AruzÖlçüsü

Mersiyelerde aruz ölçüsü kullanılır.

Failün, aruz ölçüsünde kullanılan bir tef'ile (hece grubu) adıdır. Bu tef'ile, "._" şeklinde gösterilir ve iki kısa heceden oluşur.

İlk Türk tiyatrosu aruz ölçüsüyle yazılmış olan "Eşber" adlı eserdir ve bu eser Abdülhak Hamit Tarhan tarafından kaleme alınmıştır.

Divan şiirinin 10 özelliği: 1. Nazım birimi: Genellikle beyit kullanılır ve cümle beyitte tamamlanır. 2. Ölçü: Aruz ölçüsü kullanılır. 3. Uyak: Tam ve zengin uyak tercih edilir. 4. Konu: Aşk, sevgili, din ve kadercilik gibi konular işlenir. 5. Dil: Arapça ve Farsça sözcükler ve tamlamalar yoğun olarak kullanılır. 6. Tasavvuf: Tasavvufi konulara sıkça yer verilir. 7. Şiirlerin toplanması: Şiirler, "divan" adı verilen kitaplarda toplanır. 8. Kişisel duygular: Kişisel sevinçler ve acılara yer verilir. 9. Mazmunlar: Kavramlar, ortaklaşa kullanılan kalıplaşmış sözlerle anlatılır. 10. Estetik anlayış: Estetik değerler, kişisel duygular ve hayaller yoğun bir şekilde kullanılır.

Durak (takti), aruz ölçüsü ile yazılmış bir şiiri ölçü gereği parçalara ayırma işlemidir.

Şarkı, Divan edebiyatında bestelenmek için yazılan şiirlerdir. Şarkıların özellikleri arasında şunlar bulunur: - Dörtlüklerle yazılır ve dörtlük sayısı 3 ile 5 arasında değişir. - Aruz ölçüsüyle yazılır. - İlk dörtlükteki dizelerin kendi içlerinde kafiyeli olması ve kafiye düzeninin abab, cccb, dddb... şeklinde olması gerekir. - Nakarat ve miyan gibi bölümler içerir. Şarkı, Türk edebiyatında halk edebiyatının türküsünün karşılığı olarak kabul edilir.

Aruz ölçüsüyle yazılan bazı eserler şunlardır: 1. "Su Kasidesi" - Fuzuli. 2. "Fuzuli'ye Mektup" - Baki. 3. "Laleler" - Nedim. 4. "Divan" - Aruzun "fâilatün, fâilatün, fâilatün, fâilün" kalıbıyla yazılan bir şiir türüdür. 5. "Selis" - Saz şairlerinin "feilâtün (failâtün), feilâtün, feilâtün, feilün" kalıbıyla yazdığı şiirlerdir.

Mehmet Akif Ersoy, şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanmayı tercih etmiştir çünkü bu vezin, divan şiiri geleneğinin bir parçasıydı ve onun şiir dünyasını besleyen en güçlü damarlardan biriydi. Ayrıca, aruzun Türkçeye başarıyla uygulanmış olması ve hikaye üslubunu sevmesi, Ersoy'un şiirinin belirgin özelliklerindendir.

Divan şiirinin 7 temel özelliği şunlardır: 1. Aruz Ölçüsü: Divan şiirinde aruz ölçüsü kullanılmıştır. 2. Tam ve Zengin Uyak: Daha çok tam ve zengin uyak tercih edilmiştir. 3. Beyit Kullanımı: Nazım birimi olarak ağırlıklı olarak beyit kullanılmıştır. 4. Arapça ve Farsça Unsurlar: Arapça ve Farsça sözcük ve tamlamalar yoğun olarak kullanılmıştır. 5. Ağır ve Sanatlı Dil: Oldukça sanatlı, ağır bir dil kullanılmıştır. 6. Anlam ve Söz Sanatları: Anlam ve söz sanatlarına yer vermek bir hüner olarak görülmüştür. 7. “Sanat için Sanat” Anlayışı: Konudan çok konunun işleniş biçimi önemsenmiştir.

Aruz ölçüsünde beş daire ve 19 bahir (kalıp) bulunmaktadır.

Mehmet Akif Ersoy, bütün şiirlerini aruz ölçüsüyle yazmıştır.

“Bir Günün Sonunda Arzu” şiiri aruz ölçüsü ile yazılmıştır.

Eşber adlı eser, aruz ölçüsüyle yazılmıştır.

Aruz ölçüsü, Arap edebiyatından doğan ve hecelerin söyleyiş özelliklerine göre (kısa-açık-kapalı) sıralandığı bir şiir ölçüsüdür. Temel özellikleri: - Dizelerdeki hece sayısının eşit olmasının yanında seslerin de eşit değerde söylenmesi amaçlanır. - Türkçeye uygulanması zor olduğundan, şiirde Arapça ve Farsça sözcükler kullanılır. - İmale, zihaf, ulama gibi yollarla aruza uygunluk sağlanır. Türk edebiyatında Divan, Servet-i Fünun, Fecr-i Ati gibi geleneklerde tercih edilmiştir.

Servet-i Fünun edebiyatında ağırlıklı olarak aruz ölçüsü kullanılmıştır.

"Failün" kelimesi, aruz ölçüsünde kullanılan bir kalıp adıdır.

Namık Kemal'in murabbaları aruz ölçüsü ile yazılmıştır.

Divan şiirinde aruz ölçüsü şu şekilde yazılır: 1. Hecelerin Açık ve Kapalı Olması: Aruz ölçüsünde heceler "açık" (kısa) ve "kapalı" (uzun) olarak ayrılır. 2. Kalıpların Kullanımı: Aruzda belirli hece birliklerinden oluşan kalıplar kullanılır. 3. İmale ve Zihaf: Aruza uygun bir ölçü elde etmek için bazı hecelerin uzatılması (imale) veya kısaltılması (zihaf) gerekebilir. 4. Takti: Aruz ölçüsünü belirlemek için şiiri oluşturan hecelerin işaretlenmesi ve kalıplarının bulunması işlemine "takti" denir.

Hece ölçüsü ve aruz ölçüsü, şiirde kullanılan iki farklı ölçü türüdür. Hece ölçüsü, dizelerdeki hece sayısının eşit olması kuralına dayanır ve ağırlıklı olarak halk edebiyatında kullanılmıştır. Aruz ölçüsü ise dizelerdeki hecelerin kısalık-ortanca uzunluk ve yaprak esasına bağlı olan bir ölçü sistemidir ve Divan edebiyatında yaygın olarak kullanılmıştır. Dolayısıyla, hece ölçüsünde aruz yoktur.

Aruz ölçüsü örnekleri arasında aşağıdaki şiirler yer almaktadır: 1. Fuzuli - "Su Kasidesi": > "Su gibi aziz ol, her zaman akıp git; > Bir su kenarında dinlen, sonra yol al git". 2. Baki - "Fuzuli'ye Mektup": > "Bir vücut bin türlü haliyle var iken, > Aşkın o nadide halleriyle var iken". 3. Nedim - "Laleler": > "Laleler açmış bu bahar rüzgarında, > Gönlüm hep seni bekler bu zarif anda". 4. Mehmet Akif Ersoy - İstiklal Marşı: > "Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak, > Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak". 5. Servet-i Fünun dönemi şiiri: > "Kamu bîmârına cânân devâ-yı derd eder ihsân, > Sevgili, bütün aşk hastalarının derdine deva ihsan ettiği halde".