UluslararasıHukuk

Prof. Dr. Yusuf Aksar, uluslararası hukuk alanında çalışmaktadır.

Yurt dışında bulunan bir sanığın ifadesi, Türkiye'de açılan ceza davasında şu şekilde alınır: 1. Mahkeme, Adalet Bakanlığı'na talepte bulunur. 2. Bakanlık, dava dosyalarını ve gerekli belgeleri tercüme eder. 3. Tercüme edilen belgeler, sanığın bulunduğu ülkenin adli makamlarına gönderilir. 4. Sanığın ifadesi, o ülkede kaydedilir ve tercüme edilir. Bu süreç, adli yazışmaların uzun sürmesi nedeniyle ortalama 6 ayı bulabilir.

Uluslararası antlaşma ve kanun çatışması durumunda, uluslararası antlaşma uygulanır. 1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'na göre, usulüne uygun bir şekilde yürürlüğe giren uluslararası antlaşmalar, kanun hükmünde sayılır ve idare ile yargı organları tarafından bu çerçevede değerlendirilir.

URC 522 (Uniform Rules for Collections) 1 Ocak 1996 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Uluslararası hukuku uygulayanlar şunlardır: 1. Devletler: Uluslararası hukukun temel uygulayıcıları devletlerdir. 2. Uluslararası örgütler: Birleşmiş Milletler (BM) gibi uluslararası örgütler, uluslararası hukukun çerçevesinde faaliyet gösterir ve üye devletlerin kararlarını bağlayıcı nitelikte olabilir. 3. Çok uluslu şirketler: Uluslararası hukukun ekonomik ve ticari boyutunda önemli bir rol oynarlar. 4. Sivil toplum kuruluşları (STK'lar): Uluslararası hukukun yeni aktörleri arasında yer alırlar. 5. Bireyler: Uluslararası hukuk, bireylerin temel hak ve özgürlüklerini koruma altına alır.

Askeri angajman, askeri unsurların kuvvet kullanımı sırasında uyması gereken yasal bir çerçeveyle sınırlandırılmış kurallar bütünüdür. Bu kavram, uluslararası hukukta, askeri birimlerin operasyonlarını ve kararlarını ortak kurallara uyarak gerçekleştirmelerini ifade eder.

Yurt dışında oturan bir kişiye tebligat yapılması için aşağıdaki yöntemler kullanılabilir: 1. Doğrudan Dış Temsilciliğe Gönderme: Tebligat, adli merciler tarafından doğrudan kişinin adresinin bulunduğu ülkedeki Türkiye büyükelçiliği veya konsolosluğuna gönderilebilir. 2. Tebliğ Tutanağı: Dış temsilcilik, tebligatın yapıldığını bir tutanak ile belgelendirir ve bu tutanak talep eden adli mercie gönderilir. 3. Tebliğ Mazbatalı Zarf: Tebliği istenen belgeler, tebliğ mazbatalı zarf içerisine konularak üst yazı ile dış temsilciliğe gönderilir. 4. Uluslararası Sözleşmeler: Eğer varsa, Lahey Sözleşmeleri gibi uluslararası sözleşmeler çerçevesinde de tebligat yapılabilir. Tebligat evrakının ıslak imzalı ve mühürlü olarak gönderilmesi gerekmektedir.

Yurt dışında firar eden bir vatandaşın iadesi, belirli şartlara bağlıdır. Türk Ceza Kanunu'na göre, Türk vatandaşlarının iadesi genellikle kabul edilmez. Ancak, bu kuralın istisnaları şunlardır: 1. Uluslararası Ceza Divanı'na taraf olmanın gerektirdiği yükümlülükler. 2. Kişinin insan hakları ihlallerine maruz kalma riski bulunması durumunda iade talebi reddedilir. 3. Fiilin niteliği düşünce suçu, siyasi suç veya siyasi suçla bağlantılı bir suç ise iade talebi kabul edilmez. Ayrıca, aynı fiil nedeniyle Türkiye'de daha önce beraat veya mahkumiyet kararı verilmişse de iade talebi reddedilir. İade süreci, 6706 sayılı Cezai Konularda Uluslararası Adli İş Birliği Kanunu ve Türkiye ile ilgili devletler arasındaki ikili veya çok taraflı uluslararası anlaşmalar çerçevesinde yürütülür.

Yusuf Aksar'ın "Uluslararası Hukuk" adlı eseri iki cilt olarak yayımlanmıştır.

Uluslararası hukukun kodifikasyonu ve ilerlenmesi şu şekilde tanımlanabilir: 1. Kodifikasyon: Uluslararası hukuk kurallarının yazılı hale getirilmesi sürecidir. 2. İlerlenmesi: Uluslararası hukukun gelişmesi ve yeni aktörlerin katılımıyla sadece devletlerarası olmaktan çıkmasıdır. Ayrıca, dijitalleşme ve küresel etkileşim gibi faktörler de uluslararası hukukun ilerlemesini ve kodifikasyonunu etkilemektedir.

Uluslararası Adalet Divanı'na (UAD) taraf olan devletler şunlardır: 1. BM üyesi devletler: BM Şartı uyarınca, BM'ye üye olan tüm devletler UAD Statüsü'ne de taraftır. 2. BM üyesi olmayan devletler: BM Güvenlik Konseyi'nin tavsiyesi üzerine BM Genel Kurulu tarafından belirlenen koşullar dahilinde UAD'ye taraf olabilirler. Günümüzde UAD'ye 193 devlet taraftır.

Cenevre'de dört tane sözleşme bulunmaktadır: 1. Birinci Cenevre Sözleşmesi: Harp hâlindeki silahlı kuvvetlerin hasta ve yaralılarının vaziyetlerinin ıslahına ilişkin sözleşme. 2. İkinci Cenevre Sözleşmesi: Silahlı kuvvetlerin denizdeki hasta, yaralı ve kazazedelerinin vaziyetlerinin ıslahına ilişkin sözleşme. 3. Üçüncü Cenevre Sözleşmesi: Harp esirlerine yapılacak muameleye ilişkin sözleşme. 4. Dördüncü Cenevre Sözleşmesi: Harp zamanında sivillerin korunmasına ilişkin sözleşme.

Nükleer gemilerin yasaklanma nedenleri arasında çevresel ve güvenlik riskleri bulunmaktadır. Ayrıca, nükleer silahların yayılması ve teröristlerin nükleer maddeleri hedef alması gibi tehditler de nükleer gemilerin yasaklanmasında etkili olmuştur. Bu tür gemiler, nükleer silahların taşınması ve kullanılması olasılığını artırarak uluslararası güvenliği tehlikeye atabilir. Bazı ülkeler, kendi egemenlik haklarını koruma amacıyla nükleer gemilerin limanlarına girişini yasaklamışlardır.

Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (BMDHS), 1982 yılında kabul edilen ve deniz hukuku kurallarını kapsamlı olarak bir araya getiren uluslararası bir sözleşmedir. Sözleşmenin ana konuları: - İç sular, karasuları, bitişik bölge, münhasır ekonomik bölge, kıta sahanlığı ve açık deniz gibi deniz yetki alanlarının tanımlanması. - Seyrüsefer serbestisi, denizaltı kabloları ve petrol borularının döşenmesi, balık avlanma ve bilimsel araştırma gibi açık denizlerin serbest kullanım hakları. - Zararsız geçiş hakkı, ziyaret hakkı, bayrak yasası ve sıcak takip gibi deniz hukukuna ilişkin diğer konular. Türkiye, BMDHS'ye taraf olmamıştır.

1978 Viyana Sözleşmesi, iki ana konuda uluslararası standartları belirleyen iki ayrı sözleşmeden oluşur: 1. Viyana Karayolu İşaretleri ve Sinyalleri Sözleşmesi: Yol trafik işaretleme sistemini standartlaştırarak yol güvenliğini artırmak ve uluslararası kara yolu trafiğine yardımcı olmak amacıyla 8 Kasım 1968'de Viyana'da imzalanmış ve 6 Haziran 1978'de yürürlüğe girmiştir. 2. Devletlerin Andlaşmalara Göre Halefiyetine İlişkin Viyana Sözleşmesi: 23 Ağustos 1978'de Viyana'da imzalanmış ve 6 Kasım 1996'da yürürlüğe girmiştir.

Viyana Sözleşmesi, Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması olarak da bilinir ve uluslararası mal satım antlaşmalarının hukukunu düzenler.

Uluslararası Adalet Divanı'nın (UAD) kaynakları iki ana kategoriye ayrılır: bağlayıcı kaynaklar ve yardımcı kaynaklar. Bağlayıcı kaynaklar şunlardır: 1. Uluslararası antlaşmalar: UAD Statüsü'nün 38. maddesine göre, uluslararası hukukun temel kaynaklarından biridir. 2. Yapılageliş (teamül): Genel uygulama ve psikolojik öğelerden oluşur. 3. Hukukun genel ilkeleri: Uygar uluslar tarafından kabul edilen genel hukuk ilkeleridir. Yardımcı kaynaklar ise şunlardır: 1. Yargı kararları: UAD, kendi kararlarını ve diğer uluslararası mahkemelerin kararlarını dikkate alır. 2. Öğreti (doktrin): Hukukçuların ve ilgili uzmanların görüşlerini içerir. Ayrıca, uluslararası kuruluşların kararları ve yumuşak hukuk da UAD'nin kaynakları arasında yer alabilir.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK), mültecileri korumak ve onlara yardım etmek amacıyla aşağıdaki görevleri yerine getirir: 1. Mültecilerin Korunması: Mültecilerin temel insan haklarını savunur ve güvenli bir şekilde ülkelerine geri dönmelerini veya başka bir ülkeye yerleşmelerini sağlar. 2. Uluslararası Hukuk ve Standartlar: 1951 tarihli Mültecilerin Hukuki Statüsüne Dair Cenevre Sözleşmesi'ni uygulama konusunda devletlerle iş birliği yapar. 3. Acil Yardım ve Barınma: Kriz bölgelerinde mültecilere gıda, su, barınma ve sağlık hizmetleri sunar. 4. Uzun Vadeli Çözümler: Gönüllü geri dönüş, yerel entegrasyon ve üçüncü ülkeye yerleştirme gibi kalıcı çözümler üretir. 5. Yerinden Edilmiş Kişiler: Sadece uluslararası sınırları aşan mültecilerle değil, ülkeleri içinde yerinden edilmiş kişilerle de ilgilenir. 6. Veri ve Araştırma: Dünyadaki mülteci sayıları ve hareketleriyle ilgili yıllık raporlar yayımlar.

Avrupa Birliği (AB) hukuku, Avrupa Birliği ve üye ülkeler arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuki kurallar ve yasalar bütünüdür. AB hukukunun temel kaynakları şunlardır: 1. Birincil Mevzuat: Avrupa Birliği'ni kuran antlaşmalar ve bu antlaşmaları tadil eden diğer belge ve antlaşmalar. 2. İkincil Hukuk: AB kurumlarının Antlaşmaları temel alarak geliştirdikleri tüzük, direktif, karar, tavsiye kararı ve görüş gibi yasal araçlar. AB hukukunun başlıca ilkeleri şunlardır: İç Piyasa ve Serbest Dolaşım: Mal, hizmet, sermaye ve kişilerin serbest dolaşımını teşvik eder. Hukuki Uyum: Üye ülkeler, AB hukukunu ulusal hukuklarına entegre etmek zorundadır. Temel Haklar: İfade özgürlüğü, eşitlik, gizlilik gibi temel haklara özel önem verir. Çevre ve Sürdürülebilirlik: Çevre koruma ve sürdürülebilirlik ilkesine büyük önem verir. AB hukuku, Avrupa Adalet Divanı tarafından yorumlanır ve uygulanır.

İkiz yasalar, Birleşmiş Milletler Antlaşmaları kapsamında yer alan "Medenî ve Siyasî Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme" ve "Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme" olarak bilinmektedir.