Postmodernizm

Simülasyon, bir araç, bir makine, bir sistem veya olguya özgü işleyiş biçiminin, yapay bir şekilde yeniden üretilmesi anlamına gelir. Jean Baudrillard'ın simülasyon kuramına göre: Simülasyon, gerçeğin tüm göstergelerine sahip olduğu halde, gerçeğin kendisi olmayandır. Simülakr, gerçekliğin bir kopyası değil, gerçekliğin kendisinin yerini alan ve gerçeklik algımızı belirleyen bir model, bir imge veya bir semboldür. Hipergerçeklik, simülasyonların gerçekliğin yerini alması durumudur. Bazı simülakr ve simülasyon örnekleri: Medya ve Körfez Savaşı: Medya, savaşı sunarak gerçek savaş deneyimini gizlemiş ve izleyiciler için bir "medya olayı" yaratmıştır. Etnoloji ve "Vahşiler": Etnologlar, inceledikleri toplulukları kendi bakış açılarıyla yeniden yaratarak onların özgün anlamlarını yok etmişlerdir.

Lale Müldür, belirli bir akıma mensup olmaktan ziyade, 1980 sonrası Türk şiirinde kendine has bir yer edinmiş bir şairdir. Müldür'ün şiir anlayışı, imgeye yaslanan soyut ve çok kültürlü bir yapıya sahiptir.

Kâmuran Şipal, belirli bir edebi akıma mensup olmaktan ziyade, geleneğe bağlı, olay, zaman ve yer koşullarına odaklanan bir hikâye tarzı benimsemiştir. Şipal, eserlerinde yalnızlık, tedirginlik, mutsuzluk, çaresizlik, ayrılık ve pişmanlık gibi temaları geleneksel öykü düzeni içinde, Kafkavari bir anlatımla işlemiştir. Ayrıca, 1968'den sonra edebiyat ve kültür tarihinden beslenen çağrışım-bileşim öykülerine yönelmiştir.

Matrix filminin felsefesi, çeşitli temel felsefeleri içinde barındırır: Gerçeklik ve algı: Film, insanların içinde yaşadığı dünyanın gerçek olup olmadığını sorgular. Platon'un mağara alegorisi: Neo'nun uyanışı, Platon'un mağara alegorisine benzer şekilde, gerçek dünyanın bir yanılsama olduğu fikrini yansıtır. Özgür irade ve kader: Film, kaderin mi yoksa özgür iradenin mi daha baskın olduğunu tartışır. Zihin ve beden ilişkisi: Matrix'te bedenin hareket etmesi için zihnin ikna olması gerekir, bu da zihin-beden ayrımına işaret eder. Simülasyon teorisi: Filozof Nick Bostrom'un simülasyon teorisine göre, yaşadığımız evren bir simülasyon olabilir. Ayrıca, Matrix, Hindu Vedanta öğretisindeki "Maya" kavramına da gönderme yapar; bu kavram, dünyanın bir yanılsama olduğunu ifade eder.

Oğuz Atay, Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir çünkü eserlerinde modern bireyin yaşadığı bunalım ve yabancılaşmayı, toplumdan kopuşu, varoluşsal sorgulamaları, dil ve iletişim problemlerini, bireyin kimlik arayışını ve postmodernist bir bakış açısıyla gelenek ve modernite arasındaki çelişkileri işlemiştir. Atay'ın önemli olmasının bazı nedenleri: Tutunamayanlar: Bu romanı, 1970 TRT Roman Ödülü'nü kazanmış ve UNESCO tarafından 20. yüzyıl Türk edebiyatının en seçkin eseri olarak seçilmiştir. Postmodernist Yaklaşım: Eserlerinde tek bir gerçeğin varlığını reddetmiş, farklı bakış açılarına yer vermiş ve belirsizlik ile ironi kullanmıştır. Etkisi: Orhan Pamuk, Perihan Mağden, Behçet Çelik, Hakan Günday gibi birçok yazarı etkilemiştir. Edebi Yenilikler: İroniyi Türk öykücülüğüne kazandırmış ve bilinç akımı tekniğini yoğun bir şekilde kullanmıştır.

Vladimir Nabokov, modernizm ve postmodernizm akımlarına mensuptur. Nabokov, ilk eserlerini Rusça yazmış, uluslararası ününü ise İngilizce yazdığı romanlarla kazanmıştır.

Aslan ve Yılmaz'a göre postmodernizm, modernitenin total felsefesine ve bilimsel bilgi tekeline karşı çoğulculuğu, yerelliği ve özgürleşmeyi ön plana çıkaran bir yaklaşımdır. Postmodernizm, modernliğin açmazlarına karşı bir savaşım ve modernleşmeyle bir hesaplaşma olarak tanımlanır. Postmodernizm, her bakımdan modernite üzerinde bir “asalak” konumundadır; modernitenin başarıları ve açmazlarıyla yaşar ve beslenir. Postmodernist yaklaşım, her sorunun tek bir doğru cevabı olduğu düşüncesini yadsımakta, aksine, her sorunun birden çok doğru cevabı olabileceğini ya da hiç doğru cevabı olamayacağını öne sürmektedir. Postmodernizm, epistomolojik varsayımları reddeder, metodolojik uzlaşımları çürütür, bilgi iddialarına direnir, hakikatın her türlü versiyonunu bulanıklaştırır ve politika önerilerini bir kenara atar. Postmodernizm, toplumsal, kültürel, ekonomik ve ideolojik tarih içinde modernizmin ilkelerinin ve uğraş alanlarının artık işleyemediği, ama yerlerine tam anlamıyla yeni bir değerler sisteminin de konmadığı bir geçiş döneminin zirvesidir.

Elif Şafak, postmodernizm ve büyülü gerçekçilik gibi edebî akımlara mensuptur.

Ali Teoman'ın "Gizli Kalmış Bir İstanbul Masalı" kitabı, 1980'li yılların İstanbul'unda geçen ve üç kısa öyküden oluşan bir eserdir. Kitapta, köhne mekânlar ve antikalar içinde, gerçek ile gerçeküstü arasındaki ince çizgide giden olaylar anlatılır. Kitaptaki üç öykünün konuları: 1. İlk öykü: Bir konak ve kendi kendine konuşan yaşlı bir kadın üzerinden, aksak bir ritim ve masal benzeri bir anlatımla başlar. 2. İkinci öykü: Dijital saatlerin hızıyla, zamanın para ve menfaatle ilişkisi ve 80 sonrası döneme geçiş anlatılır. 3. Üçüncü öykü: Yaşlı bir adam olan Arif'in, bir arzuhalciyi kullanarak yazdığı mektupta, Yahudi dostu Elias Behar ile arasındaki sahte antika çekişmesini anlatması. Kitap, Ali Teoman'ın edebi bir aldatmaca ile yazdığı ilk eseridir.

Post-modern teorinin kurucusu olarak kabul edilen düşünür Jean-François Lyotard'dır.

Modernist ve postmodernist Türk edebiyatı, 1970'lerden itibaren etkili olan iki edebi akımı ifade eder. Modernist edebiyat, 19. yüzyılda ortaya çıkan ve yaşamın kavranması zor gerçeklerden oluştuğunu, bu yüzden olduğu gibi kavranamayacağını savunan sanat akımıdır. Postmodernist edebiyat, II. Dünya Savaşı'ndan sonra ortaya çıkan ve modernizmin karamsar havasını yarı olumluluğa, yarı alaycılığa bırakan bir akımdır. Türk edebiyatında modernist ve postmodernist romanın öncüleri arasında Oğuz Atay, Yusuf Atılgan, Ferit Edgü, Bilge Karasu ve Adalet Ağaoğlu gibi yazarlar bulunur.

Postmodern roman örneklerinden bazıları şunlardır: Tutunamayanlar. Şampiyonların Kahvaltısı. Madde 22. Üçleme. Gece. Bir Kış Gecesi Eğer Bir Yolcu. Ayrıca, dünya edebiyatında postmodern romancılara örnek olarak Italo Calvino, Vladimir Nabokov, George Perec ve Peter Handk de gösterilebilir.

En iyi postmodern yazar olarak kabul edilebilecek tek bir isim yoktur, çünkü postmodern edebiyat çok çeşitli yazarları ve eserleri kapsar. Ancak, postmodern edebiyatın önemli yazarları arasında şunlar sayılabilir: Italo Calvino. Umberto Eco. Haruki Murakami. Jonathan Franzen. Margaret Atwood. Ayrıca, Türkiye'den Oğuz Atay, Orhan Pamuk ve Bilge Karasu gibi yazarlar da postmodern eserler vermişlerdir.

Anish Kapoor, enstalasyon sanatı ve kavramsal sanat akımlarına mensuptur. Ayrıca, çalışmalarında minimalist etkinin kendi biçimsel özelliklerine dönüşümü nedeniyle postminimalist olarak da anılmaktadır.

Oğuz Atay, Türk edebiyatında ilk postmodern romancı olarak kabul edilir. Dünya edebiyatında ise Italo Calvino, Umberto Eco ve George Perec gibi yazarlar postmodern romancılar arasında yer alır.

Prof. Dr. Gürsel Aytaç, belirli bir akıma mensup olmaktan ziyade, yazın kuramı ve karşılaştırmalı edebiyat alanında çalışmalar yapan bir bilim insanıdır. Aytaç, "yeni eleştiricilik" akımının edebiyatın sınırlarını kültür boyutuna açacak ölçüde genişletmesi kapsamında Alman kültür felsefecisi Ernst Cassierer'in yaklaşımlarını değerlendirmiştir.

Metinlerarasılık, bir metnin anlamının diğer metinler tarafından şekillendirilmesi olarak tanımlanabilir. Metinlerarasılık makalesi şu konuları içerebilir: Kavramın tanımı ve tarihsel gelişimi. Metinlerarasılık türleri: Kolektif bilinçten gelen veya planlanmamış metinlerarasılık. Bilinçli ve amaca yönelik oluşturulmuş metinlerarasılık. Metinlerarasılık teknikleri: Alıntı yapma. Gönderme. Öykünme (feyz alma). Gülünç dönüştürme. Metinlerarasılığın edebiyat ve okuma deneyimine katkıları. Metinlerarasılık, sadece edebiyat alanında değil, dijital medya, reklam ve günlük söylem gibi çeşitli iletişim biçimlerinde de uygulanır.

Postmodern erkek, postmodern dönemde ortaya çıkan farklı erkeklik algılarını ifade eder. Postmodern dönemde ortaya çıkan bazı erkeklik tipleri: Metroseksüel erkek: Değişen çalışma koşullarına ve sosyal yaşama uyum sağlayabilen, dış görünüşüne özen gösteren erkektir. Retroseksüel erkek: Geleneksel erkeklik algılarını korumaya çalışan erkektir. Sapyoseksüel erkek: Zeka ve bilgiye önem veren erkektir. Überseksüel erkek: Kalıp yargılardan bağımsız olarak kendini olduğu gibi tanımlayan ve ihtiyaçlarını ön planda tutan erkektir.

Postmodern edebiyatta pastiş, başka bir eserin tarzını alay etmeksizin taklit ederek benimseme anlamına gelir. Pastiş, bir yazarın dil ve anlatım özelliklerine, onu anımsatan, çağrıştıran bir biçimde öykünmesidir. Pastiş, parodiden farklı olarak eleştirel bir amaç taşımaz. Örnek olarak, Oğuz Atay'ın Tutunamayanlar adlı romanında mizahı ve hicvi sağlamak amacıyla pastiş tekniğini kullanması verilebilir.

Kasım Küçükalp'in okunması önerilen bazı kitapları: "Batı Düşüncesi - Felsefi Temeller". "Nietzsche ve Postmodernizm". "Zamansız Düşünceler". "Jacques Derrida". "Batı Metafiziğinin Dekonstrüksiyonu - Heidegger ve Derrida". "Husserl".