Aydınlanma

Immanuel Kant'ın en ünlü sözlerinden biri, "Aydınlanma, insanın kendi suçu ile düşmüş olduğu bir ergin olmama durumundan kurtulmasıdır. Bu ergin olmayış durumu ise, insanın kendi aklını bir başkasının kılavuzluğuna başvurmaksızın kullanamayışıdır" ifadesidir. Kant'ın diğer ünlü sözleri arasında şunlar da yer alır: "Bilgi deneyle başlar ama deneyden doğmaz". "İnsan, eğitilmesi zorunlu olan tek yaratıktır". "Başkalarını kendi amaçlarını gerçekleştirmek için araç olarak görme". "İnsan aklı, bu dünyayı anlamaya çalışırken aynı zamanda kendi sınırlarını da keşfeder". "Zaman, sessiz bir testeredir".

Aydınlanma şiddeti, bir ışık kaynağının belirli bir alanı ne kadar aydınlattığını ölçen bir parametredir. Aydınlanma şiddetini etkileyen faktörler şunlardır: Işık kaynağının özellikleri. Işık yayan yüzeyin özellikleri. Işık kaynağının mesafesi. Çevresel faktörler. Işık yayılımı ve açısı.

İbrahim Kalın'ın 2025 yılında yayımlanan "İslam, Aydınlanma ve Gelecek" adlı kitabı, İslam felsefesi ve tarihî tartışmalar üzerine kuruludur. Kitapta ele alınan bazı konular: Türkiye'nin Avrupa Birliği ile ilişkisi: Kalın, Avrupa'nın kendi kimliğini inşa etmek için bir "öteki"ne ihtiyaç duyduğunu ve Türkiye'ye "el altında duran bir öteki" olarak muamele ettiğini savunur. Aydınlanma düşüncesi: Kalın, Aydınlanma'nın savaşlara son vermediğini ve dünyaya barış, akıl ve kalkınma getirmediğini iddia eder. Siber saldırılar, hibrit ve asimetrik tehditler, kimlik siyaseti ve yapay zekâ: Bu konular da kitapta yer alan diğer başlıklar arasındadır. Ayrıca, Kalın'ın 2023 yılında yayımlanan "Öze Yolculuk" adlı kitabında, Türkiye'nin küresel düzen arayışındaki yönü ve özünü koruma çabası ele alınmaktadır.

Aydınlanmaya ulaşmak için hangi meditasyonun daha etkili olduğuna dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, aydınlanma amacıyla uygulanabilecek bazı meditasyon türleri şunlardır: Aşkın Meditasyon: Maddeden sıyrılmayı ve her şeyin ötesine geçmeyi hedefler. Sahaja Yoga Meditasyonu: Kundalini enerjisinin uyanışı ile içsel benliğin farkına varılmasını sağlar. Meditasyon yapmadan önce bir uzmana danışmak faydalı olabilir.

15-17. yüzyıl felsefesi ile 18-19. yüzyıl felsefesinin temel farkları şunlardır: Skolastik Düşünce ve Modern Düşünce: Skolastik Düşünce: Teolojiye (ilahiyata) dayanır ve onu destekler. Modern Düşünce: Bilimi temel alır ve bireyin düşüncesini öne çıkarır. Öne Çıkan Görüşler: Hümanizm: İnsanı merkeze alan ve aklını öne çıkaran bir bakış açısıdır. Bilimsel Yöntem: Gözlem, deney ve matematiksel hesaplamaların önem kazanması. Toplumsal ve Siyasi Değişimler: Aydınlanma Çağı: Akla güven duyulmuş, düşünce özgürlüğü desteklenmiş ve siyasi otoritelere karşı çıkılmıştır. Fransız İhtilali ve Sanayi Devrimi: Bu dönemde gerçekleşmiş ve buna bağlı problemler tartışılmıştır. Felsefi Sorunlar: Bilgi Sorunu: Bilginin kaynağı, değeri ve sınırları üzerine tartışmalar. Birey-Devlet İlişkisi: Devletin nasıl ortaya çıktığı ve bireyin devlete karşı sorumlulukları gibi konular. Ahlak Sorunu: Ahlaki değerlerin ve ahlak yasasının evrenselliği.

Uğur Mumcu, araştırmacı gazeteciliği ve aydın kimliğiyle anılmaktadır. Uğur Mumcu'yu anma nedenleri arasında şunlar yer almaktadır: Emperyalizme, faşizme ve karanlığa karşı mücadelesi. Bükülmez kalemi, Cumhuriyet’teki köşesi, kitapları ve makaleleriyle adaletsizliklere, haksızlıklara, hukuksuzluklara, yasaklara ve yolsuzluklara karşı mücadelesi. Toplumun vicdanı olması. Ulusal bağımsızlığın, laik demokratik düzenin mirasçısı ve sakıncalı piyadesi olması. Yolsuzlardan arınmış demokratik bir Türkiye için çalışması. Uğur Mumcu, 24 Ocak 1993'te Ankara'da Karlı Sokak'taki evinin önünde, arabasına konan C-4 tipi plastik bombanın patlaması sonucu suikasta kurban giderek hayatını kaybetmiştir.

Buda'nın aydınlanması, Siddhartha Gautama'nın yıllarca hakikati aradıktan ve çeşitli ruhani disiplinleri uyguladıktan sonra gerçekleşmiştir. Aydınlanma süreci şu şekilde özetlenebilir: Çile ve Orta Yol: Siddhartha, dünyasal zenginliklerin ve rahatın kalıcı bir mutluluk sağlamadığını fark ederek keşiş olup günlerce aç kalarak çile dolu bir yaşam sürdü. Meditasyon: "Bodhi Ağacı" altında meditasyona başladı ve 49 günlük bir meditasyonun ardından 35 yaşındayken aydınlanmaya ulaştı. Aydınlanmasından sonra, Buda veya Gautama Buddha adını alarak öğretilerini yaymaya başladı.

Osho'nun "Aydınlanma" kitabı, Batı psikolojisinin modern çağın nevrotik insanına neden bir çare olmadığını ve bu durumdan çıkış yolunun ancak aydınlanma ile mümkün olduğunu sarsıcı bir üslupla anlatıyor. Kitapta, meditasyon yapmadan önceki algılarda nesnelerin (örneğin dağların, nehirlerin) nasıl sıradan ve değişmez olduğu, meditasyonla birlikte bu algının nasıl değiştiği ve en yüksek meditasyon seviyesine ulaşıldığında nesnelerin tekrar eski hallerine döndüğü anlatılıyor. Kitap, okuyucuyu köklerinden sarsan ve sonunda huzurlu bir kıyıya ulaştıran bir anlatı sunuyor.

Aydınlanma şiddetini azaltan bazı faktörler: Işık kaynağıyla yüzey arasındaki mesafenin artması. Işınların yüzeye düşme açısının artması. Yüzeyin koyu renkli olması. Ayrıca, yüzeyin açık veya koyu görünmesi sadece birim yüzey üzerine düşen ışık akısına bağlı değildir; yüzeyin yapısı ve rengi de rol oynar.

Aydınlanmacı düşünürler, Orta Çağ'ın Tanrı/din merkezli evren, toplum ve insan anlayışına karşı çıkmışlardır. Bu düşünürler, "her şey insan için olmalıdır" düşüncesiyle, insanın kul olarak görüldüğü toplum düzeni yerine, bireyin birey olarak kabul edildiği bir düzen savunmuşlardır. Aydınlanmacıların karşı çıktığı bazı unsurlar şunlardır: Kilise ve iktidarlar. Metafizik ve mitos. Hoşgörüsüzlük. Bilgisizlik ve boş inançlar. Aydınlanma Çağı'nın ana fikri, akıl aracılığıyla doğru bilgilere ulaşılabileceği ve bu doğru bilgi ile toplumsal yaşamın düzenlenebileceğidir.

İskoç Aydınlanması, 18. yüzyılda İskoçya'da entelektüel ve bilimsel başarıların dışavurumu yoluyla karakterize edilen tarihsel bir dönemdir. Temel özellikleri: Odaklandığı alanlar: Felsefe, politik ekonomi, mühendislik, mimarlık, tıp, jeoloji, arkeoloji, hukuk, tarım, kimya ve sosyoloji. Düşünürlerin yaklaşımı: İnsan aklının temel önemini vurgulayarak, mantık yoluyla desteklenemeyen otoriteleri reddetmişlerdir. Değerler: Gelişim, meziyet ve toplum ile insan için pratik yarar. Önemli isimler: Francis Hutcheson, David Hume, Adam Smith, Dugald Stewart, Thomas Reid, Robert Burns, Adam Ferguson, John Playfair, Joseph Black ve James Hutton. İskoç Aydınlanması, İngiliz Aydınlanması'ndan etkilenmiş, ancak yaklaşık yarım asır sonra Hume'un "İnsan Doğası Üzerine Bir Deneme" adlı yapıtının yayımlanmasıyla başlamıştır.

Avrupa'da düşünce alanında meydana gelen değişimlerin başlıca sebepleri şunlardır: Rönesans ve Reform: Rönesans, İtalya'da XV. yüzyılın sonunda başlamış ve bilim, güzel sanatlar ile edebiyat alanlarında yenilik ve gelişmeleri ifade etmiştir. Akıl ve Aydınlanma Çağı: 17. yüzyılda Akıl Çağı, 18. yüzyılda ise Aydınlanma Çağı ortaya çıkmıştır. Çeviriler: İslam dünyasından yapılan çeviriler, eski Yunan felsefesinin yeniden keşfedilmesini sağlamış ve bilimsel aydınlanma kıvılcımlarını yakmıştır. Sosyal ve Ekonomik Değişimler: Burjuvazi sınıfının yükselişi ve merkantilizm gibi ekonomik sistemler, düşünce değişimlerini etkilemiştir. Bilimsel ve Teknolojik Gelişmeler: Fizik, kimya, astronomi ve tıp gibi alanlarda yaşanan gelişmeler, düşünce değişimlerinin temelini oluşturmuştur.

Aydınlanmayla ilgili şiir yazan bazı şairler: Nedim Uçar: "Aydınlanma Süreci" adlı şiiri yazmıştır. Voltaire: 18. yüzyıl Fransız şairi, filozof ve tarihçi Voltaire, Aydınlanma Çağı'na büyük katkı sağlamış ve bu dönemde önemli eserler kaleme almıştır. Jean-Jacques Rousseau: Aydınlanma Çağı'nın etkili yazarlarından biridir. Denis Diderot: Aydınlanma döneminin önemli figürlerinden olup, "Ansiklopedi" adlı eserin yazarlarındandır. Mehmet Başaran: Köy Enstitülü şair ve yazar, Cumhuriyet edebiyatının önemli isimlerinden biridir. Ayrıca, "aydınlanma" temasını içeren birçok şiir, Edebiyat Defteri sitesinde listelenmiştir.

Batı felsefesinin temel kaynakları şunlardır: Antik Yunan felsefesi. Roma İmparatorluğu ve Hristiyanlık. Rönesans ve modern bilim. Doğu etkileri. Batı felsefesi, bu temel kaynaklar üzerine inşa edilerek zaman içinde evrim geçirmiş ve çağdaş dünyadaki anlam içeriğine kavuşmuştur.

Denis Diderot, Aydınlanma Çağı'nın önemli düşünürlerinden biri olarak çeşitli fikirleri savunmuştur: Ansiklopedi: Diderot, Encyclopédie'nin baş editörlüğünü yaparak, yeni felsefi ve bilimsel düşüncelerin Avrupa'da yayılmasını sağlamıştır. Toplumsal Fayda: Felsefesi, hükümetlerin tüm faaliyetlerinde toplumsal genel faydayı dikkate alması gerektiğini vurgular. Din ve Dogma: Diderot, dini ve dogmaları ilerlemenin önündeki engeller olarak görmüş, insanlara her türlü dinin boyunduruğundan kurtulmaları gerektiğini savunmuştur. Doğal Ahlak: Doğal ahlak yasalarının temelini, aklın a priori buyruklarında değil, insan doğasında bulmuştur. Maddecilik ve Duyumculuk: Diderot, maddeciliği savunmuş ve tüm ruhbilimsel fenomenlerin fizyolojik temellere indirgenebileceğini öne sürmüştür. Evrim: Lamarck'ın evrim kuramını öncelemiş ve insanın ahlaksal ideallerinin geçerliliğini etkilemeyeceği düşüncesini savunmuştur. Eğitim: Diderot, Ansiklopedi'yi zihniyet değişiminin anahtarı olarak görmüş ve eğitime önem vermiştir.

"Aydınlanmanın Diyalektiği" kitabının sayfa sayısı, 1. cilt için 348'dir. Kitabın diğer satış sitelerinde farklı sayfa sayıları da bulunabilir.

"Akla Karşı Tezler" ifadesi, farklı bağlamlarda çeşitli anlamlar taşıyabilir. İşte bazıları: İsmet Özel'in Şiiri: "Akla Karşı Tezler", İsmet Özel'in bir şiirinin adıdır. Leibniz'in Projesi: Bu ifade, Alman filozof Leibniz'in, Fransa Kralı XIV. Louis'ye sunduğu ve Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılması için devletlerin ittifak etmesini savunan projeyi ifade eder. Postmodern Yaklaşım: Postmodern düşünürlerin, analitik düşünmeyi esas alan yazılı kültüre ve aydınlanmacı akıl anlayışına karşı geliştirdikleri tezleri tanımlar.

Aydınlanma şiddeti (E) formülü: E = Φ / (4πr²), burada: - Φ ışık akısını, - r ise ışık kaynağı ile aydınlatılan yüzey arasındaki mesafeyi temsil eder. Alternatif formül: E = I / r², burada I ışık şiddetini ifade eder. Aydınlanma şiddeti, ayrıca yüzeyin ışık geliş yönüne olan açısına ve yüzeyin yansıtma özelliklerine de bağlıdır.

Voltaire'in Fransız Devrimi'ne etkisi şu şekilde özetlenebilir: Kilise eleştirisi: Voltaire, Kilisenin insanlar üzerindeki aşırı kontrolüne karşı çıkmış ve din adamlarının daha az vergi ödemesini eleştirmiştir. Özgürlük savunuculuğu: Düşünce, ifade ve din özgürlüğünün savunucusu olmuştur. Toplumsal reform önerileri: İngiltere'deki hoşgörü ve özgürlük örneklerini inceleyerek, benzer reformların Fransa'da da uygulanmasını önermiştir. Aydınlanma fikirleri: Aydınlanma düşüncesinin yayılmasına katkıda bulunmuş, bu da devrimin düşünsel temellerini güçlendirmiştir. Voltaire'in fikirleri, özellikle despotizme ve otoriter yönetimlere karşı çıkarak, demokratik ve adil bir toplum düzeninin kurulmasına yönelik talepleri güçlendirmiştir.

Ahmet Cemal'in sanat anlayışı, çeviri kuramı, estetik, sanat tarihi ve kültür eleştirisi üzerine kurulu olup, çağdaş Alman edebiyatını ve çeviri kuramlarını irdelemeye odaklanmıştır. Bazı temel görüşleri: Tiyatro yazarlığı eksikliği: Türk tiyatrosundaki gerilemeyi, kendi tiyatro yazarlarının yetiştirilememesine bağlamaktadır. Nitelikli iş vurgusu: Çeviri ve yazarlık kariyerinde nitelikten ödün vermemeyi savunmuştur. Barış arayışı: Sanatta ve hayatta barışı aradığını ifade etmiştir. Eserlerinde deneme, makale, şiir, tiyatro oyunu, öykü ve roman türlerinde ürünler vermiştir. Ödülleri arasında Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Edebiyat Ödülü, Dil Derneği 80. Dil Bayram Onur Ödülü ve Avusturya Büyük Devlet Çeviri Ödülü bulunmaktadır.