Atasözleri

"Kalem kılıçtan keskindir" atasözü, kaba kuvvetin, şiddetin hiçbir zaman etkili bir çözüm olmayacağını, bunun yerine fikir ve düşüncelerin yazıya dökülmesinin daha etkili bir yol olduğunu anlatır. Bu sözdeki "keskinlik"ten kasıt, bir yaranın iyileşme süresiyle kıyaslanamayacak kadar uzun süreli bir etki bırakma potansiyelidir. Ayrıca, "kalem" ve "kılıç"ın keskin olması, bu araçların birer sembol olarak kullanılmasıyla da açıklanabilir: Kalem, fikirlerin kılıcıdır ve sessizce ama etkili bir şekilde çalışır, keskinliğini sadece sözlerle değil, zamanla da gösterir. Kılıç, gücün ve iktidarın simgesidir.

"Bir baş soğan bir kazanı kokutur" atasözü, kötü bir kişi, kötü bir davranış veya kötü bir sözün büyük bir topluluğun huzurunu bozmaya yeteceğini ifade eder.

"Atın iyisine doru, yiğidin iyisine deli derler" atasözü, yiğitlik ve cesaret kavramlarını vurgular. At için: Doru atlar daha heybetli, kaslı ve güçlüdür. İnsan için: Gözü kara, sert, güçlü ve adaletli yiğitlere "deli" denir. Bu atasözü, aynı zamanda Şeyh Edebali'nin Osmanlı Gazi'sine nasihati olarak da bilinir.

"İnsan içinde iki köpek besler, hangisi daha çok beslenirse o kazanır" sözü, Kızılderili atasözüdür. Bu atasözünün tam hali şu şekildedir: "İnsan iki ruhludur. İçinde bir iyi köpek bir de kötü köpek kavga eder. Hangisini daha çok beslersen o kazanır".

"Bağ bakmakla, dağ bakmakla olmaz" ifadesi, Bakarsan Bağ Bakmazsan Dağ Olur atasözünün yanlış yazılmış veya eksik bir versiyonu olabilir. Bakarsan Bağ Bakmazsan Dağ Olur atasözü, bakımsız bırakılan bir şeyden fayda gelmeyeceği, iyi bakılan bir şeyin ise fayda sağlayacağı anlamına gelir. Doğru ifade, bağlama veya dağa değil, genel olarak bir şeye (bağ, iş yeri, eşya) gereken bakımı göstermenin önemini vurgular.

"Dost dostun eyerlenmiş atıdır" atasözü, Ömer Asım Aksoy'un "Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 2" (1995) adlı eserinde yer almaktadır. Bu atasözü, gerçek dostun, arkadaşının zor zamanında yardıma koşmaya hazır olduğunu ifade eder.

İçinde "kazanmak" geçen bazı atasözleri: Kazanmayanın (kazanmayınca) kazanı kaynamaz. Çalışan kazanır, elması kızarır. Sefa ile yenen, cefa ile kazanılır. Baba malı tez tükenir, evlat gerek kazana. Kazanırsan dost kazan, düşmanı anan da doğurur. Para kazanılmakla değil, tutumlulukla artar. Hazıra dağ dayanmaz. Sen işlersen mal işler, insan öyle genişler. Zahmetsiz rahmet olmaz. Dünya dört kulplu bir kazan, bir kulpundan tut da kazan.

Kediler neden sevilmez ile ilgili sözlere örnek bulunamadı. Ancak kedilerle ilgili bazı sözler şunlardır: "Kediler duyguları konusunda dürüsttürler. İnsanlar ise duygularını gizlerler." (Ernest Hemingway). "Bir kediyle geçirilmiş zaman asla vakit kaybı değildir." (Sigmund Freud). "Kediler kapalı kapılardan nefret ederler... Ne tarafında olurlarsa olsunlar." (Lilian Jackson Braun). "Bir kedinin gözünde her şey kedilere aittir." (İngiliz atasözü). "Köpekler çağırılınca gelirler, kediler ise mesajı alır ve sonradan size dönerler." (Marty Bly).

"Hızlı koşan atın boku seyrek düşer" atasözü, acelecilikle yapılan işlerde dikkat ve özen eksikliği nedeniyle beklenen sonuçların elde edilemeyeceği anlamına gelir. Bu atasözü ayrıca, hızlı hareket etmenin sık hatalar yapmaya veya sonuç elde etmeye engel olabileceğini de vurgular. Atların hızlı koşarken dışkılama aralığının uzamasının nedeni, vücut ısısını düzenlemek ve enerji tasarrufu sağlamaktır.

"Düşmanından çok dostundan sakının! Çünkü dostluk biterse; sana nasıl zarar verebileceğini en iyi dostun bilir" sözü, Jamaikalı reggae sanatçısı Bob Marley'e aittir.

Fatih Sultan Mehmed'in en büyük sözü olarak değerlendirilebilecek bazı sözler şunlardır: "Ya İstanbul beni alacak ya ben İstanbul'u." "Eğer padişah siz iseniz, devletimizin bu zor gününde ordumuzun başında olmamanız, törelerimize uygun değildir." "Tarih yazmak, korkakların işi değildir." "Biz toprakları değil, gönülleri fethetmeye geliyoruz." "İmkanın sınırlarını görmek için imkansızı denemek gerekir." Fatih Sultan Mehmed'in sözleri arasında hangisinin en büyük olduğu, kişisel tercihlere göre değişebilir.

"Lahanayı yerken kıtır kıtır, sapına gelince 'me'" sözünün kimin olduğu belirlenememiştir. Ancak, bu söz iki yüzlü ve çıkarcı insanlara karşı kullanılan bir atasözü olarak kabul edilir. Ayrıca, bu söz Zirve Yayınevi Davası'nın 84. duruşmasında, sanık Abdullah Atılgan tarafından kullanılmış ve mahkeme başkanı tarafından ciddiyetsiz bir konuşma olarak değerlendirilip uyarılmıştır.

Sır tutmak ile ilgili bazı atasözleri: Açma sırrını dostuna, o da söyler dostuna. Sırrını düşmanının bilmesini istemiyorsan dostuna da açma. Verme sırrını dostuna, dostunun dostu vardır o da söyler dostuna. İki kişinin bildiği sır değildir. Karanlıkta helva yiyenin sırrını Mevla bilir. Adam sözünde durmamış da söz adamda durmuş. Aklı olan nadanlara sır vermez. Uykusuz sır saklayamaz. Birden çıkan bine yayılır. Yerin kulağı vardır.

"Balık baştan kokar" bir atasözüdür. Atasözünün anlamı: Bir şeyin veya bir durumun temelindeki sorunun, genellikle başlangıç veya köken noktasında olduğunu ifade eder. Örnek kullanım: "Gerek bir aile, gerek bir topluluk ve gerekse bir ülkede baştaki yöneticilerin niyetleri ve tutumları bozuksa o yerdeki her şey de bozuk ve düzensiz olur." Tarihsel örnekler: Emevî halîfelerinden Velid bin Abdülmelik'in döneminde insanlar emlak ve bina meraklısı olmuş, Süleyman bin Abdülmelik'in döneminde ise insanlar yiyip içmeye düşkün hale gelmiş, Ömer bin Abdülazîz'in döneminde ise halk ibadet ve infaka yönelmiştir.

Tasarrufla ilgili bazı özlü sözler: "Ak akçe kara gün içindir". "Ayağını yorganına göre uzat". "Bol bol yiyen, bel bel bakar". "Her çok azdan olur". "Damlaya damlaya göl olur".

Kaçan balığın büyük olmasının birkaç nedeni vardır: Perspektif ve ışığın kırılması. Balığın direnci. Hayal kırıklığı. Ayrıca, "kaçan balık büyük olur" atasözü, elden kaçırılan fırsatların gözde büyütüldüğünü anlatmak için de kullanılır.

"Gökten zembille mi indi?" deyimi, iki farklı anlamda kullanılır: 1. Tanrı'nın özel olarak gönderdiği, saygınlık görmesini istediği bir kişi mi?. 2. Uğraşmadan, didinmeden, kendiliğinden mi ortaya çıktı?. Örnek cümleler: "Bizden ne üstünlüğü var onun. Gökten zembille mi indi o?". "Bu mal, mülk gökten zembille mi indi sanki?".

"Her sabah bir aslan uyanır ve en hızlı koşan ceylandan daha hızlı koşması gerektiğini bilir, yoksa aç kalacaktır" hikayesi, Afrika atasözü olarak bilinmektedir. Bu atasözü, aynı zamanda MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli tarafından 2017 yılında yapılan bir açıklamada da kullanılmıştır.

"Alma mazlumun ahını, çıkar aheste aheste" atasözü, üç cümle ile şu şekilde açıklanabilir: 1. Kimseye eziyet edip ahını alma, sonra yaptığın kötülüklerin cezasını ömür boyu çekersin. 2. Zalim olma, kötülük yapıp da can yakma. Eğer mazlumların bedduasını alırsan, yaptığın kötülüğün cezasını ömrün boyunca çekmek zorunda kalırsın. 3. Yapılan zulmün cezası hemen değil, zamanla ortaya çıkar.

"Yiğidi malından etmek" ifadesi, Türkçe'de yaygın olarak kullanılan bir atasözü olan "Yiğidin malı meydandadır" atasözüyle karıştırılmış olabilir. Yiğidin malı meydandadır atasözü, cömert kimsenin malının herkesin yararlanmasına açık olduğunu ifade eder. "Cömert derler maldan ederler, yiğit derler candan ederler" atasözü ise, başkalarının pohpohlamalarına kananların mallarından ve canlarından olacaklarını anlatır. "Yiğidi malından etmek" ifadesinin ne anlama geldiğine dair bir bilgi bulunamamıştır.