Akımlar

İskenderiye'de çeşitli felsefi akımlar bulunmaktaydı. Öne çıkan bazıları şunlardır: İskenderiye Okulu: Büyük İskender'in ölümünden sonra kurulan bu okul, Platon ve Aristoteles'in eserlerinin yorumlandığı bir merkezdi. Antik Mısır Dini: İskenderiye'nin kültürel ve toplumsal yapısını derinden etkileyen bu inanç sistemi, halkın ritüellerini ve yaşam biçimini şekillendirmiştir. Hermetizm: Hermes'in öğretilerine dayanan ve gizli bilgileri içeren bir inanç sistemidir. Ayrıca, İskenderiye, farklı kültür ve geleneklerin buluştuğu bir nokta olması nedeniyle, burada birçok felsefi akım bir arada var olmuştur.

Felsefenin altı ana akımı şunlardır: 1. Rasyonalizm (Akılcılık). 2. Empirizm (Deneycilik). 3. Kritisizm (Eleştiricilik). 4. Pozitivizm (Olguculuk). 5. Materyalizm (Maddecilik). 6. İdealizm (Fikircilik). Ayrıca, metafizik, sofizm, septisizm, pragmatizm, fenomenoloji gibi diğer önemli felsefe akımları da bulunmaktadır.

Sembolizm, 19. yüzyılın ikinci yarısında parnasizme tepki olarak ortaya çıkmıştır. Parnasyenler, insan duygularına ve izlenimlere önem vermiyorlardı; onlar için önemli olan gerçek ve düşüncelerdi. Ayrıca, sembolizm natüralizme ve pozitivizme karşı da bir tepki olarak gelişmiştir.

Mübeccel Belik Kıray, yapısal-işlevselci sosyoloji akımına mensuptur. Ayrıca, pozitivist anlayış çerçevesinde ampirik içerikli teknikleri benimsemiş bir sosyolog olarak tanınır.

Op Art (Optik Sanat), lekecilik ve hareket resmine karşı bir tepki olarak doğmuştur. Ayrıca, akımın kökenleri, form, renk ve algıyla deney yapan Orfizm, Konstrüktivizm, Suprematizm, İzlenimcilik, Kübizm, Fütürizm ve Dada gibi 20. yüzyıl akımlarına kadar uzanır. Op Art, yeni konstrüktivist, geometrik biçimleme yöntemleriyle de akrabadır ve onların olanaklarından yararlanmıştır.

İzlenimcilik (Empresyonizm) akımının temel özellikleri: Işık ve renk kullanımı: Işık ve rengin etkisi ön plana çıkarılır, gölgeleme veya tonlama yerine saf renkler kullanılır. Hızlı fırça darbeleri: İnce detaylardan ziyade genel izlenim hızla yapılan fırça darbeleriyle aktarılır. Açık hava resimleri: Resimler stüdyoda değil, doğada (en plein air) yapılır. Sosyal hayatın tasviri: Doğa manzaralarının yanı sıra şehir yaşamı, sokaklar ve günlük yaşamın sıradan sahneleri tasvir edilir. Dinamik kompozisyonlar: Sabit ve durağan kompozisyonlar yerine dinamik ve hareketli kompozisyonlar tercih edilir. Anlık izlenim: Sürekli değişim içindeki doğanın bir anlık izlenimi yakalanmaya çalışılır. Kişisel yorum: Sanatçının nesnel gerçeklikten ziyade kişisel duygu ve düşünceleri esas alınır. Sanat için sanat ilkesi: Sanatın amacı, birtakım gerçekleri yansıtmak değil, yorumlamaktır.

Entüisyonizm (sezgicilik) akımının kurucusu Henri Bergson'dur. Bu akım, zaman zaman "Bergsonculuk" olarak da adlandırılmaktadır.

Felsefede bilginin kaynakları beş ana gruba ayrılır: 1. Akılcılık (Rasyonalizm). 2. Deneycilik (Ampirizm). 3. Sentezci Yaklaşım. 4. Sezgicilik (Entüisyonizm). 5. Oluşturmacılık. Ayrıca, duyumculuk (sensualizm) ve olguculuk (pozitivizm) gibi diğer bilgi kaynağı görüşleri de bulunmaktadır.

Geçiş dönemi eserleri, belirli bir akıma ait değildir; aksine, İslamiyet öncesi ve sonrası kültürlerin iç içe geçtiği bir ara dönemi ifade eder. Bu dönemde ortaya çıkan eserler, Türklerin kitleler halinde İslam dinini benimsemeye başladığı 10. yüzyıl ile divan edebiyatının ortaya çıkmaya başladığı 13. yüzyıl arasında yer alır. Geçiş dönemi eserlerinden bazıları şunlardır: Kutadgu Bilig (Yusuf Has Hacip); Atabetü’l-Hakayık (Edip Ahmet Yükneki); Divan-ı Lügat’it Türk (Kaşgarlı Mahmut); Divan-ı Hikmet (Ahmet Yesevi); Dede Korkut Hikâyeleri.

Natüralizm, 19. yüzyılda romantizme tepki olarak doğmuştur. Parnasizm ise, 19. yüzyılda romantizme tepki olarak ortaya çıkan bir şiir akımıdır.

Ekspresyonizm (dışavurumculuk) akımına ait bazı örnekler: Edvard Munch'un "Çığlık" (The Scream) tablosu. Vincent Van Gogh'un "Yıldızlı Gece" tablosu. Franz Marc'ın "Mavi Atlar" tablosu. Ernst Ludwig Kirchner'in "Berlin Sokakları" serisi. James Ensor'un "The Entry of Christ into Brussels" eseri. Oskar Kokoschka'nın "The Bride of the Wind" tablosu. Egon Schiele'nin "Seated Male Nude (Self-Portrait)" eseri. Emil Nolde'nin "Azizler ve Şehitler" tablosu. Wassily Kandinsky'nin "Composition VII" eseri.

Cevdet Kudret, Yedi Meşale edebiyat topluluğunun kurucuları arasında yer almaktadır.

Hiperrealizm (hipergerçekçilik) sanat akımı, 20. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkmıştır. Terim ilk kez 1973 yılında Belçikalı sanat simsarı Isy Brachot tarafından Brüksel'deki bir sergi için kullanılmıştır. Hiperrealizm, özellikle 1960'larda ve 1970'lerde, fotoğraf teknolojilerinin gelişmesiyle popülerlik kazanmıştır.

Art Nouveau (Yeni Sanat) akımının sona ermesinin birkaç nedeni vardır: Endüstriyel gelişmeler: Akım, endüstriye yenilmiş ve 1910 yılından sonra yerini daha basit ve işlevsel olan Art Deco ve modernizm gibi akımlara bırakmıştır. Toplumsal ve sanatsal değişimler: Akımın aşırı süslemeye yönelmesi, doğanın gözlemlenmesine dayalı süslemenin etkisini yitirmesine yol açmıştır. Ekonomik nedenler: I. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla Art Nouveau, lüks ve pahalı bulunmaya başlanmıştır.

Klasisizm, 16. yüzyılın sonlarında Fransa'da monarşinin güçlenmesiyle ortaya çıkmış bir edebi akımdır. Romantizm, klasisizm akımının kuralcı ve sert yaklaşımına tepki olarak 18. yüzyılın ikinci yarısında doğmuş bir edebi akımdır.

Savaş Ş. Barkçin, herhangi bir belirli akıma mensup olarak tanımlanmamıştır. Kendisi, siyaset bilimci, bürokrat, şair, yazar ve müzisyen olarak çeşitli alanlarda çalışmalar yapmaktadır. Barkçin, medeniyet, müzik, uluslararası ilişkiler ve siyaset gibi konularda tebliğler, makaleler ve kitaplar yazmıştır. Eserlerinde, Müslüman toplumların medeniyet söylemlerini ve Batı ile olan ilişkilerini ele aldığı görülmektedir. Ancak, belirli bir ideolojik veya akademik akımın temsilcisi olarak anılmamıştır.

Ömer Lütfi Barkan, Annales tarihçiliği ve Annales Okulu olarak bilinen akıma mensuptur. Bu akım, geleneksel tarihin hızlı değişen olayları ve ünlü kişilerin yaptıklarından ziyade, sosyal, ekonomik ve kültürel unsurları dikkate alır.

Servet-i Fünûn edebiyatında etkili olan akımlar şunlardır: Parnasizm. Sembolizm. Ayrıca, Servet-i Fünûn yazarları, yakından takip ettikleri Fransız yazarların etkisiyle realist roman anlayışını benimsemişlerdir.

Sabahattin Ali'nin "Ses" adlı hikayesi, toplumcu gerçekçi edebiyat akımına aittir.

İhsan Sungu, ilerici (progresif) akıma mensuptur. Sungu, eğitim konularında çağdaşı Batılı eğitimcilerin çalışmalarını takip ederek, yayım ve çevirileriyle bu akımın Türkiye'de yayılmasına katkıda bulunmuştur.