Algı

Algı ve anlama, duyusal bilgilerin işlenmesi ve yorumlanmasıyla oluşur. Bu süreç şu aşamalardan geçer: 1. Seçim: Beyne gelen bilgiler arasından, dikkat ve ihtiyaçlar doğrultusunda önemli olanların seçilmesi. 2. Organizasyon: Seçilen bilgilerin anlamlı bir bütün haline getirilmesi, Gestalt prensiplerine göre düzenlenmesi. 3. Yorumlama: Düzenlenen bilgilere deneyim, beklenti ve inançlara göre anlam kazandırılması. Anlama, algı sürecinin son aşamasıdır ve davranışların temelini oluşturur. Algıyı etkileyen faktörler: İç faktörler: İlgi alanları, beklentiler, ihtiyaçlar, önceki bilgi ve deneyimler. Dış faktörler: Kültürel değerler, inançlar, sosyoekonomik durum. Algı, hem bilişsel hem de duygusal durumdan etkilenerek, bireylerin aynı durumu farklı şekillerde yorumlamasına neden olabilir.

Ön görme yeteneği, gözlerin önünde yer alan retinanın ışığı algılayarak beyne bilgi iletmesi ve bu sayede nesnelerin, renklerin, şekillerin ve hareketlerin algılanması olarak tanımlanabilir. Ayrıca, öngörü (prekognisyon) yeteneği ile olacak bir olayın henüz olmadan nasıl görülebileceği de ifade edilebilir.

Algıda değişmezlik, bir nesnenin perspektif, aydınlatma, yakınlık-uzaklık gibi faktörler değiştiğinde, organizmanın o nesneyi sabit ve değişmez olarak algılama eğilimidir. Algıda değişmezlik türleri: Büyüklük değişmezliği: Nesneler uzaklaştıkça veya yaklaştıkça, retina üzerine düşen görüntüleri değişmesine rağmen, nesneler aynı büyüklükte algılanır. Şekil değişmezliği: Nesnelerin farklı görüş açılarından retinaya düşen görüntüleri farklılaştığında, nesneler aynı şekilde algılanır. Renk değişmezliği: Farklı ışık koşulları altında nesnelerin rengi değişse de, nesneler aynı renkte algılanır. Parlaklık değişmezliği: Işık koşulları ne olursa olsun, aşina olunan nesneler değişmez bir tona sahipmiş gibi algılanır.

Oryantalizm, Batı'nın merceğinden yansıyan Doğu bilgisi olarak tanımlanabilir. Oryantalizmin bazı özellikleri: Tarihsel temelleri: Eski Yunan toplumuna kadar götürülebilir. Amaçları: Doğu'yu anlamak, denetlemek ve sömürmek. Algılama: Doğu, barbar, yobaz ve geri kalmış olarak tanımlanır. Oksidentalizmin bazı özellikleri: Kökenleri: Batı'nın kötü bir güç olduğu anlayışıyla ilişkilendirilir. Amaçları: Batı'nın olumsuz yanlarını Doğu toplumlarına aktarmak. Algılama: Batı, kültürel değerleri yozlaştıran ve ahlaki düzeni bozan bir yapı olarak görülür.

Gerçekte olmayanı algılama, halüsinasyon olarak adlandırılır. Halüsinasyon, duyu organları aracılığıyla gerçekte var olmayan şeylerin algılanmasıdır. Halüsinasyon türleri: Görsel halüsinasyonlar. İşitsel halüsinasyonlar. Koku halüsinasyonları. Tat halüsinasyonları. Dokunma halüsinasyonları. Halüsinasyon, birçok nedeni olduğundan teşhisi zor bir hastalıktır.

İsimlerin ilk ve son harflerinin etkisi, numeroloji ve isim analizi gibi inanışlara göre, kişinin karakteri ve kaderi üzerinde etkili olabilir. İlk harf etkisi: A harfi: Liderlik vasfı ve harekete geçme enerjisi verir. B harfi: Barışçıl ve işbirlikçi bir yapı sunar. J harfi: Hırslı ve otoriter bir kişilik oluşturabilir. S/Ş harfi: Mistik konulara ilgi ve güçlü bir enerji verir. Son harf etkisi: H harfi: Sorumluluk bilinci ve azimle işi bitirme özelliği ekler. R harfi: Bereket ve ekonomik başarı işareti olabilir. U harfi: Ekonomik savrukluk ve para tutamama anlamına gelebilir. Bu etkiler bilimsel temellere dayanmamaktadır.

Algı ve duyum arasındaki temel farklar şunlardır: Karmaşıklık: Duyum basit, fizyolojik bir olayken; algı karmaşık, psikolojik ve bilişsel bir olaydır. Bütünlük: Duyumda uyarıcılar tek tek değerlendirilirken, algıda bir bütün olarak değerlendirilir. Öznellik: Algı, bireyin yaşantısı ve deneyimlerine bağlı olarak öznel bir olaydır. Anlamlandırma: Duyum, uyarıcıların beyne ulaşmasını ifade ederken; algı, beyne ulaşan duyumlara anlam verilmesi ve onların tanınmasıdır.

"Değiştirilmiş Algılar" konusunun ne olduğuna dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, algıların değiştirilebileceği ve bu sürecin zor olduğu ile ilgili bazı bilgiler mevcuttur. Doç. Dr. Yavuz Dizdar'a göre, algı değişikliği zor ve uzun soluklu bir süreçtir. Ayrıca, Tyson Yunkaporta'nın da belirttiği gibi, şartları değiştirmek için mücadele etmek yerine, algıyı değiştirmek için mücadele etmek gerekebilir.

Emre Şan'ın algı felsefesiyle ilgili görüşleri, insanın bilinç veya refleksif bakış açısı ile dış etmenlerin etkisiyle oluşan bakışı arasındaki uyumsuzluğu ele alır. Temel argümanları: Algının önceliği: Algı, tüm deneyimin anlamını kurmada merkezi bir rol oynar ve bir başlangıç noktası olarak diğer fenomenlere eşlik eder. Aktif algılayan özne: İnsan, dış niteliklerin edilgin bir alıcısı değil, vücut bulmuş bir algılayan öznedir. Algının ikiliği: Algı, hem bireysel bir deneyimdir hem de şeylere sızar, bu nedenle hem bizde hem de dünyada gerçekleşir. Emre Şan, algının ampirizm ve rasyonalizmin önyargılarından arınarak, algıya göre düşünmeyi savunur.

Psikolojide algıda seçicilik, insanın algı sürecinde etkili olduğu kabul edilmiş bir kavramdır. Algıda değişmezlik ise, nesnenin içinde bulunduğu koşullara rağmen bize aynı görünmesi durumudur. Daha fazla bilgi için aşağıdaki kaynaklara başvurulabilir: evrimagaci.org; academia.edu; acikders.ankara.edu.tr.

Bir nesneyi bulunduğu konumda ve öteden kavrayışımız, basiret veya feraset kavramlarıyla ilgilidir. Basiret, doğru ve ölçülü bakış, uzağı görebilme ve bir şeyin iç yüzünü anlayabilme yeteneğidir. Ayrıca, Aristoteles'e göre, bir nesnenin ne olduğunun bilgisi, beş duyu organından herhangi biriyle algılayabildiğimiz müddetçe mümkündür.

Görüngübilim, diğer adıyla fenomenoloji, nesnelerin veya deneyimlerin insan bilincinde nasıl göründüğünü, deneyimlendiğini ve anlamlandırıldığını inceleyen bir felsefi akımdır. Görüngübilimin temel özellikleri: Fenomenlerin incelenmesi. Açıklık ve tarafsızlık. Epokhe (askıya alma). Fenomenlerin anlamı. Bilincin yapısı. Görüngübilimin öncüleri arasında Edmund Husserl, Martin Heidegger ve Jean-Paul Sartre bulunur.

Bilinç, insanda farkındalığın, duygunun, algının ve bilginin merkezi olarak kabul edilen yetidir. Bilinç nasıl çalışır? Genel nöronal çalışma alanı (GNÇA) teorisi: Bilincin, beyindeki birçok farklı noktada bilgiye erişimle oluştuğunu öne sürer. Bütünleşik bilgi teorisi (BBT): Bilinci, kompleks ve karşılıklı bağlantılı mekanizmaların içsel nedensel gücü olarak açıklar. Bilinç, doğrudan gözlemlenemeyen bir olgudur; varlığı, davranış gözlemlenerek değerlendirilebilir.

Merleau-Ponty'nin zihin felsefesi, algının ve bedenin dünya ile ilişkisini fenomenolojik bir bakış açısıyla ele alır. Temel ilkeleri: Bedenin merkeziyeti: Beden, sadece biyolojik bir konu olmaktan çıkıp felsefi tartışmanın merkezine yerleştirilir. Algı ve yönelimsellik: Algı, öznenin bedenselliğinden bağımsız değerlendirilemez ve öznenin bu dünyada bedenli bulunuşuna aittir. Bilinç ve beden bütünlüğü: Zihin ve beden arasındaki geleneksel düalizme karşı çıkarak bilinç ve beden bütünlüğünü savunur. İkiliklerin reddi: Geleneksel felsefenin epistemolojik ve ontolojik ayrımlarını reddeder. Merleau-Ponty, zihin-beden düalizmini aşma iddiası ve bedensiz bir bilinç tasarımına karşı çıkmasıyla zihin felsefesi alanında önemli bir yer tutar.

Fenomenolojinin temel felsefesi, fiziksel dünyanın mutlak ve değişmez bir gerçeklikle tanımlanamayacağını savunmaktır. Fenomenolojinin temel ilkeleri: Öznenin deneyimi. Öznellik. Yönelimsellik. Fenomenoloji, "özü görüleme yöntemi" olarak da bilinir ve bu yöntemle fenomenlerin ne olduğu ve nasıl kavranabileceği sorgulanır.

Derinlik algısının bazı işlevleri: Günlük aktiviteler: Araba kullanma, yürüme, merdiven inip çıkma gibi günlük görevlerin yerine getirilmesini sağlar. Motor beceri gelişimi: El-göz koordinasyonunu ve ince motor becerilerini geliştirir. Oyun ve sosyal etkileşim: Top oyunları ve diğer oyunlara katılımı kolaylaştırır, akranlarla etkileşimi destekler. Güvenlik: Engelleri fark etme ve mesafeleri doğru tahmin etme gibi becerilerle kazaları önler. Öğrenme: Okuma, yazma ve geometri gibi akademik beceriler için dolaylı olarak önemlidir. Spor: Basketbol, tenis, futbol gibi spor dallarında başarı sağlar.

Psikoteknik cihazı, sürücülerin dikkat, algı, hafıza, koordinasyon ve reaksiyon sürelerini ölçer. Bu cihaz tarafından ölçülen yetenek ve beceriler iki ana kategoriye ayrılır: Zihinsel yetenek ve beceriler. Psikomotor yetenek ve beceriler. Psikoteknik testine, yolcu veya yük taşımacılığı yapan sürücülerin belirli aralıklarla girmesi zorunludur.

Duyu ve duyum arasındaki fark şu şekilde açıklanabilir: Duyu, görme, işitme, koklama, tat alma ve dokunma gibi duyu organlarıyla iç ve dış çevreden gelen uyarıcıların (ışık, ses dalgası, koku içeren kimyasal moleküller) sinirler yoluyla beyne iletilmesidir. Duyum ise, duyu organlarında bulunan özelleşmiş sinir hücreleri sayesinde bu uyarıcıların algılanmasıdır. Felsefi açıdan, duyum nörofizyolojik bir olayken, algı psikolojik ve bilişsel bir olaydır; algı, öğrenme ve bellek gibi süreçleri içerir.

Duyularımız olmasaydı hayatımız şu şekilde olurdu: Sesleri duyamazdık. Görme duyusu olmadığı için işe gitmek, kitap okumak, teknolojik aletleri kullanmak, sinemaya gitmek, manzara izlemek gibi birçok aktiviteyi yapamaz veya yaparken zorlanırdık. Koku alma duyusu olmadığı için yiyeceklerin kokusunu alamaz, duman veya gaz kaçağı gibi tehlikeli durumların farkına varamazdık. Tat alma duyusu olmadığı için yiyeceklerin tadını alamaz, acı, ekşi, tatlı, tuzlu gibi kavramları bilemezdik. Dokunma duyusu olmadığı için sıcağı, soğuğu, rüzgarı, acıyı ve yürürken bize çarpan insanları hissedemezdik. Bu nedenle, duyularımız olmadan yaşamsal faaliyetleri sürdürmek mümkün olmazdı.

Algılamanın örgütleme ilkeleri şunlardır: Şekil-zemin ilişkisi. Tamamlama. Süreklilik. Yakınlık. Benzerlik.