Anayasa

Anayasa Mahkemesinin yavaş çalışmasının birkaç nedeni olabilir: İş Yükü: Anayasa Mahkemesi, bireysel başvuruları geliş sırasına göre inceler ve her başvuruyu detaylı bir şekilde değerlendirir. Bu durum, özellikle yoğun dönemlerde işlerin yavaş ilerlemesine yol açabilir. İçtihat Farklılıkları: Komisyonlar arasındaki içtihat farklılıkları, bazı başvuruların Bölümlere sevk edilmesine neden olabilir. Bu süreç de karar alma süresini uzatabilir. Başvuruların Karmaşıklığı: Bazı başvurular, karmaşık veya zorlama şikâyetlerden ibaret olabilir. Bu tür başvuruların incelenmesi daha fazla zaman alabilir. Ayrıca, Anayasa Mahkemesinin karar alma süreci, başvurunun konusu ve niteliğine göre de değişebilir. Örneğin, bazı davalar için belirli bir inceleme sıralaması belirlenebilir.

Anayasanın 160. ve 159. maddeleri hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın bazı maddelerine aşağıdaki kaynaklardan ulaşılabilir: anayasa.gov.tr; mevzuat.gov.tr; lexpera.com.tr.

Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçilebilmek için en az yirmi yıl görev yapmış olmak gereklidir. Bu şart, yükseköğretim kurumları öğretim üyeleri için profesör veya doçent unvanını kazanmış olmayı, avukatlar için en az yirmi yıl fiilen avukatlık yapmış olmayı, üst kademe yöneticileri için en az yirmi yıl kamu hizmetinde bulunmuş olmayı ve birinci sınıf hâkim ve savcılar için adaylık dâhil en az yirmi yıl çalışmış olmayı kapsar.

Sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkı, herkesin yaşamının iyi ve uyumlu bir şekilde devam edebilmesi için gerekli olan çevre koşullarını talep etme hakkını ifade eder. Bu hak, 1982 Anayasası'nın 56. maddesinde düzenlenmiştir ve şu şekilde tanımlanmıştır: "Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir".

Anayasa, örgütlenmiş bir toplumda devletin yönetim biçimini belirten, yurttaşların hak ve ödevlerini, özgürlüklerini saptayan ve düzenleyen yasa sıralamasında en önde gelen yasadır.

Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi, insan hakları için büyük öneme sahiptir çünkü: 1. Modern anayasal düzenlerin temel taşlarından biri olarak kabul edilir ve insan haklarını, özgürlüğü ve eşitliği temel almıştır. 2. Fransız Devrimi'nin en önemli belgelerinden biri olarak, monarşinin mutlak otoritesine ve toplumsal eşitsizliklere karşı bir dönüm noktası olmuştur. 3. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi gibi daha sonraki insan hakları belgelerine ilham kaynağı olmuştur. 4. Halk egemenliği kavramını vurgulayarak, devletin gücünün halkın iradesine dayanması gerektiğini belirtmiştir. 5. Hukukun üstünlüğünü vurgulayarak, yasaların herkes için eşit ve adil olmasını güvence altına almıştır.

5170 sayılı "Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun" ile yapılan bazı değişiklikler şunlardır: Anayasa'nın 10. maddesi: Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. Anayasa'nın 15. maddesi: "Ölüm cezalarının infazı" ibaresi madde metninden çıkartılmıştır. Anayasa'nın 17. maddesi: "Mahkemelerce verilen ölüm cezalarının yerine getirilmesi hali ile" ibaresi metinden çıkarılmıştır. Anayasa'nın 30. maddesi: Basımevi ve eklentileri ile basın araçları, suç aleti olduğu gerekçesiyle zapt ve müsadere edilemez veya işletilmekten alıkonulamaz. Anayasa'nın 38. maddesi: Ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemez. Anayasa'nın 87. maddesi: "Mahkemelerce verilip kesinleşen ölüm cezalarının yerine getirilmesine" ibaresi madde metninden çıkartılmıştır. Anayasa'nın 90. maddesi: Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır. Anayasa'nın 131. maddesi: Yükseköğretim Kurulu'nun oluşumu değiştirilmiştir. Ayrıca, 5170 sayılı kanunla Anayasa'nın 143. maddesi yürürlükten kaldırılmış ve 160. maddesinin son fıkrası da yürürlükten kaldırılmıştır.

Anayasanın 14. maddesi, 2001 yılında İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ile uyum sağlamak ve hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılmasını önlemek amacıyla değiştirilmiştir. 2023 yılında, Sözcü yazarı İsmail Saymaz'ın iddialarına göre, Cumhur İttifakı, Anayasa'nın 14. maddesini değiştirmeyi planlamaktadır. Anayasanın 14. maddesi şu şekildedir: > "Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve lâik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz. Anayasa hükümlerinden hiçbiri, Devlete veya kişilere, Anayasayla tanınan temel hak ve hürriyetlerin yok edilmesini veya Anayasada belirtilenden daha geniş şekilde sınırlandırılmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmayı mümkün kılacak şekilde yorumlanamaz. Bu hükümlere aykırı faaliyette bulunanlar hakkında uygulanacak müeyyideler, kanunla düzenlenir".

Siyasi yasak, belirli suçları işleyen veya anayasal düzeni tehdit eden kişilere uygulanır. Siyasi yasağa tabi olanlar arasında şunlar bulunur: - Kamu görevlileri ve siyasetçiler: Anayasaya aykırı hareketler, devleti yıkma veya anayasal düzeni değiştirme girişimleri gibi ciddi suçlar işleyenler. - Yolsuzluk ve rüşvet yapanlar: Kamu görevini kötüye kullanarak haksız kazanç sağlayanlar. - Terör örgütü üyeleri ve destekçileri: Terör örgütleriyle ilişkili eylemler gerçekleştirenler. - Seçim suçları işleyenler: Seçimlerde hile, usulsüzlük veya sahtekarlık yapanlar. Ayrıca, siyasi yasak kararı, siyasi partilere üye olan bireyler için de geçerli olup, bu kişilerin seçimlerde aday olmalarını engeller.

Dokunulmazlığa sahip olabilecek kişiler şunlardır: 1. Parlamento üyeleri: Yasama dokunulmazlığı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin suç işledikleri iddiasıyla gözaltına alınmalarını ve tutuklanmalarını engeller. 2. Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanı yardımcıları: Anayasaya göre, bu kişiler de yasama dokunulmazlığından yararlanırlar. 3. Diplomatlar: Diplomatik dokunulmazlık, diplomatların ve Birleşmiş Milletler çalışanlarının belirli eylemlerini kapsar ve resmi görevde bulundukları süre içinde yargı dokunulmazlığından yararlanırlar. Ayrıca, insani yardım kuruluşu çalışanları dokunulmazlığa sahip değildir.

"Suçu ispat edilene kadar herkes suçsuzdur" ilkesi, 1982 Türkiye Anayasası'nın 38. maddesinin 4. fıkrasında düzenlenmiştir: > "Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu sayılamaz".

Anayasa Mahkemesine itiraz dilekçesi, aşağıdaki yollardan biriyle gönderilebilir: Doğrudan başvuru: Anayasa Mahkemesinin internet sitesinden temin edilen resmi başvuru formu kullanılarak, Türkçe olarak ve gerekli belgelerle birlikte Anayasa Mahkemesi Başkanlığına şahsen teslim edilebilir. Mahkemeler aracılığıyla: Usulüne uygun olarak hazırlanan dilekçe, diğer mahkemeler veya Cumhuriyet Başsavcılıkları aracılığıyla da iletilebilir. Yurt dışı temsilcilikler aracılığıyla: Yurt dışında bulunanlar için Türkiye'nin dış temsilcilikleri (büyükelçilikler, konsolosluklar) aracılığıyla başvuru yapılabilir. E-posta, faks veya posta yoluyla başvuru kabul edilmemektedir.

Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir ifadesi, 1982 Anayasası'nın 56. maddesinde yer almaktadır.

Başlangıç kısmı ilk defa 1924 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda yer almıştır.

Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru, başvuru yollarının tüketildiği tarihten veya başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılmalıdır. Başvurunun otuz gün içinde yapılmaması durumunda, başvuru süre aşımı nedeniyle kabul edilemez bulunur ve başvuru reddedilir. Ancak, başvurucu mücbir sebep veya ağır hastalık gibi haklı bir mazereti nedeniyle süresi içinde başvurusunu yapamadığı takdirde, mazeretinin kalktığı tarihten itibaren onbeş gün içinde ve mazeretini belgeleyen delillerle birlikte başvurabilir.

CMK'da ölçülülük, Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 100. maddesinde düzenlenen tutuklama tedbirinin ancak soruşturma konusu eylemin ağırlığı ve bu eyleme karşılık verilecek ceza ile ölçülü (orantılı) olması durumunda uygulanabileceğini ifade eder. Bu ilke, Anayasa'nın 13. maddesi uyarınca, temel hak ve özgürlüklere getirilen her türlü sınırlamanın ölçülü olmasını gerektirir.

Tali ve asli faaliyet kavramları, hukuk ve siyaset biliminde farklı bağlamlarda kullanılır: 1. Asli Faaliyet: Anayasayı ilk defa yapan veya onu bütünüyle değiştiren iktidara asli kurucu iktidar denir. 2. Tali Faaliyet: Anayasayı, anayasanın değiştirilmesi için öngörmüş olduğu usullere uygun olarak değiştiren iktidara tali kurucu iktidar denir.

Anayasa Mahkemesi'nin 2005/68 sayılı kararı, 4634 sayılı Şeker Kanunu'nun geçici 8. maddesinin Anayasa'ya aykırı olduğuna ve iptaline karar verilmesidir. Bu karar, 20.11.2008 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Ayrıca, Anayasa Mahkemesi'nin 2005/68 sayılı başka bir kararı, 5189 sayılı Kanun'un 2. maddesindeki "devamı süresince tekel mahiyetinin yaratabileceği sakıncalar da dahil" ibaresinin Anayasaya aykırı olduğuna ilişkin olup, 23.12.2005 tarihinde verilmiştir.

Anayasa Mahkemesi'nde esas yönünden inceleme, kabul edilebilirlik kararı verildikten sonra yapılır. Kabul edilebilirlik incelemesi, Anayasa Mahkemesi'nin komisyonları tarafından gerçekleştirilir. Esas incelemesi, kabul edilebilirlik kararı verilen başvurular için Anayasa Mahkemesi'nin bölümleri tarafından yapılır. Başvuruların geliş sırasına göre incelendiği ve karara bağlandığı göz önünde bulundurulduğunda, esas incelemesinin ne zaman yapılacağına dair kesin bir süre vermek mümkün değildir.

Anayasanın yargı yolunu kapatmadığı işlemler şunlardır: Yüksek Askeri Şura'nın terfi işlemleri ve kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararları. Cumhurbaşkanı'nın tek başına yaptığı işlemler, ancak bu işlemler karşı imza kuralına tabi ise. Memurlar hakkında verilen uyarma ve kınama cezaları dışındaki disiplin kararları. İdarenin eylem ve işlemleri, 1982 Anayasası'nın 125. maddesine göre. Ayrıca, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na göre, bu kanun hükümlerinin uygulanmasıyla ilgili ortaya çıkan uyuşmazlıklar iş mahkemelerinde görülür.