BilimselYöntem

Arkeolojik yüzey araştırması, belirli bir bölge üzerinde ekip halinde ve sistematik bir biçimde yürüyerek ve yüzeydekileri gözlemleyerek yapılan bir alan araştırmasıdır. İşte bu sürecin temel adımları: 1. Hazırlık: Araştırılacak bölgenin sınırları belirlenir, amaçlar ve hedefler net bir biçimde formüle edilir ve bir projelendirme yapılır. 2. Saha Çalışması: Bölge, ekstansif (yaygın) veya intensif (yoğun) yöntemlerle araştırılır. 3. Veri Toplama ve Değerlendirme: Toplanan veriler, jeofiziksel yöntemler ve çeşitli araçlardan yararlanılarak değerlendirilir. 4. Sonuçların Yayınlanması: Araştırma sonuçları, bilimsel raporlar ve makaleler şeklinde yayımlanır. Türkiye'de arkeolojik yüzey araştırmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın izni ile gerçekleştirilir.

Bilimsel yöntem basamakları Karasar'a göre altı ana başlığa ayrılır: 1. Problemin sezilmesi. 2. Hipotezlerin oluşturulması. 3. Deneylerin tasarlanması. 4. Verilerin toplanması. 5. Değerlendirmelerin yapılması. 6. Raporlaştırma.

Nicel araştırmalarda en çok kullanılan desenler şunlardır: 1. Deneysel Model: İki veya daha fazla grup üzerinde yapılan uygulamaların, belirli değişkenler açısından etkilerinin farklılaşma boyutunun incelenmesi. 2. Betimsel Model: Bir konudaki mevcut durumun araştırılması ve belirlenmesi. 3. Bağıntısal Model: İki veya daha fazla değişken arasında ilişki olup olmadığının incelenmesi. 4. Nedensel-Karşılaştırma Modeli: Belli bir değişken açısından farklılaşan grupların birbiriyle karşılaştırılması. 5. Tarihsel Yöntem: Geçmişteki bir olayın durumunun ve bu olayın mevcut durum üzerindeki etkilerinin incelenmesi.

Kontrollü deney, bilimsel yöntemde hipotezi test etmek için yapılan, belirli şartlar altında gerçekleştirilen bir deney türüdür. Bu deneyde: 1. Sadece bir değişken (bağımsız değişken) değiştirilir, diğer faktörler sabit tutulur. 2. Deney grubu ve kontrol grubu oluşturulur; bu gruplar arasında etkisi araştırılan faktör hariç diğer faktörler aynı olmalıdır. 3. Deney sonuçları, hipotezi destekleyip desteklemediğine göre değerlendirilir. Kontrollü deneyler, bilimsel çalışmaların temelini oluşturur ve elde edilen verilerin güvenilirliğini artırır.

Doğa filozoflarının ortak özellikleri şunlardır: 1. Evrenin İlk Nedenini Arama: Doğa filozofları, evrenin temel ilkesini veya arkhe'yi bulmaya çalışmışlardır. 2. Akıl ve Gözlem Kullanımı: Araştırmalarında akıl, deney ve gözlem gibi bilimsel yöntemlere dayanmışlardır. 3. Mitolojiden Bağımsızlık: Geleneksel mitolojik ve dini açıklamalardan uzaklaşarak, doğaya ve gerçekliğe dair rasyonel açıklamalar getirmişlerdir. 4. Maddi Açıklamalar: Yaklaşımları genellikle materyalist (maddeci) olup, doğayı oluşturan ilk sebebi maddi unsurlar olarak göstermişlerdir. 5. Çokluk ve Birlik: Doğadaki çokluk ve çeşitliliği tek bir temele bağlama denemesi yapmışlardır.

16. ve 17. yüzyıllarda felsefenin gelişimine katkı sağlayan başlıca düşünce akımları şunlardır: 1. Hümanizm: İnsanı merkeze alan ve antik Yunan-Roma kültürünü yeniden canlandıran bir akımdır. 2. Bilimsel Yöntem: Deney ve gözleme dayalı olarak bilgi edinme yöntemi, felsefenin konusunu ve yöntemini değiştirmiştir. 3. Kartezyen Felsefe: René Descartes tarafından geliştirilen, akıl ve mantığın önemini vurgulayan bir sistemdir. 4. Reform Hareketleri: Martin Luther ve Jean Calvin gibi düşünürlerin kilisenin dogmalarını sorgulaması, bireysel inancın önemini vurgulaması. 5. Rönesans Düşüncesi: Sanat, edebiyat ve bilim alanında büyük atılımların yaşandığı, insana ve doğaya yeni bir bakış açısı kazandıran bir dönemdir.

Fen bilimleri 2. dönem 2. yazılı sınavında çıkabilecek konular genellikle şu başlıkları içerir: 1. Canlılar ve Yaşam: Bitkiler, hayvanlar ve insan vücuduyla ilgili sorular. 2. Hücrelerin Yapısı: Hücrelerin organizasyonu, organeller ve fotosentez-solunum gibi temel süreçler. 3. Maddenin Halleri ve Özellikleri: Katı, sıvı ve gaz halleri, atom ve moleküller. 4. Enerji ve Dönüşümü: Enerjinin çeşitli formları, ısı, ışık, ses gibi enerji türleri. 5. Çevre ve Doğa Olayları: Deprem, volkanik patlama gibi doğa olayları, çevre koruma. 6. Basit Makineler: Kaldıraçlar, makaralar ve dişli sistemleri gibi makinelerin kullanımı. 7. Bilimsel Yöntem ve Deney Tasarımı: Gözlem yapma, hipotez geliştirme, deney tasarlama.

Bilim ile diğer disiplinler arasındaki benzerlikler şunlardır: 1. Problem Çözme Odaklılık: Bilim, matematik, mühendislik, tıp ve sosyal bilimler gibi disiplinler, problem çözme süreçlerine odaklanır. 2. Bilimsel Yöntemlerin Kullanımı: Tüm bu alanlar, kritik düşünme, analiz yapma ve sonuçlarını açıklama gibi bilimsel yöntemleri kullanır. 3. Araştırma ve Geliştirme: Bilim ve diğer disiplinler, yeni bilgiler, teknolojiler ve çözümler yaratmak için araştırma ve geliştirme çalışmaları yapar. 4. Disiplinler Arası İşbirliği: Farklı bilim dalları, birbirlerinin bulgularından yararlanarak daha kapsamlı ve bütüncül bir anlayış geliştirir.

Bilimsel etik araştırma raporu, bir araştırmanın amacını, yöntemlerini, bulgularını ve vardığı sonuçları sistematik bir şekilde sunarak bilimsel geçerlilik ve etik kurallar çerçevesinde değerlendirilmesini sağlayan rapordur. Bu raporun ana bölümleri şunlardır: 1. Başlık: Araştırmanın konusunu net bir şekilde ifade eden kısa bir başlık. 2. Giriş: Araştırmanın amacını ve önemini açıklar, neden yapıldığını belirtir. 3. Literatür Taraması: Konuyla ilgili daha önce yapılmış çalışmalar hakkında bilgi verir. 4. Yöntem: Araştırmanın nasıl yapıldığını, kullanılan materyalleri ve veri toplama tekniklerini detaylandırır. 5. Bulgular: Araştırma sonuçlarını sunar, verileri tablo veya grafiklerle destekler. 6. Tartışma: Bulguları yorumlar ve literatürdeki diğer çalışmalarla karşılaştırır. 7. Sonuç: Araştırmanın genel sonucunu özetler ve önerilerde bulunur. 8. Kaynakça: Kullanılan tüm kaynakları düzgün bir biçimde listeler.

Bilimsel bilgi nesneldir çünkü: 1. Bilimsel yöntem akıl, deney ve gözleme dayalıdır. 2. Tekrarlanabilirlik önemlidir; bir araştırma sonucu, başka bir bilim insanı tarafından aynı yöntemlerle tekrarlanabilmelidir. 3. Verilerin objektif toplanması ve analizi gereklidir; bilim insanları duygusal veya önyargılı değerlendirmelerden kaçınmalıdır. 4. Evrensel kabul görmesi için, bilimsel bilginin her yerde aynı geçerliliğe sahip olması gerekir.

Bilimsel süreç becerilerinin aşamaları şu şekilde sıralanabilir: 1. Temel Süreç Becerileri: - Gözlem yapma, - Karşılaştırma, - Sınıflama, - Ölçme, - İletişim kurma. 2. Orta Süreç Becerileri: - Çıkarım yapma, - Tahmin etme. 3. İleri Süreç Becerileri: - Hipotez oluşturma, - Değişkenleri tanımlama ve kontrol etme.

Bir denenceden çıkarılabilecek mantıklı sonuçlar tahminlerdir. Denenceleri test etmenin en geçerli yöntemi ise tahminlerin doğrulanması veya yanlışlanmasının gözlem ve deneylerle yapılmasıdır.

Proje yöntemi, bir projenin planlanması, yürütülmesi, izlenmesi ve tamamlanması için kullanılan yapılandırılmış bir yaklaşımdır. Bazı yaygın proje yönetim metodolojileri şunlardır: 1. Waterfall (Şelale): Projelerin belirli aşamalarının sırasıyla tamamlanmasını sağlar. 2. Scrum: Kısa döngülerle çalışmayı teşvik eden, yazılım geliştirme projelerinde sıkça kullanılan bir metodolojidir. 3. Kanban: Görsel bir şekilde takip etmeyi sağlayan, işlerin bir tahta üzerinde sıralandığı bir yöntemdir. 4. Lean: İsrafları en aza indirgemek ve kaynakları etkin kullanmak amacıyla geliştirilmiş bir yaklaşımdır. Proje yöntemi ayrıca, bilimsel araştırmalarda da kullanılır ve "bilimsel yöntem" olarak adlandırılır.

PM tez ifadesi, doğrudan bir anlam taşımamaktadır. Ancak, "tez" genel olarak şu anlamlara gelebilir: Tez, bir eğitim programını tamamlamak için, bilimsel yöntemler kullanılarak hazırlanan ve henüz kanıtlanmamış önerme veya düşüncelerin yazılı olarak raporlanmasıdır. Tezler, genellikle aşağıdaki alanlarda yazılır: - Lisans tezi: Öğrencinin temel bir araştırma yapmasını ve bilimsel yönteme adaptasyonunu sağlar. - Yüksek lisans tezi: Seçilen alanda daha derinlemesine bir uzmanlaşmayı ve bilimsel literatüre katkı sunmayı amaçlar. - Doktora tezi: Daha kapsamlı bir katkı sağlamayı hedefler ve mümkünse bilimsel yönteme benzersiz bir katkı sunar.

Bilimsel yöntemin özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir: 1. Sistematik Veri Toplama ve Analiz: Bilimsel yöntem, kontrollü gözlem ve mantıklı düşünme yolları kullanarak hipotezler kurma ve bunları doğrulama sürecidir. 2. Objektiflik: Bilimsel bilgi, öznenin duygu, düşünce ve önyargılarından uzak, herkese açık ve soruşturulabilir bir bilgidir. 3. Tekrarlanabilirlik: Araştırmalar, başkaları tarafından da tekrarlanabilmeli ve benzer sonuçlar elde edilmelidir. 4. Ölçülebilirlik: Çalışmaların iletilebilmesi ve sınanabilmesi için gözlenebilir ve ölçülebilir olması gereklidir. 5. Genelleme ve Kuram Geliştirme: Bilimsel araştırmalar, genellemeler üreterek bunları kuramlara dönüştürür ve bu kuramlar uygulamalara yol gösterir. 6. Eleştirel Yaklaşım: Bilim, her türlü sav ve kuram karşısında eleştirici tutumunu elden bırakmaz.

Nicel araştırma desenleri şu şekilde sınıflandırılabilir: 1. Tarama Araştırması: Katılımcıların görüşlerini veya özelliklerini belirlemeye yönelik araştırmalardır. 2. Korelasyonel Araştırma: İki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırmalardır. 3. Nedensel Karşılaştırma Araştırması: Var olan bir durumun nedenlerini ve bu durumu etkileyen değişkenleri belirlemeye yönelik araştırmalardır. 4. Deneysel Araştırma: Değişkenlerin manipüle edilerek neden-sonuç ilişkisinin incelendiği araştırmalardır. 5. Tek Denekli Araştırma: Bir bireyin veya çok az sayıda bireyin derinlemesine incelendiği araştırmalardır. 6. Meta-Analiz: Daha önce yapılmış araştırmaların sonuçlarını birleştirerek genel bir sonuca varmayı amaçlayan araştırmalardır.

Bilim ve sözlerin çelişmesi durumunda yapılması gerekenler şunlardır: 1. Bilimsel Kanıtları Gözden Geçirmek: Öncelikle bilimsel kanıtları ve verileri incelemek gereklidir. 2. Bilimsel Gerçekleri Kabul Etmek: Eğer sözler bilimsel gerçeklerle çelişiyorsa, bilimsel gerçeklere uygun olarak hareket etmek ve sözleri gözden geçirmek gerekir. 3. Bilimsel Yöntemlere Başvurmak: Kararları bilimsel yöntemlere ve kanıtlara dayanarak almak, yanıltıcı veya hatalı bilgilerden kaçınmayı sağlar. Bu süreçte, güvenilir bilimsel kaynaklara başvurmak önemlidir.

Novum Organum, Francis Bacon'ın eseri, bilimsel düşüncenin gelişimine ve modern bilimsel yöntemin oluşumuna önemli katkılarda bulunmuştur. Etkili olduğu bilimsel gelişmeler şunlardır: 1. Tümevarım Yöntemi: Bacon, tümevarım yöntemini doğa bilimlerinde kullanarak, gözlem ve deney temelli yeni bir araştırma yöntemi önermiştir. 2. Bilimsel Bilginin Yararlı Sonuçları: Novum Organum, bilimsel bilginin toplum yaşamındaki yararlı sonuçlarını ele almış ve bu tür bilgilerin teknolojik gelişmelere nasıl yol açabileceğini göstermiştir. 3. Bilimsel Çalışmaların Temeli: Bacon'ın metodolojisi, sonraki dönemlerde Isaac Newton gibi bilim insanları tarafından temel alınmış ve modern bilimsel çalışmaların temelini oluşturmuştur.

Tarihin deney ve gözleme dayalı bir bilim olmamasının başlıca sebepleri şunlardır: 1. Bilimsel Yöntemlerin Gelişmemiş Olması: Antik çağlardan Ortaçağ'a kadar bilimsel düşünce ve yöntemler yeterince gelişmemişti. 2. Dini İnançlar ve Otoriteye Bağlılık: Kilise ve dini otoritelerin bilimsel çalışmalara müdahalesi, doğa olaylarının dini referanslarla açıklanmasını teşvik etti. 3. Alt Yapı Eksikliği: Laboratuvarların olmaması, uygun araç ve gereçlerin bulunmaması deney ve gözlemlerin yapılmasını sınırladı. 4. Tekrarlanamayan Olaylar: Tarihsel olaylar bir daha aynı şekilde tekrarlanamaz, bu nedenle deney ve gözlem yöntemleri kullanılamaz.

Claude Hopkins'in bilimsel reklamcılığa katkıları şunlardır: 1. Veri Odaklı Yaklaşım: Hopkins, reklamın bir bilim dalı olarak ele alınması gerektiğini ve ölçümlenebilir sonuçlar üretilmesi gerektiğini savundu. 2. Başlık Önemi: Reklamın en kritik unsurunun başlık olduğunu vurguladı ve başlıkların, içeriğin geri kalanının okunup okunmayacağını belirlediğini söyledi. 3. Özgüllük ve Test: Genel ve belirsiz iddialardan kaçınarak, spesifik ve quantifiable ifadeler kullanmayı önerdi. 4. Müşteri Odaklılık: Reklamın, tüketicinin bakış açısından ele alınması ve onların ihtiyaçlarına odaklanması gerektiğini belirtti. 5. Kupon Kullanımı: Reklam kampanyalarında kuponların etkinliğini ilk kez ölçen ve kullanan kişi oldu.