Şizofreni

"Teyzem" filminde Üftade'nin hastalığı şizofreni olarak belirtilmiştir.

Legion dizisi, şizofreni teşhisi konulmuş ve çocukluğundan beri bu hastalıkla mücadele eden David Haller'in hikayesini anlatıyor. David, bir akıl hastanesindeyken başka bir hasta olan Syd Barrett ile tanışır ve duyduğu seslerin gerçek olabileceğini düşünmeye başlar. Dizi, David'in mutant güçlerini kontrol etmeyi ve içindeki şeytani varlıklardan kurtulmayı öğrenmesini konu alıyor.

"Yağmur Korkusu" (Fear of Rain) filmi, şizofreni hastalığıyla mücadele eden genç bir kadın olan Rain Burroughs'un hikayesini anlatıyor. Rain, yaşadığı rahatsız edici görüntüler ve seslerin gerçek olup olmadığını anlayamaz hale gelir.

John Nash, "Akıl Oyunları" filminde şizofren oldu çünkü hayatının bir döneminde paranoid şizofreni teşhisi konuldu. Bu durum, Nash'in 1959 yılında ruhsal bozukluk belirtileri göstermesiyle ortaya çıktı ve birkaç yılını akıl hastanelerinde geçirmesine neden oldu.

"Örümcekli Maske" (Along Came A Spider) filmi, şizofren bir sapığın iki özel okul çocuğunu kaçırması ve bu kaçırma olayının ardından ünlü psikolog dedektif Alex Cross'un olayı araştırmaya başlamasını konu alır. Filmin özeti şu şekilde: Gary Soneji, tarih kitaplarına geçecek bir suç işlemek istemektedir ve bu doğrultuda her adımını özenle planlamaktadır.

Merkezkaç eğilimli şizofreni terimi, şizofreni türlerinin sınıflandırılmasında kullanılan bir terim değildir. Şizofreni, genellikle üç ana tip altında incelenir: paranoid, dezorganize ve katatonik. Şizofreni genel olarak, insan beyninin karmaşık yapıları arasındaki bağlantıların bozulması sonucu ortaya çıkan, düşünme ve algılama yeteneğini etkileyen ciddi bir beyin hastalığı olarak tanımlanır. Şizofreni teşhisi, bir psikiyatrist tarafından yapılır ve tedavi genellikle antipsikotik ilaçlar, psikoterapi ve elektrokonvülsif terapi gibi yöntemleri içerir.

Şizofreni tanısı için en az altı kriter gereklidir. Bu kriterler şunlardır: 1. Sanrılar, halüsinasyonlar veya düşünce bozuklukları gibi temel belirtilerden ikisinin bulunması. 2. Belirtilerin en az altı ay boyunca işlevsellikte bozulmaya neden olacak şekilde devam etmesi. 3. Belirtilerin başka bir psikiyatrik ya da tıbbi duruma bağlanamaması. 4. Aile görüşmeleri ile belirtilerin seyrinin değerlendirilmesi. 5. Beyin görüntüleme veya kan testleri gibi ek testler (doğrudan şizofreni tanısı koymasa da diğer olasılıkları dışlamak için). Tanı, uzman bir psikiyatrist tarafından kapsamlı bir değerlendirme ile konulur.

Şizofrenik hastaların sosyal işlevsellik düzeylerine sorun çözme becerilerini geliştirme programları olumlu etkiler yapabilir. Bu tür programlar, bilişsel beceri eğitimi kapsamında yer alır ve şizofreni hastalarının düşünce süreçlerini ve problem çözme yeteneklerini geliştirmeyi amaçlar. Ayrıca, sosyal beceri eğitimi ile hastaların empati, iletişim ve ilişki kurma becerileri geliştirilir, bu da toplumsal etkileşimlerde daha rahat hissetmelerini ve işlevselliklerini artırmalarını sağlar. Yapılan araştırmalar, bilinçli farkındalık temelli psikososyal beceri eğitimlerinin de şizofreni hastalarının içgörü ve işlevsellik düzeylerini artırdığını göstermektedir.

Şizofrenide paralel benlik kavramı, bölünmüş kişilik veya çoklu kişilik bozukluğu olarak da bilinir. Bu durum, şizofreni hastalarında görülen bir belirti değildir. Şizofreni, kişinin gerçek ile gerçek dışını ayıramadığı, düşünce akışını bozan ve duygu kontrolünü etkileyen ciddi bir psikiyatrik hastalıktır.

Şizofreninin en belirgin belirtileri genellikle üç ana kategoride toplanır: 1. Pozitif Belirtiler: Normalde olmaması gereken semptomları içerir. 2. Negatif Belirtiler: Normalde sahip olunan yeteneklerin azalması veya kaybolmasıdır. 3. Bilişsel Belirtiler: Düşünce ve bilgi işleme yeteneklerindeki bozulmaları içerir. Şizofreni belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve kesin teşhis için bir uzmana başvurmak gereklidir.

Şizofrenide görülen sanrılar (hezeyanlar), gerçekliğe dayanmayan, aksi kanıtlansa bile hastanın ikna edilemediği, anlamsız ve tuhaf inançlar ve düşüncelerdir. Bazı sanrı çeşitleri şunlardır: Kötülük sanrıları: Birilerinin kendisine kötülük yapacağına emin olma, yakınlarının kendisine zarar vermek için beklediklerini düşünme. Mistik sanrılar: Önemli bir dini ya da kültürel figür oldukları düşünceleri (peygamber, tanrı, evliya, cadı, büyücü olduklarını düşünme). Alınma sanrıları: Alakasız kişilerin sözlerinin, internette okuduklarının, televizyonda izlediklerinin kendisine mesaj ya da yönlendirme olduğu düşünceleri. Bedensel sanrılar: Vücudunda çeşitli organ kayıplarının, sakatlıkların, yaralanmaların meydana geldiğini hissetme, cinsiyetinin değiştiğini düşünme. Nihilistik sanrılar: Yok olma, parçalanma, toz olma, havaya karışma, buharlaşma gibi kaygılar yaşama. Büyüklük sanrıları: Çok önemli ve özel bir konumda olduğunu düşünme, çok zengin bir kişi, devlet başkanı, toplum önderinin yerinde olduğunu düşünme. Kontrol etme sanrıları: İnsanları yönlendirme ve etkileme becerileri olduğuna inanma. Erotomanik sanrılar: Herkesin onunla cinsel anlamda ilgilendiğini ve flört ettiğini düşünme.

F20 kodu, şizofreni tanısını ifade etmek için kullanılır.

Şizofrendeki benliklerin çakışması, şizofreni hastasının aynı anda farklı benliklerin varlığını hissetmesi durumunu ifade eder. Bu durum, hastanın gerçeklik algısının bozulmasına, düşünce ve duygularında anormalliklere yol açar ve şizofreni belirtilerinden biridir.

Şizofreni ve şizofrengi aynı hastalıklar değildir. Şizofreni, bireyin gerçeklik algısını bozarak düşünce, duygu ve davranışlarını etkileyen kronik bir ruhsal bozukluktur. Şizofrengi terimi ise, şizofreni ile ilgili yanlış bir kullanım olup, bu terim yerine "şizofreni hastası" veya "şizofreni tanısı almış birey" ifadeleri kullanılmalıdır.

"Såsom i en Spegel" (Aynanın İçinden) Ingmar Bergman'ın 1961 yapımı İsveç dram filmidir. Film, şizofreni hastası genç bir kadın olan Karin'in, kocası, babası ve kardeşiyle birlikte bir adada tatil yapmasını konu alır. Filmin ana temaları arasında gerçeklik algısının kayması, aile üyeleri arasındaki ilişkilerin değişmesi ve insan ruhunun karanlık ve umutsuz yanları yer alır.

"Volga Volga: Şizofreniyle Yaşamak" belgeseli, bir şizofreni hastasının ve ailesinin yaşamından kesitler sunmaktadır. Yönetmen Ayşegül Taşkent, kamerayı Ankara'da yaşayan ve şizofreni hastası olan ağabeyine, anne babasına ve kendisine çevirerek, şizofreni hastalığının aile fertlerini nasıl etkilediğini anlatmaktadır. Belgesel aynı zamanda, Ankara Şizofreni Hastaları ve Yakınları Derneği üyelerinin röportajlarıyla, şizofreninin nasıl bir hastalık olduğuna dair ilk elden bilgiler vermektedir.

Uzun etkili antipsikotikler, özellikle şizofreni, bipolar bozukluk ve diğer psikotik tipteki hastalıklarda kullanılır. Ayrıca: İç görüsü az veya olmayan hastaların tedavisinde tercih edilir, çünkü bu hastalar ilaçları kullanmayabilir. Ajitasyon ve saldırganlığın tedavisinde de etkili olabilir. Borderline kişilik bozukluğu gibi zaman zaman gerçeği değerlendirmenin bozulduğu durumlarda da kullanılabilir. Uzun etkili antipsikotiklerin kullanımı, doktor gözetiminde ve düzenli takip ile yapılmalıdır.

Bilkent Üniversitesi'nde doğrudan şizofreni bölümü bulunmamaktadır, ancak klinik psikoloji yüksek lisans programı kapsamında şizofreni ve diğer ruhsal bozukluklarla ilgili eğitim verilmektedir.

“Sana Gül Bahçesi Vadetmedim” romanı, Deborah adlı şizofreni hastası bir genç kızın hikayesini anlatır. Romanda, Deborah'ın içine kapandığı ve kendi düşsel dünyasını yarattığı süreç işlenir. Eser, toplumun yerleşik değer yargılarına çarpıcı bir eleştiri getirirken, "normal" kavramını sorgulamaya götürür.

Şizofreniyi doğrudan anlatan diziler arasında şunlar bulunmaktadır: 1. "Legion". 2. "Patrick Melrose". Ayrıca, "Black Mirror" dizisinin bazı bölümleri de şizofreni ve diğer psikolojik konuları dolaylı olarak işlemektedir.