Sümer

En eski Sümer tableti, M.Ö. 3400'lü yıllara dayanan tabletlerdir. Sümer çivi yazısı tabletlerden elde edilen ilk örnekler ise M.Ö. 3100 civarında belgelenmiştir. Sümer tabletlerinin bulunduğu bazı yerler: Drehem (Sümer şehri Nippur’un güneyinde); Ebla (Suriye'de).

İlk çivi yazılı tabletin nerede bulunduğuna dair kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte, çivi yazısının ilk olarak MÖ 3500 civarında Sümerler tarafından Mezopotamya'da icat edildiği kabul edilmektedir. Çivi yazılı tabletlerin bulunduğu bazı önemli yerler: Uruk IV ve Uruk III yapı katları. Cemdet Nasr ve Susa. Kültepe Kaniş/Karum Höyüğü. Ayrıca, 2025 yılında Sivas'ın Yıldızeli ilçesindeki Hitit yerleşim yeri Kayalıpınar'da, ortasında delik olan bir çivi yazılı tablet bulunmuştur.

Sin (Nanna) tanrısı, Sümer mitolojisinde aşağıdaki kavramları temsil eder: Ay. Işık ve aydınlatıcı. Kader. Takvim ve bereket. Sin tanrısının sembolleri arasında hilal, boğa ve üç ayaklı bir iskemle bulunur.

"In Aradtum" ilahisi, Allah'ın yaratışındaki mükemmelliği ve göklerdeki düzeni vurgular. İlahide geçen bazı temalar: Göklerin yaratılışı ve düzeni: "Rahmân'ın yaratmasında bir aykırılık, uygunsuzluk görmezsin. Gözünü döndür de bak, bir bozukluk görüyor musun?". İnkârcıların cezalandırılması: "Rablerini inkâr edenler için cehennem azabı vardır. Ne kötü gidilecek yerdir o!". Allah'ın her şeyi görmesi: "Üstlerinde kanatlarını açıp yumarak uçan kuşları görmüyorlar mı? Onları Rahmân'dan başkası tutmuyor. Doğrusu O, her şeyi görmektedir". İlahinin tam sözleri ve Türkçe çevirisi için YouTube ve frmtr.com gibi kaynaklar kullanılabilir.

Dünyanın bilinen ilk aşk mektubu, M.Ö. 2300-2500 yılları arasında Sümer Kralı Su-Sin'e, Sümerli rahibe Enlil tarafından yazılmıştır. Enlil, bu mektubu evlendikleri gün, krala olan aşkını ifade etmek için kaleme almıştır.

İlk ocak, Paleolitik Çağ'da (MÖ 2.000.000 – MÖ 10.000) yaşayan insanlar tarafından kullanılmıştır. Bu dönemde insanlar, taştan birbirine sürterek ateş bulmuş ve kullanmışlardır. Ancak, ilk ocağın hangi uygarlığa ait olduğuna dair spesifik bir bilgi bulunmamaktadır. Çünkü bu çağ, tarih öncesi dönemlere denk gelmektedir ve uygarlıkların yazılı kayıtları henüz başlamamıştır.

En eski imza örnekleri, MÖ 3500'lü yıllara dayanmaktadır. Sümer Medeniyeti: MÖ 3100 yıllarına tarihlenen bir Sümer kil tabletinde, yazar Gar Ama'nın imzası bulunmuştur. Eski Mısır: Aynı dönemlerde Eski Mısır'da da kimlik belirtmek için bir dizi resim ve sembol kullanıldığı bilinmektedir.

Gılgamış Destanı, antik Mezopotamya'ya aittir. Destan, 3. Ur Hanedanlığı'na mensup Bilgamiş (Sümerce'de "Gılgamış") hakkında yazılmış olan beş Sümer şiiriyle başlar. "Eski Babilce Versiyonu" olarak bilinen ve günümüze ulaşan ilk yorum, MÖ 18. yüzyıla dayanır. Gılgamış Destanı'nın Babilce versiyonu, 1853 yılında Asurbanipal Kütüphanesi'nde Hormuzd Rassam tarafından keşfedilmiştir.

En eski yazılı belge, günümüzden yaklaşık 5.500 yıl öncesine tarihlenen Kiş Tableti'dir. Diğer önemli eski yazılı belgeler arasında, yaklaşık 7500 yıllık olduğu iddia edilen Tartaria Tabletleri de bulunmaktadır. Ayrıca, MÖ 2260 yıllarından kalma, Akadlara ait bir yazılı belge de bulunmaktadır. Bu belge, Diyarbakır'da bulunmuş ve İstanbul Eski Şark Eserleri Müzesi'nde sergilenmektedir.

Yazıyı ilk bulan uygarlık Sümerler'dir.

Ziusudar, Sümer uygarlığına aittir.

Delilo halayının hikayesi hakkında farklı anlatımlar bulunmaktadır. Nuh Peygamber'in Cudi'ye inişi: Bazı kaynaklara göre, Delilo halayı, Nuh peygamberin gemisinin Cudi Dağı'na inişini anımsatır. Kürt uygarlıkları: Kürt uygarlıkları, özellikle Gutti, Hurri, Sumer, Babil ve Kassit dönemlerinde, savaş öncesi bu oyunu oynayarak kültürel bir birliktelik oluşturmuşlardır. Ayrıca, Delilo'nun Sümerlerden günümüze kadar ulaşan en eski halk danslarından biri olduğu ve kadınların, gençlerin, çocuk ve erkeklerin icra ettiği, sayı sınırlaması olmayan bir oyun olduğu belirtilmektedir.

Eski Sümerlerde hekimin adı A.ZU'dur ve bu kelime "suyu tanıyan kimse" anlamına gelir. Akadca'da ise bu kelimenin karşılığı olarak "asû" sözcüğü kullanılmıştır.

Sümerler, 60 tabanlı (altmışlık) bir sayı sistemi kullanmışlardır. Bu sistemde: 1 rakamı için bir işaret, 10 rakamı için ise farklı bir işaret kullanmışlardır. 9'a kadar olan sayılar, uygun sayıda düz çizgi ile temsil edilmiştir. 10 sayısı için yatay "v" işareti kullanılmıştır. Sümerlerin kullandığı bazı sayılar ve sembolleri: 1 (dikey çizgi); 10 (yatay "v" işareti); 60 (bir yay); 600 (kıvrımlı bir ip); 3600 (bir lotus çiçeği). Ayrıca, Sümerler sıfır kavramını kullanmış, ancak yazarken boşluk bırakmışlardır.

Ur-Nammu Kanunları, M.Ö. 2100-2050 yıllarına ait olup, Sümerce yazılmış, günümüze ulaşmış en eski yazılı kanun tabletidir. Kanunun bazı özellikleri: İçerik: Kanunda ceza hukuku ve aile hukuku ile ilgili 57 kural bulunmaktadır. Suçlar ve cezalar: Öldürme ve hırsızlık gibi suçlar için idam cezası, diğer suçlar için ise para cezaları öngörülmüştür. Örnek bir olay: Bir tapınak görevlisinin öldürülmesi davasında, kadının suçu bildirmediği için suçlu sayılması ve idam edilmesi önerisi, ancak daha sonra kadının serbest bırakılması yönünde savunmalarla sonuçlanması. Ur-Nammu Kanunları'nın bilinen ilk versiyonu İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde sergilenmektedir.

İstanbul için yazılmış en eski şiirin kime ait olduğu kesin olarak belirlenememiştir. Ancak, İstanbul'u konu alan en eski şiirlerden biri, Nedim'in "Bu şehri Stanbûl ki bî-misl ü bahâdır" dizeleriyle başlayan kasidesidir. Bu kasidenin 17. yüzyılda yazıldığı kabul edilmektedir. İstanbul'u olumsuz bir şekilde ele alan ilk şiir ise Tevfik Fikret'in "Sis" adlı eseridir ve bu şiir 19. yüzyılda yazılmıştır. İstanbul için yazılmış diğer önemli şiirler arasında Yahya Kemal'in birçok eseri ve Attila İlhan'ın "İstanbul Ağrısı" gibi şiirleri de bulunmaktadır.

Sümer ev mimarisi genellikle şu özelliklere sahipti: Malzeme: Evler, kerpiç tuğlalarla inşa edilirdi. Plan: Evler, genellikle kare veya dikdörtgen planlıydı ve merkezi bir avlu etrafında şekillenirdi. Odalar: Odalar, avluyu çevreleyecek şekilde yerleştirilirdi. Düz Çatılar: Evlerin çatıları düzdü. Güneş Koruması: Pencere boşlukları küçük tutulur ve yapıların cepheleri güneşi doğrudan almayacak şekilde düzenlenirdi. Sümer evlerinde ayrıca, ikinci kat veya birinci kat duvarları yüksek tutularak oluşturulan korkuluklu teras katlar da bulunurdu.

Tarihte bilinen ilk kurulan devletlerden bazıları şunlardır: Asya Hun Devleti. Büyük Hun İmparatorluğu. Avrupa Hun Devleti. Uygur Devleti. Göktürk Devleti. Ayrıca, Mengüçlü Beyliği (1080-1228), Saltuklu Beyliği (1071-1202) ve Danişmendliler Beyliği (1080-1174) gibi Anadolu'da kurulmuş ilk beylikler de sayılabilir.

En uzun süren Mezopotamya uygarlığı, Sümerler olarak kabul edilir. MÖ 4000 ile MÖ 2000 yılları arasında var olan Sümerler, ilk yazıyı (çivi yazısı) ve şehir devletlerini kurmuşlardır. Bilim insanlarına göre, Mezopotamya uygarlığı çeşitli biçimleriyle toplamda yaklaşık 3400 yıl sürmüştür.

Igigi ve Anunnaki aynı değildir, ancak aralarında karmaşık bir ilişki bulunmaktadır. Anunnaki, antik Sümer, Akad, Asur ve Babillerin mitolojik geleneklerinde yer alan bir tanrı grubudur. Bazı durumlarda Igigi ve Anunnaki eş anlamlı olarak kullanılsa da, Erra'nın Şiiri gibi metinlerde ikisi arasında belirgin bir ayrım yapılmaktadır.