Bilirubin

Bilirubin yüksekliği, kandaki seviyesinin normal referans aralıklarının üzerine çıkması durumudur ve tehlikeli olabilir. Bilirubin yüksekliğinin başlıca nedenleri şunlardır: Karaciğer hastalıkları. Safra yolu tıkanıklıkları. Hemolitik anemi. Enfeksiyonlar. Bilirubin yüksekliği belirtileri şunlardır: ciltte ve göz aklarında sararma (sarılık); koyu renkli idrar; açık renkli veya kil renginde dışkı; ciltte kaşıntı; halsizlik ve yorgunluk; karın sağ üst kısmında rahatsızlık hissi veya doluluk; bulantı veya iştahsızlık. Bilirubin seviyesinin yüksekliği ya da düşüklüğü mutlaka uzman doktor tarafından yorumlanmalıdır.

Sarılıkta tehlikeli değerler, kandaki bilirubin seviyesinin aşırı yükselmesiyle ilişkilidir. Bilirubin değeri 3 mg/dl'yi aştığında sarılık göz aklarında fark edilmeye başlar. Tehlikeli sarılık belirtileri arasında şunlar bulunur: Halsizlik, iştahsızlık, mide bulantısı. Karnın sağ üst kadranında ağrı. Derinin ve göz akının sararması. İdrarın koyulaşması, dışkının soluklaşması. Sarılık belirtileri görüldüğünde, doğru teşhis ve tedavi için bir sağlık uzmanına başvurulması önerilir.

Sarılığa neden olan bazı hastalıklar şunlardır: Karaciğer hastalıkları: Hepatit A, B, C, siroz, karaciğer yağlanması, karaciğer kanseri. Safra yolu hastalıkları: Safra taşları, safra kanalı tıkanıklıkları, kolanjit. Kırmızı kan hücresi yıkımı: Hemolitik anemi, talasemi gibi kan hastalıkları. Doğumsal metabolizma hastalıkları: Gilbert sendromu, Crigler-Najjar sendromu. İlaç ve toksinler: Bazı antibiyotikler, kemoterapi ilaçları. Enfeksiyonlar: Mononükleoz, tüberküloz gibi sistemik hastalıklar. Yenidoğan nedenleri: Anne-bebek kan grubu uyuşmazlığı, erken doğum, enzim eksiklikleri. Sarılık, bu hastalıkların yanı sıra stres gibi nedenlerle de ortaya çıkabilir. Sarılık belirtileri fark edildiğinde, doğru tanı ve tedavi için bir sağlık kuruluşuna başvurulması önerilir.

Bilirubin yüksekliğinde görülebilecek bazı hastalıklar şunlardır: Karaciğer hastalıkları. Safra yolu tıkanıklıkları. Hemolitik anemi. Enfeksiyonlar. Bebek ile anne arasında kan grubu uyuşmazlığı. Erken doğum ve bebeğin anne sütüne karşı reaksiyon göstermesi. Safra kesesi taşları ve safra kesesi iltihabı. Bilirubin yüksekliği durumunda bir doktora danışılması önerilir.

Bilirubin (bil) yüksekliğinin bazı nedenleri: Karaciğer hastalıkları: Hepatit, siroz gibi durumlar bilirubin artışına yol açar. Safra yolu tıkanıklıkları: Taş veya tümör gibi etkenler direkt bilirubin yükselmesine neden olur. Hemolitik anemi: Kırmızı kan hücrelerinin hızlı parçalanması indirekt bilirubinin yükselmesine sebep olur. Enfeksiyonlar: Bazı enfeksiyonlar karaciğer fonksiyonlarını etkileyerek bilirubin düzeylerinde artışa neden olabilir. Gilbert sendromu: Genetik bir hastalık olup, bilirubinin karaciğerde işlenememesi sonucu ortaya çıkar. Bebek ile anne arasında kan grubu uyuşmazlığı: Erken doğum ve bebeğin anne sütüne karşı reaksiyon göstermesi de bilirubin yüksekliğine yol açabilir. Yüksek bilirubin seviyeleri ciltte ve gözlerde sararma, idrarda koyulaşma, karın ağrısı gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Bilirubin yüksekliği durumunda bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Bilirubin değerinin tehlikeli kabul edildiği bazı seviyeler: Total bilirubin: 1.2 mg/dL ve üzeri değerler bilirubin yüksekliği (hiperbilirubinemi) olarak kabul edilir. Direkt bilirubin: 0.31 mg/dL ve üzeri değerler tehlikeli olarak değerlendirilebilir. Yenidoğanlarda bilirubin: 20 mg/dL'nin üzerindeki değerler beyin hasarına yol açabilecek kernikterus riski taşır ve acil müdahale gerektirir. Bilirubin seviyelerinin tehlikeli olup olmadığını kesin olarak belirlemek için bir doktora danışmak önemlidir.

Total bilirubin seviyesinin tehlikeli kabul edildiği bazı durumlar: > 2,5 mg/dL: Göz aklarında ve ciltte sararma (sarılık) görülebilir. > 3 mg/dL: Karaciğer hastalıkları, safra tıkanıklığı veya aşırı hemoliz olasılığı yüksektir. > 20 mg/dL (yenidoğanlarda): Beyin hasarına yol açabilecek kernikterus riski taşır ve acil müdahale gerektirir. Bilirubin seviyesinin yüksekliği ya da düşüklüğü mutlaka uzman doktor tarafından yorumlanmalıdır.

Total bilirubin, kandaki tüm bilirubin türlerinin (direkt ve indirekt) toplamını ifade eder. Direkt bilirubin ise karaciğer tarafından işlenip suda çözünebilen forma dönüştürülmüş bilirubindir. Farkları: İşlenme Durumu: Direkt bilirubin, karaciğerde işlenmiştir; indirekt bilirubin ise henüz işlenmemiştir. Suda Çözünürlük: Direkt bilirubin suda çözünebilir, indirekt bilirubin ise suda çözünmez. Ölçüm: Direkt bilirubin doğrudan ölçülebilir, indirekt bilirubin ise toplam bilirubin değerinden direkt bilirubin değerinin çıkarılmasıyla hesaplanır.

Direkt ve total bilirubinin yükselmesinin bazı nedenleri: Karaciğer hastalıkları. Safra yolu tıkanıklıkları. Hemolitik anemi. Enfeksiyonlar. Gilbert sendromu. İlaç reaksiyonları. Bilirubin seviyelerindeki yükseliş, ciddi bir sağlık sorununa işaret edebilir.

Bilirubinin konjugasyonu, karaciğerde gerçekleşir. Bilirubin, kanda çözünür olmayan ve lipofobik bir moleküldür. Sonuç olarak, bilirubin artık "direkt bilirubin" (konjuge bilirubin) olarak adlandırılır ve safra yolu aracılığıyla sindirim sistemine iletilir.

Safra taşı olan bir kişinin bilirubin seviyesinin kaç olması gerektiğine dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, bilirubin seviyeleri hakkında genel bilgiler mevcuttur. Normal bilirubin değerleri: Total bilirubin: Genellikle 0,1 - 1,2 mg/dL arasında kabul edilir. Direkt (konjuge) bilirubin: 0,1 - 0,3 mg/dL arasında olmalıdır. Yüksek bilirubin seviyeleri, safra yolları tıkanıklığı, karaciğer hastalıkları veya aşırı kırmızı kan hücresi yıkımı gibi durumları işaret edebilir. Bilirubin seviyelerinin değerlendirilmesi ve uygun tedavi için bir doktora başvurulması önerilir.

Total ve direkt bilirubinin düşük çıkmasının bazı nedenleri: Azalmış eritrosit yıkımı. Karaciğer fonksiyonlarının stabil olması. Metabolik düzenlemeler. Bazı ilaç kullanımları. Bilirubin düşüklüğü genellikle ciddi bir sorun teşkil etmese de, bazı metabolik dengesizlikler veya karaciğer fonksiyonlarıyla ilgili sorunların habercisi olabilir. Bilirubin seviyelerinin düşüklüğü veya yüksekliği durumunda, doğru teşhis ve tedavi için bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Direkt bilirubin serum plazma, serum ya da plazmada ölçülen, karaciğerde işlenmiş ve suda çözünebilen bilirubin formudur. Direkt bilirubin yüksekliğinin bazı nedenleri: safra yolları tıkanıklığı; karaciğer hasarı; ekstrahepatik safra kanalı tıkanıklığı; safra akışında veya taşınmasında bozukluklar. Direkt bilirubin seviyesi genellikle 0,1–0,3 mg/dL arasında olmalıdır.

Kernikterus, yenidoğan bebeklerde kanda aşırı bilirubin (hiperbilirubinemi) seviyeleri ile karakterize bir sarılığın nadir ve ciddi bir nörolojik komplikasyonudur. Temel nedeni, bebeğin karaciğerinin yüksek bilirubinden yeterince kurtulamaması ve bunun sonucunda beyne veya merkezi sinir sistemine zarar gelmesidir. Belirtileri arasında sürekli ağlama krizleri, agresiflik, yetersiz beslenme, nöbetler, kas tutulması ve yüksek seslere tepkisizlik yer alır. Evreleri: Erken dönem: Beslenme ve emmede zorluk, çok uykulu olma, düşük kas tonusu ve yüksek seslere tepkisizlik. Orta evre: Sinirlilik, yüksek perdeden ağlama krizleri ve kaslarda gerginlik. Son evre: Beslenmeme, kaslarda sertlik ve nöbetler. Tedavi edilmediğinde kalıcı beyin hasarına yol açabilir.

Bilirubinde persentil teriminin ne anlama geldiğine dair bilgi bulunamadı. Ancak, bilirubin değerlerinin yaş gruplarına göre farklılık gösterdiği bilinmektedir. Yetişkinler ve çocuklar için normal bilirubin değerleri: 0,2 ila 1,3 mg/dL arasında kabul edilir. Yenidoğanlarda normal değerler: Doğum sonrası ilk birkaç gün içinde fizyolojik nedenlerle 1,0 ila 12,0 mg/dL arasında değişebilir. Bilirubin seviyelerindeki değişiklikler, kan testleri aracılığıyla tespit edilir ve sağlık uzmanları tarafından değerlendirilir.

Bilirubin eksikliğinin (hipobilirubinemi) bazı nedenleri: Azalmış eritrosit yıkımı. Karaciğer fonksiyonlarının stabil olması. Metabolik düzenlemeler. Bazı ilaç kullanımları. Çok fazla kafein tüketimi. Bilirubin düşüklüğü genellikle ciddi bir sorun teşkil etmese de, bazı durumlarda metabolik dengesizlikler veya karaciğer fonksiyonlarıyla ilgili sorunların habercisi olabilir.

İndirekt bilirubin, aynı zamanda konjuge olmayan bilirubin olarak da bilinir ve kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sonucu oluşan, suda çözünmeyen bir pigmenttir. Özellikleri: Taşınma: Kanda albümin adı verilen bir proteine bağlı olarak taşınır. Karaciğerde işleme: Karaciğere taşındıktan sonra glukuronik asit ile birleşerek direkt (konjuge) bilirubine dönüştürülür. Yüksekliği, hemolitik anemi ve bazı karaciğer hastalıklarında görülebilir.

Yenidoğan sarılığının en sık nedenleri şunlardır: Fizyolojik sarılık. Anne sütü sarılığı. Prematürite. Kan uyuşmazlığı. Enfeksiyonlar. Kanama. Kan hastalıkları. Enzim eksiklikleri.

Gilbert hastalığı, karaciğerin bilirubini işleyememesi sonucu kanda bilirubin seviyesinin yükselmesine neden olan genetik bir karaciğer hastalığıdır. Gilbert hastalığının bazı belirtileri: ciltte ve göz aklarında sarılık; bulantı ve kusma; ishal; karın bölgesinde rahatsızlık hissi veya karın ağrısı; halsizlik. Gilbert hastalığı genellikle tedavi gerektirmez ve hastalar normal bir yaşam sürdürebilir. Gilbert hastalığı bulaşıcı değildir ve kişiden kişiye geçmez.

Fototerapi (ışık tedavisi), yenidoğanlarda bilirubin seviyesi 15-16 mg/dL'yi geçtiğinde uygulanır. Ayrıca, 1500 gr'ın altındaki prematüre bebeklerde ilk 3 gün rutin olarak fototerapi uygulanması önerilmektedir. Fototerapi kararı, serum bilirubin düzeyi, bilirubin artış hızı, bebeğin doğum ağırlığı, gebelik haftası, doğum sonrası yaşı ve risk faktörlerinin varlığına göre verilir. Bilirubin seviyesinin normal değerleri ve tedavi eşikleri, bebeğin yaşı ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebileceğinden, fototerapi kararı mutlaka uzman bir doktor tarafından verilmelidir.