AruzÖlçüsü

Aruz ölçüsüyle yazılan bazı eserler: Divan: Aruzun “fâilatün, fâilatün, fâilatün, fâilün” kalıbıyla yazılır. Selis: “Feilâtün (fâilâtün), feilâtün, feilâtün, feilün” kalıbıyla yazılır. Kalenderi: Aruzun “mefûlü, mefâilü, feilün” kalıbı ve hecenin 7+7 ölçüsü ile yazılır. Satranç: Musammat beyitlerden oluşur, iç kafiye bulunur. Kutadgu Bilig: Aruz ölçüsüyle yazılan ilk Türk eseridir. Ayrıca, Fuzûlî, Bâkî, Nef'î, Nâbî ve Nedîm gibi divan şairleri; Tevfik Fikret, Cenap Şahabeddin, Mehmed Akif Ersoy, Yahya Kemal gibi şairler de aruz ölçülü şiirler yazmışlardır.

Mehmet Âkif Ersoy'un şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanmasının birkaç nedeni vardır: Divan şiiri geleneği: Âkif, çocukluğundan itibaren klâsik edebiyat geleneği içinde yetişmiştir ve bu nedenle şiirlerinde şekil açısından eskiye ait unsurlar ve özellikler bulunur. Aruzun Türkçeye uyumu: Âkif, aruzu Türkçeye başarıyla uygulamış ve bu ölçüyü milletinin dili ve kültür değerleriyle yoğurarak şiirini oluşturmuştur. Anlatım gücü: Aruz, Âkif'in şiirlerinde sağlam bir anlatım ve ahenk sağlar. Manzum hikâye anlayışı: Âkif, şiirlerinde anlatıya ve öğüde dayanır ve aruz, manzum hikâye yazımına uygundur.

Mehmet Âkif Ersoy, şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanmıştır. Şair, hece ölçüsüne karşı olmadığını belirtmiş, ancak şiirlerinde genellikle aruz ölçüsünü tercih etmiştir.

Aruz ölçüsünde 8 ana kalıp bulunmaktadır. Bu kalıplar şunlardır: 1. fa'ûlün (fe'ûlün) (._ _); 2. fâ'ilün, fâ'ilât (_._); 3. mefâ'ilün (._._); 4. fâ'ilâtün (_._ _); 5. müstef'ilün (_ _._); 6. mef’ûlâtü (_ _ _.); 7. müfâ'aletün (._.._); 8. mütefâ'ilün (.._._).

Eşber, aruz ölçüsüyle yazılmıştır. Aruz ölçüsü, hecelerin uzunluk ve kısalıkları temeline dayanan bir şiir ölçüsüdür.

Ahmet Haşim'in "Bir Günün Sonunda Arzu" şiiri, aruz ölçüsünün "mef'ûlü / mef'ûlü / fe'ûlün" kalıbıyla yazılmıştır. Şiirde belirli bir uyak düzeni yoktur ve kafiye örgüsü düzensizdir.

"Fuck aruz ölçüsü" ifadesi, Türkçe'de anlamlı bir terim değildir. Aruz ölçüsü, Arap edebiyatından doğarak İslamî edebiyatlara yayılmış bir nazım sistemidir. Aruz ölçüsünün bazı özellikleri: Hecelerin gösterimi: Açık (kısa) heceler nokta (.) ile, kapalı (uzun) heceler çizgi (-) ile gösterilir. Medli heceler: Bir buçuk hece değerinde olan medli heceler, (.-) işaretiyle gösterilir. Kalıplar: Aruz, sekiz ana kalıptan oluşur ve bu kalıpların birleşimiyle farklı ölçüler oluşturulur.

Namık Kemal'in "Murabba" şiiri aruz ölçüsü ile yazılmıştır. Şiirin vezni, "feilâtün (fâilâtün) feilâtün feilâtün feilün (fa'lün)" şeklindedir.

Divan şiirinde aruz ölçüsü şu şekilde yazılır: Hecelerin ayrılması: Mısradaki heceler uzun (kapalı) ve kısa (açık) olarak ayrılır. Medli hecelerin kontrolü: Med adı verilen, bir buçuk hece değerinde olan heceler kontrol edilir. Hecelerin karşılaştırılması: Açık ve kapalı hecelerin değerleri belirlenir. İşaretlerin yerleştirilmesi: Heceler nokta (.) ve çizgi (-) işaretleriyle gösterilir. Tef'ile sayısının belirlenmesi: Mısraların sayısına göre tef'ile sayısı tahmin edilir ve ilk tef'ile en az heceden oluşur. Uyumun kontrolü: Yeni aruz kalıbının uyumlu olup olmadığı kontrol edilir. Örnek: Mefâilün / Mefâilün / Mefâilün / Mefâilün ( . - . - ) ×4 veya (. - - -). Müstef'ilün / Müstef'ilün / Müstef'ilün / Müstef'ilün ( - - . - ) ×4. Aruz ölçüsü, Divan edebiyatında gazel, tahmis, hiciv, münacat, naat ve kaside gibi nazım türlerinde kullanılır.

Hece ölçüsünde aruz yoktur. Hece ölçüsü, hecelerin sayısını esas alırken, aruz ölçüsü hecelerin uzunluğunu ve kısalığını esas alır. Hece ölçüsü, halk ve tekke edebiyatında kullanılırken; aruz ölçüsü, daha çok Divan edebiyatında kullanılır.

Aruz ölçüsü örneklerinden bazıları şunlardır: Düz kalıplar: Mefâilün / Mefâilün / Mefâilün / Mefâilün (. - . -) ×4 veya (. - - -). Müstef'ilün / Müstef'ilün / Müstef'ilün / Müstef'ilün (- - . -) ×4. Müstef'ilâtün / Müstef'ilâtün / Müstef'ilâtün / Müstef'ilâtün (- - . - -) ×4. Feûlün / Feûlün / Feûlün / Feûlün ( . - - ) ×4. Karışık kalıplar: Mefâîlün / Mefâîlün / Feûlün ( . - - -) ( . - - -) ( . - - ). Feilâtün (Fâilâtün) / Feilâtün / Feilâtün / Feilün (fa’lün) ( . .- -) (. .- -) (. .- -) ( . . - ). Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilün ( - . - - ) ( - . - - ) ( - . - - ) ( - . - ). Örnek şiirler: Mehmet Akif Ersoy, İstiklâl Marşı: Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak, Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Aruz kalıbı: mefâîlün / mefâîlün / mefâîlün / mefâîlün. Bâkî, bir beyit: Bâkî kalan bu kubbede bir hoş sadâ imiş, Göçtü bu kuştan uçanlar, bâkî ise hayâ imiş. Aruz kalıbı: fâ’ilâtün / fâ’ilâtün / fâ’ilâtün / fâ’ilün.

Ahmet Haşim'in "Merdiven" şiirinin ölçüsü aruz ölçüsünün "Mefâilün Feilâtün Mefâilün Feilün (Fa’lün)" kalıbıdır. Şiir, üçer dizelik iki bent ve iki beyitten oluşan bir yapıya sahiptir.

Aruz ölçüsünde nazım birimi beyittir. Beyitler arasında anlam birliği bulunması şart değildir. Aruz ölçüsünün kullanıldığı nazım türlerinden bazıları şunlardır: gazel; tahmis; hiciv; münacat; naat; kaside.

Zıaf kelimesi, farklı bağlamlarda farklı anlamlar taşıyabilir. Örneğin, Ziraat İşçi ve Aileleri Vakfı (ZIAF), Türkiye'de tarım sektörü çalışanlarını ve onların ailelerini desteklemek amacıyla kurulmuş bir vakıftır. Zihaf ise edebiyat terimi olarak kullanılır ve bir aruz ölçüsü kusuru sayılır.

Mesnevi'nin bazı özellikleri: Kafiye: Her beytin kendi içinde kafiyeli olması (aa, bb, cc, dd...). Konu sınırlaması: Konu sınırlaması yoktur; aşk, din, ahlak, savaş, mizah gibi çeşitli konularda yazılabilir. Yer ve zaman: Olayların geçtiği yer ve zaman belirsizdir. Olağanüstülük: Doğaüstü ve olağanüstü davranışlar içerir. Anlatım: Akıl ve mantık ölçülerini aşan olaylar masal havasında anlatılır. Beyit sayısı: Beyit sayısı sınırsızdır, binlerce beyitten oluşan mesneviler vardır. Bölümler: Genellikle besmele, dibace, tevhid, münacat, naat, miraciye, sebeb-i telif, âgâz-ı dâstan, hatime bölümlerinden oluşur. Didaktiklik: Özellikle tasavvufi ve ahlaki mesnevilerde okuyucuya öğüt verme, doğru yolu gösterme amacı vardır.

Servet-i Fünûn döneminde aruz ölçüsünü terk eden şair Tevfik Fikret'tir. Tevfik Fikret, Divan şiirinin müstezat nazım biçimini değiştirerek “serbest müstezat” biçimini geliştirmiş ve aruzun kalıplarıyla oynayarak aruzu Türkçeye uygulamıştır.

Ahmet Fakih'in Çarhname adlı eseri, aruzun "mefâ'ilün mefâ'ilün fe'ulün" kalıbı ile yazılmıştır.

Şiirde vezin (ölçü) bulmak için şu adımlar izlenir: 1. Hecelerin Ses Değerleri: Şiirdeki hecelerin açık (kısa) ve kapalı (uzun) hece olup olmadığı belirlenir. 2. Medli Heceler: Birleşik heceler (bir buçuk hece) kontrol edilir ve (- .) işareti ile gösterilir. 3. Takti: Şiir, aruz ölçüsüne göre dizelere ayrılır. 4. Kalıp Seçimi: Vezin en az iki dize üzerinde aranır ve beyitteki hecelerin aynı düzen içinde alt alta sıralanıp sıralanmadığına bakılır. 5. Uygun Kalıp: Hece sayıları birbirine eşit olan beyitlerde, elde edilen heceler alfabetik sırayla verilmiş vezin listesiyle karşılaştırılır ve uygun kalıp seçilir.

Cumhuriyet'in ilk yıllarında şiirde hece ölçüsü yaygın olarak kullanılmıştır. Ancak, aruz ölçüsü de bazı şairler tarafından kullanılmaya devam edilmiştir.

Evet, "Merdiven" şiirinde hem ölçü hem de kafiye bulunmaktadır. Ölçü: Şiir, aruz ölçüsü ile yazılmıştır ve "Mefâilün Feilâtün Mefâilün Feilün (Fa’lün)" kalıbını kullanır. Kafiye ve Redifler: Şiirde bazı kafiye ve redif örnekleri şunlardır: - "Yaprak-ağlayarak": -rak’lar zengin kafiye. - "Solmakta/olmakta": makta'lar redif, ol'lar tam kafiye. - "Güller/bülbüller": ler’ler redif, ül’ler tam kafiye.