Varoluşçuluk

"Hayata Uyanmak" (Waking Life) filmi, gerçekliğin doğası, rüyalar, bilinç, hayatın anlamı, özgür irade ve varoluşçuluk gibi felsefi konuları ele almaktadır. Filmde, genç bir adamın rüyaların gerçek dünyadan ayrıldığı yeri arayışı ve bu süreçte farklı düşünen insanlarla yaptığı konuşmalar anlatılmaktadır.

Eraserhead (1977) filmi, Henry Spencer adlı bir adamın, yaşadığı karanlık ve klostrofobik dünyada, tuhaf bir bebeğe babalık yapma sorumluluğunu üstlenmesini konu alır. Filmde işlenen ana temalar şunlardır: - Varoluşsal kaygılar ve insanın korkuları. - İzolasyon ve modern toplumdaki yalnızlık. - Ebeveynlik korkusu ve doğumun getirdiği psikolojik baskı. Ayrıca, Henry'nin karşılaştığı deformasyon, bireyin içsel deformasyonuna ve ruhsal bozulmasına işaret eder.

The Truman Show filmi, bireyin özgürlüğü ve gerçeklik algısını sorgulamayı amaçlamaktadır. Filmin anlattığı bazı konular şunlardır: Medya ve gerçeklik arasındaki ilişki: Truman'ın hayatının her anının bir televizyon programı olması, medyanın hayatı nasıl bir oyuna ve eğlenceye dönüştürdüğünü eleştirir. Varoluşçuluk: Truman'ın gerçeği keşfetme ve inşa edilmiş gerçeklikten kurtulma arzusu, varoluşçuluğun özgünlük ve kendini gerçekleştirme arayışını yansıtır. Etik sorular: Truman'ın hayatının metalaştırılması ve rızası dışında yayınlanması, rıza sınırları ve medya etiği hakkında sorular ortaya atar. Toplumsal normlar: Film, modern toplumu ve onun röntgencilik, ünlü kültürü ve kişisel yaşamların metalaştırılması saplantısını eleştirir.

Bay Hiçkimse (Mr. Nobody) filmi, insanların ölümsüzlüğü bulduğu bir gelecekte geçen spekülatif bir hikayeyi anlatır. Filmin ana karakteri Nemo, 2092 yılında dünyadaki son ölümlüdür. Filmin anlatmak istedikleri arasında şunlar da yer alır: - Kaos felsefesi: Film, kaos kavramını ve kelebek etkisini işler. - Varoluşçuluk: Nemo'nun yaşadığı seçimler ve bu seçimlerin sonuçları, varoluşsal temaları yansıtır. - Paralel evrenler: Farklı olasılıkların gerçekleştiği paralel evrenler fikri, hikayenin temelini oluşturur.

"Çoğunluk" (2010) filmi, otoriter bir aile ortamında yetişen Mertkan'ın hikayesini anlatarak, çoğunluğun nasıl oluştuğunu ve sürdürüldüğünü ele alır. Filmde işlenen ana temalar şunlardır: - Ayrımcılık ve ötekileştirme: Mertkan'ın, babasının ve çevresinin önyargıları ve damgalayıcı yaklaşımları nedeniyle yaşadığı dışlanma ve ötekileşme. - Varoluşsal bunalım: Mertkan'ın, kendi kararlarını alamayan, ne istediğini bilmeyen ve başarısız bir birey haline gelmesi. - Aile içi iletişim: Ailenin otoriter yapısı ve iletişimsizlik, özellikle baba-oğul ilişkisindeki güç dengesizliği. Ayrıca, filmde askerlik, erkeklik ve kadınlık gibi kavramlar da eleştirel bir bakış açısıyla işlenir.

Sartre'nin varoluşçuluk felsefesi, bireyin varoluşunun özünü kendisinin belirlediğini savunan bir felsefi akımdır. Temel ilkeleri: 1. "Varoluş özden önce gelir": Sartre'ye göre, insan önce var olur, kendini bulur ve ardından özünü yaratır. 2. Özgürlük ve sorumluluk: İnsan, kendi seçimleriyle kendini tanımlar ve bu seçimler onun özünü belirler. 3. Anlamsızlık: Sartre, hayatın kendisinde doğal bir anlam veya amaç olmadığını, insanın dünyaya herhangi bir önceden belirlenmiş amaç olmaksızın geldiğini ve bu boşluğun bir tür "bulantı" hissi yarattığını savunur. 4. Özgünlük: İnsan, kendi özgürlüğünü kabul edip bu doğrultuda yaşamalı ve kendi değerlerini yaratmalıdır.

"Yeraltından Notlar" romanı, Fyodor Mihailoviç Dostoyevski tarafından yazılmış olup, insanın iç dünyasını ve toplumsal çatışmalarını konu alır. Eserde anlatılan ana temalar: - Yeraltı Adamı: Kendini toplumdan soyutlamış, içsel çatışmalarla dolu bir karakterin hikayesi. - Benlik Sorgusu: Kahramanın, kendini ve diğer insanları yargılama, ikiyüzlülükle suçlama ve kendi çelişkileriyle yüzleşme süreci. - Varoluşçuluk: Eser, varoluşçu edebiyatın ilk örneklerinden biri olarak kabul edilir ve insanın varoluşsal sorularını ele alır. Sonuç olarak, "Yeraltından Notlar", okuyucuya insanın karmaşık duygularını ve düşüncelerini derinlemesine anlama fırsatı sunar.

"Her Şey Her Yerde Aynı Anda" (Everything Everywhere All at Once) filmi, Evelyn adında sıradan bir kadının, bir anda tüm çoklu evrenlerdeki benliklerine vakıf olması ve evreni kurtaracak yegane gücün kendisi olduğunu keşfetmesini anlatıyor. Film, aile, iş ve kişisel yaşam arasındaki dengeyi ve gerçekliği algılamanın farklı yollarını sorguluyor.

Albert Camus'un en önemli eserlerinden bazıları şunlardır: 1. "Yabancı" (L’Étranger): Camus'un en ünlü romanı olup, varoluşçuluk akımının etkisiyle yazılmıştır. 2. "Veba" (La Peste): Cezayir'deki bir kentte ortaya çıkan veba salgınını konu alan bu eser, yazarın en popüler kitapları arasında yer alır. 3. "Düşüş" (La Chute): Modern insanın iç muhasebesini ve ahlaki çöküşünü anlatan bu roman, yazarın hayattayken yayımlanan son eseridir. 4. "Sisifos Söyleni" (Le Mythe de Sisyphe): Camus'un deneme türünde yazdığı bu eser, hayatın yaşamaya değip değmeyeceği konusunu ele alır.

Oğuz Atay'ın "Tutunamayanlar" romanı, bireyin toplumla olan çatışmasını ve varoluşsal kaygılarını anlatır. Eserde, Selim Işık adındaki karakterin hayatı ve intiharı sonrası çevresindeki insanların bu durumla nasıl başa çıktığı işlenir. "Tutunamayanlar" ayrıca, eğitim sistemi, küçük burjuva değerleri, bürokrasi, gençlik eylemleri ve tarih bilinci gibi dönemin toplumsal sorunlarına da değinir.

Waking Life filmi, gerçekliğin doğası, rüyalar, bilinç, hayatın anlamı, özgür irade ve varoluşçuluk gibi felsefi konuları ele almaktadır. Filmde, isimsiz bir genç adamın rüyaları ve rüya ile gerçek dünya arasındaki ilişki anlatılmaktadır. Sonuç olarak, film izleyiciye soruları sorma ve cevapları kendi bulma ilhamını vermektedir.

Persona filmi, bir aktrisin sessiz kalma hastalığı ve bu hastalığın onun çevresindeki insanlar üzerindeki etkilerini anlatır. Filmin temel konuları şunlardır: - Kimlik ve Kişilik Bölünmesi: Film, ana karakterin yaşadığı kimlik arayışını ve kişilik bölünmesini sembolizm ve gerçeküstücü öğelerle işler. - Algının Yıkılması: Yönetmen Ingmar Bergman, seyircinin algısını bozacak teknikler kullanarak, filmle özdeşleşmesini engeller ve seyirciyi dışarıdan bakmaya zorlar. - Jung'un Arketipler Kuramı: Film, Carl Gustav Jung'un persona teorisinden ilham alır ve kişinin topluma gösterdiği dış yüzü ile gizlediği yanını ele alır. Sonuç olarak, Persona filmi, insan psikolojisi ve varoluşsal sorunlar üzerine derinlemesine bir inceleme sunar.

"Torino Atı" (A Torinói Ló) filmi, Friedrich Nietzsche'nin zihinsel çöküşüne neden olduğu söylenen bir atın kırbaçlanması olayına atıf yaparak, bu atı ve sahiplerini hikâyenin merkezine alır. Film, tekdüze yaşamın metafizik şiddetini ve varoluşun anlamsızlığını sorgulamayı amaçlar. Bu bağlamda, filmde yer alan bazı temalar şunlardır: Rüzgâr imgesi: Değdiği her yüzeyi hiçliğin ve ontolojik ıssızlığın armonisine dönüştürür. Baba ve kızının hayatı: Kötürüm bir baba ve suskun kızının yaşadığı zorluklar, insanın çaresizliğini ve doğanın insan karşısındaki gücünü simgeler. Uzun çekimler ve minimal diyaloglar: İzleyiciyi yaşamın en temel gerçekleriyle yüzleştirir ve bir tür meditasyon deneyimine davet eder.

“Fransız Teğmenin Kadını” romanı, John Fowles tarafından kaleme alınmış ve Viktorya döneminde geçen aykırı bir aşk öyküsünü anlatmaktadır. Eserde işlenen temel konular: - Toplumsal kodlar ve özgürlük: Kadınların görevlerinin boyun eğme ve çocuk yapmayla sınırlı olduğu bir dönemde, özgürlüğe tutkuyla bağlı ve bağımsız bir kadın olan Sarah'ın hikayesi. - Varoluşçuluk: Romanın, varoluşçuluğun “sahicilik” ve özgürlük arayan insan soyutlamasını ele alması. - Tarihsel eleştiri: Fowles'un, Viktorya çağının tutucu ve kuralcı yapısını eleştirmesi. Ayrıca, romanda diyaloglar, gizem ve mizah unsurları da öne çıkmaktadır.

"Şehinşah - Güller ve Rhyme" şarkısı, kişisel mücadeleler, toplumsal eleştiriler ve varoluşçu düşünceler gibi temaları işler. Şarkı sözlerinde öne çıkan bazı konular: Hayatın zorlukları ve direnç: "Kayan hayatım ayaklar altında bayağı dayandı" gibi dizeler, hayatın zorluklarına rağmen direnme temasını yansıtır. Sistem eleştirisi: "Kokuşmuş sistemin orospusuna çok bi' sikim rap" gibi ifadelerle, gerçek sanatı değersizleştiren ve toplumsal çürümeye katkıda bulunan sisteme karşı bir eleştiri yapılır. Sanat ve kendini ifade etme: Şehinşah, rap müziğini bir ibadet gibi görür ve sanatın hayatında hem bir çıkış yolu hem de bir hayatta kalma aracı olduğunu vurgular. Umutsuzluk ve kayıp: "Dünya kanıyo', güneşse kayıp" gibi imgeler, umudun solması ve kaybolması gibi yaygın bir kayıp hissini ima eder.

Varoluşçuluğun temel kitapları arasında şunlar öne çıkmaktadır: 1. "Korku ve Titreme" - Søren Kierkegaard. 2. "Yeraltından Notlar" - Fyodor Dostoyevski. 3. "Böyle Buyurdu Zerdüşt" - Friedrich Nietzsche. 4. "Varlık ve Zaman" - Martin Heidegger. 5. "Yabancı" - Albert Camus. 6. "Varoluşçuluk Bir Hümanizmdir" - Jean-Paul Sartre. 7. "İkinci Cinsiyet" - Simone de Beauvoir.

Varoluşçu psikoterapinin kurucusu olarak kabul edilen ilk kişi Irving Yalom'dur.

Jean-Paul Sartre'a başlamak için aşağıdaki kaynaklar önerilir: 1. "Varoluşçuluk ve Hümanizm" başlıklı ders notu, Sartre'ın varoluşçu felsefesini ve temel kavramlarını anlamak için iyi bir başlangıç noktasıdır. 2. "Felsefe ve Varoluşçuluk" adlı kitaplar, Sartre'ın felsefi görüşlerini ve varoluşçuluk akımını genel hatlarıyla ele alır. 3. "Varlık ve Hiçlik" eseri, Sartre'ın en önemli eserlerinden biridir ve insanın özünün varoluştan önce gelmediğini, özgürlüğün temel bir unsur olduğunu işlediği yerdir. Ayrıca, Sartre'ın romanlarını, oyunlarını ve edebiyat eleştirilerini okumak da onun düşünce dünyasını daha derinlemesine anlamanıza yardımcı olabilir.

Varoluşçu psikoterapi, algı kapılarını kapatmanın ve kendi tabiatına yabancılaşmanın, anlam yoksunluğu çekerek varoluş sorunsalları içinde kaybolmaya yol açacağını vurgular. Bu yaklaşıma göre, insanın varoluşunun dört temel getirisi olan ölüm, özgürlük, yalıtım ve anlamsızlık meseleleri, psikolojik durumla yakından ilgilidir ve kaygı yaratır.

"Duvar" öyküsü, Jean-Paul Sartre'a ait olup, varoluşçu felsefe akımına aittir.