Postmodernizm

Zygmunt Bauman'ın modernite eleştirisinin bazı temel noktaları şunlardır: Farklılığın suç sayılması. İkiyüzlülük. Düzen arayışı. Irkçılık. Varoluşsal kriz. Bauman, moderniteyi katı ve akışkan olarak iki ayrı duruma ayırır.

Postmodern tiyatro, 20. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkmıştır. Bu akım, modernist tiyatroya bir tepki olarak gelişmiş ve postmodern felsefenin etkisiyle şekillenmiştir. Postmodern tiyatro kavramının yaygın olarak kullanılmaya başlanması ise 1980 sonrasında, yani 20. yüzyılın ortalarından itibaren gerçekleşmiştir.

"Post modern ruhum ne yazık ki" ifadesinin ne anlama geldiğine dair bilgi bulunamadı. Ancak, postmodernizm genel olarak toplumsal, kültürel, sanatsal ve felsefi alanlarda ortaya çıkan, modernizme karşı bir tepki olarak tanımlanan bir akımdır. Postmodernizm, modernizmin evrensel doğrularını, bütüncül açıklamalarını ve kuramsal temellerini sorgular.

Haydar Ergülen, belirli bir akıma mensup olmaktan ziyade, 1980 sonrası Türk şiirinin önemli isimlerinden biri olarak kabul edilir. Ergülen, şiirlerinde geleneksel şiirden kopmayan ve gelenek içerisinde yeni bir şiir tarzı oluşturmaya çalışan bir anlayışa sahiptir.

Thomas Bernhard, postmodernizm akımına mensuptur.

Paul Auster, postmodernizm akımına mensuptur. Ayrıca, absürdizm ve varoluşçuluk akımlarının da temsilcileri arasında yer alır.

Ali Teoman, herhangi bir akım veya harekete mensup olmaktan kaçınmış bir yazardır. Teoman'ın "Konstantiniyye Üçlemesi" olarak bilinen eserleri (Uykuda Çocuk Ölümleri, Karadelik Güncesi, Gecenin Atları), bilinç akışı ve çok seslilik gibi postmodern teknikler içermektedir.

Metinlerarasılık, bir yazarın başka bir yazardan etkilenerek eserindeki bazı bölümleri onun üslubuna öykünerek yazması durumudur. Metinlerarasılık yöntemleri: Alıntı: Bir metnin başka bir metindeki varlığını somut bir şekilde gösteren yöntemdir. Gönderme: Bir yazarın, başka bir yazarın savunduğu fikre veya bir roman karakterine atıfta bulunmasıdır. Öykünme (feyz alma): Bir yazarın, başka bir kitaptan esinlenerek eser kaleme almasıdır. Gülünç dönüştürme: Bir eserin, alaycı bir üslupla yeniden yazılmasıdır. Metinlerarasılık, intihal ile karıştırılmamalıdır; intihalde yazar, başkasına ait bir sözü kendi sözü gibi sunar, ancak metinlerarasılıkta belirgin bir etkilenme olsa da intihal yoktur.

"Aremodern" terimi hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, "modern" ve "erken modern dönem" kavramları hakkında bilgi mevcuttur. Modern, hemen, şimdi, yeni olan anlamına gelir. Erken modern dönem, Avrupa edebiyatında 18. yüzyılda romanın gelişmesinden önce gelen bir dönemdir.

Deleuze ve Guattari'nin savunduğu bazı temel fikirler şunlardır: Göçebe düşünce: Evrensel bir özne yerine tekil arzuları ve kaygan mekânları savunurlar. İçkinlik planı: Toplumsal mekân ve düşüncelerin, içkin ilişkiler ve çizgilerle oluşturulduğunu öne sürerler. Fark felsefesi: Özdeşlik ve temsil kavramlarına karşı çıkarak, fark üzerine kurulu bir felsefe geliştirirler. Arzu ve özgürleşme: Toplumsal beklentilerden bağımsız olarak, arzuların kolektif bir toplumsal üretim ve edim olduğunu savunurlar. Anti-Oedipus: Psikanalizde Oedipus kompleksi yerine, bilinçdışını yaratıcılığın alanına dönüştüren şizoanalitik bir düşünme yapısını önerirler. Kapitalizm eleştirisi: Ekonominin, öznellik ve yaşam biçimlerinin üretiminden ayrılamaz olduğunu ve paranın iktidar ilişkilerini ifade ettiğini savunurlar.

Postmodern sanat akımının bazı temsilcileri: Görsel sanatlar: Jeff Koons, Damien Hirst, Cindy Sherman, Takashi Murakami, Barbara Kruger. Edebiyat: Jack Kerouac, William S. Burroughs, Wolf Wondratschek. Felsefe: Slavoj Zizek, Gilles Deleuze, Michel Foucault. Mimari: Robert Venturi, Norman Foster, Jon Jerde. Müzik: John Oswald. Postmodern sanat akımı, belirli bir kolektif harekete dayanmadığı için kesin bir kurucusu yoktur.

Yıldız Ecevit'in "Türk Romanında Postmodernist Açılımlar" kitabı 240 sayfadır.

Simülakrlar ve Simülasyon, Fransız düşünür ve sosyolog Jean Baudrillard'ın 1981'de yayımlanan postmodern felsefe kitabıdır. Kitapta ele alınan bazı konular: Simülakr: Gerçekte hiç var olmamış nesnelerin yerini alan kavramlar. Simülasyon: Gerçek bir olayın yapay bir biçimde yinelenmesi. Kültür ve medyanın toplum inşasındaki rolü. Gerçeklik, simgeler ve toplum ilişkisi. Baudrillard'a göre, günümüzde gerçek dünya ile imgeleri arasında ayrım yapmak zordur; reklamlar, markaların niteliklerini değil, etiketlerini ve göstergelerini satar. Kitap, simülasyon kuramıyla günümüz siyasi ve ideolojik akımlarına radikal eleştiriler yöneltmektedir.

Hiper gerçeklik, Fransız sosyolog ve filozof Jean Baudrillard tarafından ortaya atılan bir kuramdır. İnsanın düşüşü ise, Ahmet Dağ'ın "İnsanın Düşüşü Gerçeklikten Hiper-Gerçekliğe" adlı kitabında ele alınan bir konudur. Bu iki kavram arasındaki ilişki hakkında bilgi bulunamadı.

Italo Calvino, postmodernizm akımına mensuptur. Ayrıca, Calvino'nun eserleri neorealizm, fantastik edebiyat ve bilimkurgu gibi farklı türlerde de yer almaktadır.

Postmodernist yazarların önemli olmasının bazı nedenleri: Kültürel ve toplumsal eleştiri: Postmodern yazarlar, geleneksel değerleri, normları ve ideolojileri sorgulayarak okuyuculara farklı perspektifler sunar. Dil oyunları ve referanslar: Yazarlar, metinlerarası ilişkilere büyük önem verir; farklı edebi eserlerden, filmlerden, müziklerden ve diğer sanat dallarından alıntılar yaparak eserin anlamını derinleştirir ve çok boyutlu bir okuma deneyimi sunarlar. Gerçeklik-kurgu algısı: Postmodern romanlar, gerçeklik ile kurgu arasındaki sınırları bulanıklaştırır ve okuyucunun algısını derinden sarsacak şekilde olayları ve karakterleri özgürce manipüle eder. Okurun aktif rolü: Postmodern romanlar, okuma sürecinde okuru merkeze alır ve aktif bir rol üstlenmesini ister.

Jean-François Lyotard'ın "Postmodern Durum" kitabı, postmodernizmi, yeni bir düşünsel evrenin ortaya çıkışı olarak değerlendirir. Bu durumun temelinde, "Büyük Anlatılar" olarak tanımladığı modernist öğretilere ve onların kendilerini temellendirdikleri kavram ve kategorilere yönelik derin bir inançsızlık ve kuşku hali bulunmaktadır. Lyotard, bu kuşku halinin kendisiyle birlikte başlayan yeni yaşam tarzını "post-modern durum" olarak adlandırır. Lyotard'a göre postmodernite, modernitenin bilgi ve bilim alanında kurduğu tümel ve dışlayıcı üstanlatılarını sorgulayarak, totaliter dil oyunlarında değişim ve dönüşümü ifade eder. Filozofa göre postmodernite, modernitenin totaliter üstanlatılarına bağlı söylemlerinden, dil oyunlarının veya söylem türlerinin çokluğuna geçiştir. Postmodern durumun bazı özellikleri: Endüstri-sonrası toplumlarda, erekselci tarih anlayışlarına karşı derin bir inançsızlık hali. Bilgiyle ilgili modernist hedeflerin tamamen tartışmalı olması. Farklı adalet ve hakikat konumlarının birbiriyle karşılaştırılamaz ve birbirine indirgenemez olması. Totaliterliğe karşı çıkış. Lyotard, postmodern kuramını, Rantçı yüce anlayışı ile temellendirir. Yüce. Alt-anlatılar. Lyotard'ın çözümü, Wittgensteincı dil oyunlarının meydana getireceği heterojen ve çoksesli yapıdır. Lyotard'ın "Postmodern Durum" kitabı, postmodern felsefe içinde ve postmodernizm üzerine yapılan tartışmalarda en çok gönderme yapılan isimlerden biridir.

Beyaz Kale, Nobel ödüllü Türk yazar Orhan Pamuk tarafından 1985 yılında yazılmış bir romandır. Romanın konusu, Osmanlı İmparatorluğu tarafından esir alınan İtalyan bir köle ile yaşadıkları olaylar sonucunda “Hoca” lakaplı bir âlimin yerlerinden edilmesi ve benzerlikleri etrafında döner. Romanın anlatmak istedikleri arasında şunlar da yer alır: Bilgi ve bilimin gücü. Osmanlı'nın modernleşmesi ve Batı ile rekabeti. Ayrıca, okuyucu, romanı okuduktan sonra "Ben kimim?" sorusuyla baş başa kalır.

1970'li yıllarda hikayeler, toplumsal ve bireysel konuları ele alıyordu. Bazı özellikler: Toplumcu gerçekçilik: Bu akım, özellikle 12 Mart Muhtırası sonrası, işçi ve köylü sorunları, ideolojik mücadeleler ve siyasi olayları işliyordu. Bireysel temalar: Küçük burjuva kökenli insanların yaşamları, sınıf atlama özlemi, toplumun edilgenleştirdiği insanlar ve onların iç dünyaları ele alınıyordu. Güncel konular: Trafik, fiyat artışları, halkın temizlik anlayışı gibi güncel meseleler de hikayelerde yer alıyordu. Fantezi ve eğitim: Fantastik hikayeler ve ahlaki, milli-manevi değerleri işleyen hikayeler de yazılıyordu. Öne çıkan yazarlar: Tomris Uyar; Adalet Ağaoğlu; Pınar Kür; Gülten Dayıoğlu.

Edebiyatta kolaj ve montaj şu şekilde açıklanabilir: Kolaj. Montaj. Kolaj ve montaj arasındaki fark şu şekilde özetlenebilir: Kolajda romanın kurgusu içinde dağınıklık oluşturularak metnin bir kurgu olduğu okuyucuya hissettirilir. Montajda ise eserin bütüncüllüğü korunur. Kolaj ve montaj tekniklerinin kullanımına örnek olarak, Oğuz Atay'ın Tutunamayanlar romanı ve İhsan Oktay Anar'ın Kitab-ül Hiyel adlı eseri verilebilir.