Yahudilik

"Bat Mitzvah'ıma Kesinlikle Davetli Değilsin" filmi, Yahudilikte bir reşitlik ritüeli olan bat mizvah töreni hayali kuran bir kızın hikayesini anlatıyor. Filmde, yakın arkadaş olan Stacy ve Lydia'nın destansı birer bat mizvah töreni planlama çabaları, havalı bir oğlan ve okulda yaşanan dramalar nedeniyle mahvolmak üzeredir.

"Zelot" kitabı, Reza Aslan tarafından yazılmış olup, Nasıralı İsa'nın hayatını ve dönemini anlatmaktadır. Kitapta ele alınan konular şunlardır: - İsa'nın vaiz ve şifacı olarak Filistin'de "Tanrı'nın Krallığı"nı kurmak için takipçileri toplaması. - Bu hareketin kurulu düzene tehdidi ve İsa'nın bir vatan haini olarak yakalanması, işkence görmesi ve idam edilmesi. - İsa'nın ölümünden sonra takipçilerinin ona "Tanrı" demesi ve İncil'deki İsa'nın tarihsel kaynaklarla dengelenmesi. Ayrıca, kitapta İsa'nın çelişkilerle dolu bir kişi olduğu, barış adamı olmasına rağmen takipçilerini kılıçlarla silahlandırdığı ve Roma'dan kurtuluş vaadi gerçekleşmeyen bir "Yahudilerin kralı" olduğu vurgulanmaktadır.

Aşkenazi Yahudileri, Türkiye'ye çeşitli nedenlerle geldiler: 1. Din Özgürlüğü: 1492 yılında İspanya'dan kovulan Yahudiler, Osmanlı topraklarına sığındılar. 2. Ekonomik ve Sosyal Nedenler: 17. yüzyılda esir tüccarlarının eline düşen Aşkenazi Yahudileri, İstanbul Yahudileri tarafından satın alınarak şehre yerleştirildiler.

İsrail kelimesi, İbranilerin atalarından biri sayılan Hz. Yakub'a verilen bir isim veya lakap anlamına gelir. Yahudi Kutsal Kitabı Tevrat'ın Tekvin bölümünde anlatıldığına göre, bu isim ona Tanrı Yehova tarafından "Tanrı'yla güreşen" veya "Tanrı'yla mücadele eden" anlamında verilmiştir.

Yedi kollu şamdan (Menora), Yahudiliğin en eski sembollerinden biridir ve kainatın yedi günde yaratılışını temsil eder. Ayrıca, Tanrı'nın varlığını ve O'nun dünyaya ışık saçmasını dilemek için kullanıldığı da söylenir. Günümüzde, İsrail Devleti'nin resmi sembollerinden biri olarak da kullanılmaktadır.

Shekinah kelimesi, İbranice "şakan" kökünden gelir ve "dwell" yani "ikamet etmek, yerleşmek" anlamına gelir. Teolojik bağlamda Shekinah, Tanrı'nın ilahi varlığını ve insanlarla olan ilişkisini simgeler. Bazı spesifik anlamları: - Eski Ahit'te Shekinah, özellikle Tabernacle ve Tapınak gibi yerlerde Tanrı'nın tezahür eden yüceliği olarak tasvir edilir. - Yahudi düşüncesinde Shekinah, Tanrı'nın cemaat içindeki ve bireysel yaşamlardaki koruyucu ve destekleyici varlığı olarak yorumlanır. - Hıristiyanlıkta ise Shekinah, Kutsal Ruh ile ilişkilendirilir ve Tanrı'nın inananların hayatındaki aktif varlığını, onları yönlendirmesini ve güçlendirmesini ifade eder. Modern kullanımda Shekinah, ibadet sırasında Tanrı'nın sürekli varlığını ve rahatlığını hissetmek için bir kavram olarak da değerlendirilir.

Eski Ahit, Yahudilerin kutsal kitaplarından Tanah olarak adlandırılan ve İbranice kaleme alınmış olan ilk kısımdır.

Asâ, Yahudilik'te hükümdarlık sembolü olarak kabul edilir.

Mordekay'ın hikayesi, İbranice İncil'deki Ester Kitabı'nda anlatılmaktadır. Özetle, hikaye şu olayları içerir: 1. Kral Ahasuerus'un Danışmanı: Mordekay, Kral Ahasuerus'un danışmanlarından biridir ve Kral'ın eşi Kraliçe Vashti'nin yerine geçen Ester'in kuzenidir. 2. Haman'ın Planı: Haman adında bir vezir, Mordekay'ın kendisine saygı göstermeyi reddetmesi üzerine, Pers İmparatorluğu'ndaki tüm Yahudileri öldürmeyi planlar. 3. Ester'in Müdahalesi: Mordekay, Ester'e Haman'ın planını bildirir ve Ester, Kral'a gidip ondan merhamet dileyerek Yahudileri kurtarmayı başarır. 4. Ödüllendirme: Kral, Mordekay'ı onurlandırır ve onu baş danışmanı yapar. Bu olaylar, Purim adlı Yahudi bayramının temelini oluşturur ve iyiliğin kötülüğe galip gelmesini simgeler.

Talmud, Yahudi medeni kanunu, tören kuralları ve efsanelerini kapsayan dinî metinlerdir ve iki ana bölümden oluşur: Mişna ve Gemara. Talmud'da yer alan konular: 1. Zeraim: Ziraat hükümleri. 2. Moed: Bayramlarla ilgili hükümler. 3. Naşim: Evlilik ve boşanma hükümleri. 4. Nezikin: Ceza hukuku ve sivil hukuk ile ilgili hükümler. 5. Kodşim: Kurban ve ritüeller. 6. Tahorot: Temizlikle ilgili hükümler. Ayrıca, Talmud'da Agada adı verilen, hikâyeler, fıkralar ve efsaneler de bulunur ve bu kısım, metnin yaklaşık %30'unu oluşturur.

Zohar kitabı, Yahudi mistisizmi (Kabbala) çerçevesinde, Tevrat'ın (Musa'nın beş kitabı) mistik yorumu olarak kabul edilir. Kitapta ele alınan başlıca konular şunlardır: - Tanrı'nın isimlerinin doğası; - Evrenin kökeni ve yapısı; - Ruhların doğası; - Günah, iyilik ve kötülük; - Teoloji, mistik kozmogoni ve mistik psikoloji. Zohar'ın, Roma döneminin ilk yüzyıllarında yazıldığı ve ilk olarak 13. yüzyılda İspanya'da Moses de Leon tarafından yayımlandığı düşünülmektedir.

Enoch Kitabı, Nuh'un büyük büyükbabası Enoch'a atfedilen eski bir Yahudi dini metnidir. Kitapta yer alan bazı konular şunlardır: 1. Gözcüler (Watchers): Meleklerin insan kadınlarla evlenip Nephilim adı verilen devleri doğurması. 2. Göksel Yolculuklar: Enoch'un cennetin farklı katlarını dolaşması ve meleklerle karşılaşması. 3. Teolojik Temalar: Kötülüğün kökenleri, meleklerin rolü, eskatoloji (ahiret zamanları) ve kozmoloji (göksel alemlerin tanımı). 4. Gelecekteki Olaylar: Mesih'in gelişi, doğruların dirilişi ve nihai yargı. Enoch Kitabı, Yahudiler ve Hristiyanlar tarafından kutsal kitap olarak kabul edilmez, ancak Etiyopya Ortodoks Kilisesi tarafından kullanılır.

"Blech" kelimesi iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. Argo ve günlük konuşma dilinde: "Blech" ifadesi, iğrenme veya hoşnutsuzluk duygusunu ifade etmek için kullanılır. 2. Yahudilik bağlamında: "Blech", Shabbat (Yahudi kutsal günü) sırasında stovetop burner'larını örtmek için kullanılan metal bir levha anlamına gelir.

Alfred Kantorowicz, Nazilerin iktidara gelmesi ve Yahudi bilim insanlarının işten çıkarılması nedeniyle Türkiye'ye sığındı. Atatürk'ün, alanında tanınmış bir diş hekimi olan Kantorowicz'i istemesi üzerine, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile bir sözleşme yaparak İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Diş Hekimliği Okulu'nda görev aldı.

Türkiye'nin ilk hahambaşısı, 1953 yılında delegelerin seçimi ile göreve gelen Rafael David Saban'dır.

Zelot: Nasıralı İsa'nın Hayatı ve Misyonu adlı kitapta, Reza Aslan İsa'nın hayatını ve misyonunu şu şekilde anlatmaktadır: İsa, gezgin bir Yahudi vaiz ve şifacı olarak, takipçileriyle birlikte Tanrı'nın Krallığı'nı kurmak için Celile topraklarında dolaşmıştır. Aslan'a göre, İsa politik bir devrimciydi ve Roma İmparatorluğu'na karşı bir direnişçi olarak görülmüştür.

Şeol, Yahudilik'te ölümden sonra gidilen yer olarak kabul edilir.

Ferisiler, İkinci Tapınak Dönemi'nde (MÖ 515 - MS 70) İsrailoğulları içinde doğan bir Yahudi toplumsal hareketi olarak, aşağıdaki görüşleri savunmuştur: 1. Diriliş İnancı: Ferisiler, ölülerin dirileceğine inanırken, Sadukiler bu inancı reddetmiştir. 2. Yahudi Sözlü Hukuku: Ferisiler, Tevrat'ın yanı sıra Ketuvim ve Nevi'im'in de dinî hukukun geçerli bir parçası olduğunu savunmuştur. 3. Kutsal Metinlerin Tevili: Kendilerini, Musevî dinî hukukunun kutsal metinleri tevil etme yetkisi verdiği bir topluluk olarak görmüşlerdir. 4. Yunanlaşmaya Karşı Tutum: Yunanlaşmayı savunan Yahudilere karşı çıkarak, daha tutucu ve milliyetçi bir çizgi izlemişlerdir.

İntikam meleği olarak kabul edilebilecek en iyi melek, farklı inançlarda farklı isimlerle anılmaktadır: 1. İslam inancına göre: Cebrail, Allah'ın emirlerini insanlara iletmekle görevli olduğu ve peygamberlere rehberlik ettiği için en üstün melek olarak kabul edilir. 2. Hristiyanlık inancına göre: Mikail, Tanrı'nın iradesini yerine getirmek ve hak ile adaleti sağlamakla görevlidir. 3. Yahudilik inancına göre: Raphael, Tanrı'nın iyileştirici gücünü insanlara iletmekle görevlidir. Bu nedenle, "en iyi intikam meleği" konusunda kesin bir yanıt vermek mümkün değildir.

Yahve ve Yahve katan aynı kavramlar değildir. Yahve, Yahudilikte Tanrı'nın özel ismi olarak kullanılır ve İbranice "YHVH" kökünden gelir. Yahve katan ifadesi ise belgelerde rastlanmayan, bilinmeyen bir terimdir.