Seyahatname

Evliyâ Çelebi'nin Kafkasya ile ilgili eseri, "Seyahatnâme" adlı on ciltlik eserinin çeşitli bölümlerinde yer almaktadır. Çelebi, Kafkasya'ya üç farklı seyahatini bu eserde anlatmıştır: 1. 1640 yılında Karadeniz üzerinden Gürcistan ve Megrelistan'a yaptığı ilk seyahatinde, Abhaz aşiretlerini kaydetmiştir. 2. 1647 yılında tekrar Gürcistan'a gittiğinde, Gürcüler ve Megreller hakkında detaylı bilgiler vermiştir. 3. 1666 yılında Kırım'dan Dağıstan'a yaptığı seyahatte ise Nogaylar, Çerkezler ve Dağıstan halkları ve şehirleri hakkında bilgiler sunmuştur.

Evliya Çelebi, Tokat hakkında şu sözleri dile getirmiştir: "Bütün halkı zevk ve şevk ehli, garip insanları seven kimselerdir. Kin ve hileden uzak, her şeyden temizlenmiş, derya gönüllü, cömert, yumuşak huylu ve sakin adamlardır".

"Türkiye Mektupları 1. Cilt", iki farklı eser için kullanılabilir: 1. Kelemen Mikes'in "Türkiye Mektupları": Bu eser, Macar prensi Rakoczi Ferenc ve maiyetinin, Sultan III. Ahmed'in daveti üzerine Türkiye'ye gelişlerini ve Tekirdağ'da geçirdikleri yaşantılarını anlatan 207 mektuptan oluşmaktadır. 2. Pyotr Aleksandroviç Çihaçov'un "Türkiye Mektupları": Bu eser, Rus doğa bilimci Çihaçov'un 19. yüzyıl ortalarında Osmanlı coğrafyasına yaptığı bilimsel seyahati anlatır.

Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nde üç tane cadı hikayesi bulunmaktadır: 1. Yedinci ciltte bir Çerkez köyünde, cadıların havada çeşitli nesneler üzerinde uçarak yaptıkları savaş. 2. Üçüncü ciltte bir Bulgar köyünde, yanıbaşında tavuğa dönüşen cadının ertesi sabah yeniden insan oluşu. 3. Sekizinci ciltte hava büyüsü yaparak nehri donduran Kalmuk Tatarı'nın tuhaf hareketleri.

İbni-i Fadlan, 10. yüzyılda Abbasi Halifesi Muktedir'in katibi olarak, İdil Bulgar Kralına gönderilen elçilik heyetinin bir üyesi olarak görev yapmıştır. Görevleri arasında: - Halifenin mektubunu Bulgar Kralına okuyup anlatmak ve hediyeleri iletmek; - Muallim ve fakihlere nezaret etmek; - Yolculuğu sırasında şahit olduğu hadiseleri kaydetmek yer almaktadır. İbni-i Fadlan, seyahatnamesini "el-Rihle" (Seyahatname) adıyla kaleme almış ve bu eser, Türk tarihi açısından önemli bir kaynak olmuştur.

Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nde dört Kafkas halkı hakkında ayrıntılı bilgiler bulunmaktadır: Abhazlar, Çerkezler, Nogaylar ve Dağıstan halkı.

İbn Fadlan'ın seyahatnamesinde Türkler, hem olumlu hem de olumsuz yönleriyle anlatılmaktadır. Olumlu Yönler: - Fiziksel Özellikler: Türkler, uzun boylu, güçlü ve dayanıklı olarak tasvir edilir. - Giyim Tarzı: Deri veya keçeden yapılmış giysiler giydikleri ve kürklü elbiseler tercih ettikleri belirtilir. - Misafirperverlik: Türklerin misafirperver ve dürüst oldukları, verdikleri sözü mutlaka yerine getirdikleri vurgulanır. - Toplumsal Yapı: Kadınlarının özgür olduğu, sosyal hayata katıldığı ve gerektiğinde savaşçı olarak hareket edebildikleri ifade edilir. Olumsuz Yönler: - Temizlik Alışkanlıkları: Türklerin temizlik konusunda yetersiz oldukları, büyük tuvalet sonrası temizlenmedikleri ve yıkanmadıkları söylenir. - Ahlaki Değerler: Cünüplükten ve diğer şeylerden dolayı yıkanmadıkları, aile yapılarının insanî değerlerden uzak olduğu eleştirilir. - Şiddet Eğilimi: Bazı Türk boylarının (örneğin, Başkurtlar) acımasız ve katil oldukları, karşılaştıkları bir adamı öldürüp kellesini yanlarında götürdükleri anlatılır.

Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nde Türk milleti, çeşitli açılardan ele alınarak detaylı bir şekilde anlatılır: 1. Coğrafi ve Etnik Çeşitlilik: Çelebi, gezdiği coğrafyalar aracılığıyla Türk milletinin coğrafi ve etnik çeşitliliğini vurgular. 2. Kültürel Miras: Osmanlı mimarisi, sanatı, edebiyatı ve ünlü şairler hakkında bilgiler vererek Türk milletinin zengin kültürel mirasını ortaya koyar. 3. Hoşgörü: Osmanlı İmparatorluğu'ndaki farklı dinlere ve etnik gruplara mensup insanların bir arada barış içinde yaşamasını, Türk milletinin hoşgörüsünü gösteren bir unsur olarak anlatır. 4. Günlük Yaşam ve Gelenekler: Türk halkının günlük yaşamını, geleneklerini ve ritüellerini detaylı bir şekilde aktarır. 5. Folklor ve Halk Hikâyeleri: Türk milletinin folklorunu ve halk hikâyelerini içeren eser, geleneksel Türk kültürünün nasıl yaşadığını ve nesilden nesile nasıl aktarıldığını gösterir.

Evliyâ Çelebi'nin seyahatnamesinde kullandığı yöntem, gözlem ve görüşme tekniklerine dayanmaktadır. Çelebi, gezdiği yerlerdeki bilgileri sadece aktarmakla kalmamış, aynı zamanda kendi yorumlarını ve düşüncelerini de katarak eserine yeni bir içerik kazandırmıştır. Ayrıca, seyahatnamede yer alan bilgilerin bir kısmı, çeşitli tarih kitapları ve diğer eserlerden yararlanılarak oluşturulmuştur.

Evet, Armin Vambery'nin Türkistan seyahati ile ilgili kayıtları "Belleten" dergisinde yayınlanmıştır. Salih Yılmaz'ın "Armin Vambery'nin Türkistan Seyahatnamesi ve Karakalpak Türklerine Dair Kayıtlar" başlıklı makalesi, 2005 yılında "Belleten"in 69. cildinin 255. sayısında yer almıştır.

Evet, Evliya Çelebi ve "Seyahatnâme" aynı kişiyi ifade eder. "Seyahatnâme", Evliya Çelebi tarafından yazılmış olan gezi yazısı eserinin adıdır.

Evliya Çelebi ve İbn-i Haldun, Osmanlı'nın ünlü gezginleri olarak kabul edilirler çünkü her ikisi de önemli eserler bırakmış ve farklı alanlarda katkılar sağlamışlardır. Evliya Çelebi, 17. yüzyılda yaşamış ve elli yılı aşkın süreyle Avrupa, Batı Asya ve Mısır topraklarında seyahat etmiştir. İbn-i Haldun ise 14. yüzyıl düşünürü, devlet adamı ve tarihçisidir.

Seyahatname'de "tabil" ifadesi, "yemeklere katılan biber, nane, tarçın gibi şeyler" anlamına gelir.

Mir’at-ül-Memalik adlı eser, birkaç açıdan önemlidir: 1. Tarihî Belge: Seydi Ali Reis'in Hindistan'dan başlayıp İstanbul'a kadar olan maceralı yolculuğunu anlatan bu kitap, 16. yüzyıldaki Osmanlı ve Portekiz rekabetini, Hint Okyanusu'ndaki siyasi ve ekonomik gelişmeleri belgelemesi açısından tarihçiler için değerli bir kaynaktır. 2. Sosyolojik Gözlem: Eser, Güney ve Batı Asya'daki halkların ve kültürlerin sosyolojisine dair ilk Türkçe kayıtlardan bazılarını içerir. 3. Edebiyat Açısından: Türk edebiyatının ilk seyahatnamesi olarak kabul edilir ve Çağatayca manzum-mensur karışık bir dille yazılmıştır.

Babürlü seyahatnamesi, Fransız seyyah François Bernier tarafından kaleme alınmıştır.

Rakının ilk olarak kim tarafından bulunduğu kesin olarak bilinmemektedir. Ancak, Osmanlı gezgini Evliya Çelebi 1630 yılında seyahatnamesinde eski insanların küçük kasabalarda kendi rakılarını yaptıklarından bahsetmiştir. Rakının, Osmanlı topraklarında üretildiği ve buradan dünyaya yayıldığı kabul edilmektedir.

Gezi şiiri, bir yazarın gezdiği yerleri edebi bir üslupla anlattığı gezi yazısı olarak da bilinen seyahatname türünün şiir şeklinde yazılmış halidir.

İbn Cübeyr'in seyahatnamesinde aşağıdaki yerler detaylı bir şekilde tasvir edilmektedir: 1. İslam dünyasının kutsal şehirleri: Mekke ve Medine. 2. Mısır, Irak ve Suriye bölgeleri: Bu bölgelerdeki şehirler. 3. Haçlılara ait Suriye sahili: Suriye sahilindeki şehirler. 4. Sicilya. Ayrıca, seyahatnamede Kahire, İskenderiye, Kûfe, Bağdat, Musul, Harran ve Şam gibi önemli İslam beldeleri de yer almaktadır.

Evliya Çelebi, Hakkâri için seyahatnamesinde şu bilgileri vermiştir: "Van vilayetinde azli kabul etmeyen hükümetlerden biri Hakkâri'dir".

Evliya Çelebi, Dicle Nehri için Seyahatnamesinde şu ifadeleri kullanmıştır: "Dicle'nin üç kaynağı vardır. Birincisi, arz üzerinde benzeri olmayan berrak ve tatlı bir sudur."