YerŞekilleri

Türkiye'de yer şekillerinin oluşum sürecine dış kuvvetlerin etkileri şunlardır: Akarsular: Vadiler, deltalar, kanyonlar, set ve göletler oluşturur. Buzullar: U vadileri, fiyortlar ve morenler meydana getirir. Rüzgarlar: Kumullar, yardanglar ve yamaçlardaki heyelanlar ile talus yamaçları oluşturur. Dalgalar ve akıntılar: Falezler, tombolo oluşumları, kıyı okları ve kumsallar meydana getirir. Dış kuvvetler, kayaların aşınması, taşınması ve birikmesi ile yeryüzünü sürekli şekillendirir.

İzohips (eş yükselti eğrisi) yöntemi ve renklendirme yöntemi arasındaki temel farklar şunlardır: 1. İzohips Yöntemi: - Deniz seviyesine göre aynı yükseklikteki noktaların birleştirilmesiyle elde edilen kapalı eğrilerdir. - Yer şekillerinin yüksekliği, eğimi ve topoğrafik yapısı hakkında detaylı bilgi verir. - İzohipsler birbirini kesmez ve her eğri üzerindeki noktaların yükseltisi aynıdır. 2. Renklendirme Yöntemi: - Yeryüzü şekillerinin yükselti ve derinlik farklılıklarını renk tonlarıyla gösterir. - Yeşil renk alçak alanları, kahverengi dağlık bölgeleri, mavi ise denizleri temsil eder. - Renkler yer şekillerini değil, yükselti basamaklarını ifade eder. Özetle, izohips yöntemi daha detaylı ve üç boyutlu bir görünüm sunarken, renklendirme yöntemi daha genel ve iki boyutlu bir bilgi sağlar.

Arazinin engebeli olmasının birkaç nedeni vardır: Coğrafi konum: Türkiye gibi bazı ülkeler, coğrafi yapıları nedeniyle engebeli arazilere sahiptir. Jeolojik hareketler: 4. jeolojik devrin başındaki epirojenik hareketlerle Anadolu karasının toptan yükselmesi ve bazı bölgelerde yaşanan çökmeler, engebeli arazilerin oluşumuna katkıda bulunmuştur. Doğal faktörler: Eğim, yağış miktarı, toprak türü ve bitki örtüsü gibi doğal faktörler de arazinin engebeli olmasında etkili olabilir. Engebeli araziler, ulaşım ve tarım gibi alanlarda zorluklara yol açabilir.

Akarsuların aşındırma yaptığı yerler: Çentik vadi: Akarsuların hızlı aktığı eğimli alanlarda oluşur. Boğaz vadi: Kara ve deniz seviyelerindeki değişimlere bağlı olarak akarsular tarafından açılmış derin vadilerdir. Kanyon vadi: Tabakalı dirençlerin farklı olduğu yerlerde, genellikle eriyebilen kayaçların bulunduğu alanlarda oluşur. Asimetrik vadi: Akarsuların bir vadide dirençli yerleri az, yumuşak yerleri daha çok aşındırmasıyla oluşur. Dev kazanları: Akarsuların şelaleler oluşturarak aktığı yerlerdeki aşındırma sonucu oluşur. Akarsuların biriktirme yaptığı yerler: Delta: Akarsuların taşıdıkları malzemeleri deniz kıyısında biriktirmesiyle oluşur. Birikinti yelpazesi ve konisi: Eğimin azaldığı yerlerde akarsuların taşıdıklarını biriktirmesiyle oluşur. Dağ eteği ovası: Birikinti konilerinin birleşmesiyle oluşur. Taban seviyesi ovası: Akarsuların taşıdıkları alüvyonları biriktirmesiyle oluşan alçak kıyı düzlükleridir. Irmak adası: Akarsuların yatak eğiminin azaldığı yerlerde taşıdıklarını biriktirmesiyle oluşur.

Türkiye'nin jeomorfoloji haritası, Türkiye sınırları içerisinde bulunan yamaçlar, sekiler, faylar, vadi türleri gibi birçok yer şeklinin taranması suretiyle gösterildiği haritalardır. Türkiye'nin jeomorfoloji haritalarından bazıları şunlardır: Erol tarafından çizilen Türkiye Jeomorfoloji Haritası. Erinç ve ekibi tarafından hazırlanan Türkiye Jeomorfoloji Haritası: Batı Anadolu ve Trakya paftası. Türkiye'nin tamamını kapsayan büyük ölçekli bir jeomorfolojik haritalama çalışması henüz yapılmamıştır.

Karstizm ve karstik şekiller arasındaki fark şu şekildedir: Karstizm, kalker, jips ve kaya tuzu gibi suda kolay çözünebilen kimyasal tortul kayaçların karbondioksitli sularla çözünmesi sürecidir. Karstik şekiller ise, bu çözünme süreci sonucunda oluşan yeryüzü şekilleridir. Dolayısıyla, karstizm çözünme sürecini, karstik şekiller ise bu sürecin sonucunda ortaya çıkan oluşumları ifade eder.

Dış kuvvetlerin oluşturduğu yer şekilleri, çeşitli kayaçlarda görülebilir. İşte bazı örnekler: Karstik Şekiller: Çözünebilen kayaçlarda (kireç taşı, alçı taşı, kaya tuzu gibi) oluşur. Rüzgar Aşındırması: Kurak veya yarı kurak iklim bölgelerinde, özellikle kumlu ve taneli yumuşak yapılı taşların bulunduğu alanlarda görülür. Buzul Aşındırması: Soğuk iklim bölgelerinde, ana kayanın buzullar tarafından aşındırılması sonucu oluşur. Akarsu Aşındırması: Akarsuların çözünebildiği kaya tabakalarının yatay uzandığı arazilerde (karstik arazi) oluşur. Bu yer şekilleri, ilgili dış kuvvetin etkili olduğu her türlü kayaç türünde görülebilir.

4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının 86. sayfasında, "Söyleyelim" başlığı altında şu konular yer almaktadır: Yer şekilleri: Yaşanılan bölgedeki yer şekillerinin tanımı ve özellikleri. Nüfus: Bölgedeki nüfus yoğunluğu ve bu yoğunluğun nedenleri. Yer şekilleri ile nüfus ilişkisi: Yer şekillerinin yerleşim ve tarım faaliyetlerine etkisi. Ayrıca, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın bir şiirinin yer aldığı ve bu şiir üzerinden yeryüzü şekilleri ile nüfus hakkında çıkarımların tartışıldığı 10. bir etkinlik bulunmaktadır. Bu içerikler, Hecce Yayıncılık'a ait 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında yer almaktadır.

Tafoni, barkan ve lös, rüzgârların oluşturduğu yer şekilleridir. Tafoni. Barkan. Lös. Ayrıca, lösler taşınmış topraklar oldukları için bulundukları bölgelerin iklimi hakkında bilgi vermezler.

Anıl Şahin'in 2024 EKPSS coğrafya video ders notlarında yer şekilleri konusu dört bölüm olarak ele alınmıştır. Bu bölümler şunlardır: 1. Türkiye'nin Yer Şekilleri 1 (Jeolojik Devirler). 2. Türkiye'nin Yer Şekilleri 2 (Dağlar). 3. Türkiye'nin Yer Şekilleri 3 (Göller ve Akarsular). 4. Türkiye'nin Yer Şekilleri 4 (Platolar ve Ovalar).

Aşınım ve birikim şekilleri arasındaki fark, oluşum süreçlerine ve coğrafi özelliklerine göre belirlenebilir: Aşınım şekilleri: Rüzgar aşınım şekilleri: Mantar kaya, yardang, tafoni. Karstik aşınım şekilleri: Lapya, dolin, uval, polye, mağara, obruk. Akarsu aşınım şekilleri: Vadi, plato, peri bacaları, şelale, dev kazan, kırgıbayır, peneplen. Dalga aşınım şekilleri: Falez, doğal köprü. Birikim şekilleri: Rüzgar birikim şekilleri: Kumul, barkan, lös. Akarsu birikim şekilleri: Delta, birikinti konisi ve yelpazesi, dağ eteği ovası. Dalga birikim şekilleri: Plaj, kıyı kordonu, lagün, tombolo. Buzul birikim şekilleri: Moren, sander düzlükleri, drumlin. Karstik birikim şekilleri: Sarkıt, dikit, sütun, traverten.

Buzul vadisi ve sirk çukuru, buzulların oluşturduğu yer şekillerindendir. Buzul Vadisi: Yüksek dağlık alanlarda eğim yönünde hareket eden buzulların bulunduğu yeri aşındırması ile oluşan, enine profili “U” şeklindeki vadilere denir. Sirk Çukuru (Buz Yalağı): Buzulların aşındırılmasıyla oluşan çukurlardır.

Beşeri faktörler, yer şekillerini çeşitli şekillerde etkiler: Tarım: Düz ve alüvyal araziler, tarım için daha uygundur ve tarımsal üretimi destekler. Yerleşim: Düz ovalar ve vadiler, yerleşim için ideal alanlar sağlar. Ulaşım: Düz alanlar, ulaşım ağının geliştirilmesini kolaylaştırır. Sanayi ve Ekonomik Faaliyetler: Sanayi tesisleri, enerji ve ulaşım altyapısının kolay entegrasyonuna izin veren düz alanlara kurulur. Kültürel ve Sosyal Etkiler: Dağlar, vadiler ve diğer doğal güzellikler, turizmi teşvik eder.

Menderes, akarsuyun yatak eğiminin azaldığı yerlerde, geniş alüvyal vadi tabanları içinde büklümler yaparak akmasıdır. Seki (taraça), yatağına alüvyonlarını yaymış olan akarsuyun yeniden canlanarak yatağını kazması ve derinleştirmesi sonucunda oluşan basamaklar, yüksekte kalmış eski vadi tabanlarıdır. Özetle: - Menderes: Akarsu büklümleri. - Seki (taraça): Yüksekte kalmış eski vadi tabanları.

Haritalarda yer şekillerini göstermek için kullanılan bazı yöntemler şunlardır: Kabartma Yöntemi: Yer şekilleri üç boyutlu olarak kabartılarak gösterilir. Gölgelendirme Yöntemi: Güneş ışınlarının 45 derece açıyla geldiği kabul edilerek arazi yapısı gösterilir. Tarama Yöntemi: Yer şekilleri çizgilerle taranmış olarak gösterilir. Renklendirme Yöntemi: Yükselti basamakları renklerle gösterilir. İzohips (Eş Yükselti) Eğrisi Yöntemi: Deniz seviyesinden aynı yükseklikteki noktaları birleştiren eğrilerle yeryüzü şekilleri gösterilir.

Kuru ve engebeli yer şekillerinden bazıları şunlardır: Dağlar. Platolar. Kırgıbayır. Türkiye'nin yaklaşık %60'ı dağlık ve engebeli bölgelerden oluşmaktadır.

9. sınıf coğrafya dersinde yer şekillerinin nasıl oluştuğuna dair bilgi, jeomorfoloji konusu kapsamında ele alınır. Yer şekillerinin oluşum süreçleri şu şekilde incelenir: Dağ, plato, ova, vadi vb.. Yer şekillerinin oluşumunda etkili olan bazı doğal olaylar şunlardır: Su döngüsü, akıntılar, dalgalar. Basınç değişimi, sıcaklık değişimi. Yer şekillerinin haritalarda gösterilmesinde kullanılan bazı yöntemler şunlardır: İzohips (eş yükselti) yöntemi. Tarama yöntemi. Gölgelendirme yöntemi. Kabartma yöntemi. Renklendirme yöntemi.

Sander ovası, buzulların erimesiyle ve buzulların taşıdığı maddelerin akarsuların etkisiyle yayılması sonucu oluşur. Bu nedenle, sander ovası oluşumunda etkili olan dış kuvvet buzullardır.

Coğrafya yer şekilleri, doğal ve yapay olmak üzere ikiye ayrılır. Doğal yer şekilleri arasında tepeler, dağlar, ovalar, yaylalar, kanyonlar ve vadiler bulunur. Yapay yer şekilleri ise insan tarafından oluşturulan yapılar ve değişikliklerle ilgilidir. Yer şekilleri ayrıca, aşındırma, biriktirme ve hem aşındırma hem biriktirme şeklinde sınıflandırılan akarsu şekilleri; rüzgar şekilleri; sirk (buzul çanağı) ve moren gibi farklı türlere de ayrılabilir.

Endonezya'nın yer şekilleri şunlardır: Adalar: Endonezya, yaklaşık 17.508 adadan oluşur. Dağlar ve Volkanlar: Ülke, "Pasifik Ateş Çemberi" üzerinde yer aldığından aktif ve sönmüş volkanlar yaygındır. Kıyılar: Toplam kıyı uzunluğu 54.716 kilometredir. İç Denizler: Java, Sunda, Banda, Flores, Selebes ve Moluk gibi iç denizler bulunur. Ormanlar: Yağmur ormanları, bataklıklar ve mangrov ormanları ülkenin büyük bir kısmını kaplar. Endonezya, ayrıca depremler ve tsunami gibi doğal afetlerle de karşılaşabilir.