaciğer tarafından işlenerek safra yoluyla vücuttan atılır. 2. Antioksidan görevi görerek kalp ve damar hastalıkları oluşma riskini azaltabilir. Yüksek bilirubin seviyeleri ise karaciğer hastalıkları, safra yolu tıkanıklıkları veya kırmızı kan hücrelerinin hızla yıkıldığı durumlarda ortaya çıkabilir ve sarılık gibi semptomlara neden olabilir.

Yüksek bilirubin seviyeleri sarılığa neden olur. Bilirubin, yaşlanmış kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sonucu oluşur ve normalde karaciğer tarafından işlenerek safra yoluyla vücuttan atılır. Sarılığa yol açan bilirubin türleri üç ana kategoriye ayrılır: 1. Hemolitik sarılık: Kırmızı kan hücrelerinin aşırı hızlı parçalanması sonucu serbest bilirubin miktarının artması. 2. Hepatoselüler sarılık: Karaciğerin bilirubini yeterince işleyememesi. 3. Obstrüktif sarılık: Safra yollarında tıkanıklık olması ve bilirubinin bağırsaklara atılamaması.

Bilirubin, metabolizma sürecinde iki ana enzim tarafından işlenir: hem oksijenaz ve glukuronil transferaz. 1. Hem oksijenaz: Bu enzim, hemoglobinin yıkımı sırasında heme grubunu biliverdin'e dönüştürür ve bu süreçte biliverdin redüktaz enzimi ile bilirubine indirgenir. 2. Glukuronil transferaz: Karaciğerde, bilirubine glukuronik asit ekleyerek onu çözünür hale getirir ve konjuge bilirubin oluşturur.