Normlar

Marjinal bir hayat yaşamak, toplumun genel kabul gören normlarının dışında kalan bir yaşam tarzını benimsemek anlamına gelir. Marjinal bireyler, bağımsız ve özgün olma eğilimindedirler ve genellikle yaratıcılık ve eleştirel düşünme ile ilişkilendirilirler.

Normlar hiyerarşisi, bir hukuk düzeninde mevcut olan normların (anayasa, kanun, tüzük, yönetmelik vb.) alt-alta, üst-üste bulunması ve birbirleriyle olan ilişkilerini ifade eder. Hiyerarşiye göre sıralama şu şekildedir: 1. Anayasa: En üst basamakta yer alır ve diğer tüm normlar ona uygun olmak zorundadır. 2. Kanunlar: Yasama organı tarafından çıkarılan genel, sürekli ve soyut hukuk kurallarıdır. 3. Kanun Hükmünde Kararnameler (KHK): Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan ve kanun hükmünde olan kurallardır. 4. Tüzükler: Kanunun uygulanmasını göstermek veya emrettiği işleri belirtmek üzere çıkarılan metinlerdir. 5. Yönetmelikler: Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerince kanun ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak için çıkarılan kurallardır. 6. Yönerge ve Genelgeler: Daha dar ve özel bir alanı kapsayan, üst makamlardan alt makamlara verilen buyruk ve talimatlardır.

Normlar hiyerarşisi, bir hukuk düzeninde mevcut olan normların (anayasa, kanun, tüzük, yönetmelik vb.) alt-alta, üst-üste bulunması ve birbirleriyle olan ilişkilerini ifade eder. Hiyerarşiye göre sıralama şu şekildedir: 1. Anayasa: En üst basamakta yer alır ve diğer tüm normlar ona uygun olmak zorundadır. 2. Kanunlar: Yasama organı tarafından çıkarılan genel, sürekli ve soyut hukuk kurallarıdır. 3. Kanun Hükmünde Kararnameler (KHK): Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan ve kanun hükmünde olan kurallardır. 4. Tüzükler: Kanunun uygulanmasını göstermek veya emrettiği işleri belirtmek üzere çıkarılan metinlerdir. 5. Yönetmelikler: Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerince kanun ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak için çıkarılan kurallardır. 6. Yönerge ve Genelgeler: Daha dar ve özel bir alanı kapsayan, üst makamlardan alt makamlara verilen buyruk ve talimatlardır.

Tüzük ve yönetmelik hiyerarşisi şu şekildedir: 1. Anayasa: Normlar hiyerarşisinin en üst basamağında yer alır ve diğer tüm normlardan üstündür. 2. Kanunlar: Yasama organı tarafından kabul edilen ve devletin en üst normatif metinleridir. 3. Kanun Hükmünde Kararnameler (KHK): Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan ve kanun niteliğinde olan kurallardır. 4. Tüzükler: Kanunların uygulanmasını göstermek veya kanunda yer almayan detayları düzenlemek amacıyla yürütme organı tarafından çıkarılan normatif metinlerdir. 5. Yönetmelikler: Kanun ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak amacıyla yürütme organı veya bağlı kurumlar tarafından çıkarılan normatif metinlerdir.

Normatif kelimesi, bir kural değerini, gücünü taşıyan ve norma ilişkin anlamına gelir. Bu terim, farklı alanlarda çeşitli şekillerde kullanılır: Felsefe ve Etik: Normatif etik, insanların nasıl davranmaları gerektiğini ve hangi eylemlerin doğru veya yanlış olduğunu araştırır. Hukuk: Hukukta normatif, yasal düzenlemelerin ve yasaların nasıl olması gerektiği üzerine yapılan tartışmaları ifade eder. Sosyoloji: Sosyolojide normatif, toplumsal normlar ve bu normların bireyler üzerindeki etkilerini inceler. Psikoloji: Psikolojide normatif, bireylerin ve grupların sosyal ve kültürel standartlara göre değerlendirilen davranış, tutum ve düşünce biçimlerini ifade eder.

Aykırı bir insan, toplumun veya çevrenin beklentilerine ve normlarına uymayan şekilde davranır. Bu tür davranışlar arasında şunlar yer alabilir: Ahlaki ve etik değerlere aykırı hareketler: Yalan söylemek, başkalarını haksız yere eleştirmek, başkalarının özel hayatına müdahale etmek gibi. Doğasına aykırı davranışlar: Stres altında kalmak, sevgi ve aidiyet ihtiyacını karşılamadan izole yaşamak, kendi ahlaki değerlerine ters düşen kararlar almak. Kurallara uymama: Yetkili makamların aldığı tedbirlere veya kurallara uymamak. Aykırı davranışlar, bireyin kendisiyle ve çevresiyle olan ilişkisini olumsuz etkileyebilir.

Toplumsal davranış türleri üç ana kategoride incelenebilir: 1. Konformite: Bireyin toplumdaki genel normlara ve kurallara uyması. 2. Deviyans (Sapma): Bireyin toplumun genel normlarından sapması. 3. Toplumsal Değişim: Toplum içindeki normların ve değerlerin zamanla değişmesi. Ayrıca, sosyolojide temel toplumsal etkileşim biçimleri olarak şu türler de kabul edilir: - İş Birliği: Birden fazla grubun ortak bir hedefin izlenmesinde birlikte hareket etmesi. - Mübadele: Çift yönlü ve gönüllülük esasına dayanan etkileşim. - Rekabet ve Çatışma: Birden fazla kişinin veya grubun aynı hedefi elde etmek için mücadele etmesi veya birbirini ortadan kaldırmaya çalışması. - Baskı ve Uyum: Bireylerin veya grupların istenilen şekilde davranmasını sağlamak için zorluk çıkarılması veya tehdit edilmesi. - Uyarlama ve Benzeştirme: Grupların toplumsal beklentilerine uygun davranması ve birbirlerinin davranış kalıplarını kabul edip uygulaması.

Marjinal çift ifadesi, toplum normlarının dışında kalan, farklı ve alışılmadık bir yaşam tarzını benimseyen çift anlamına gelebilir.

Sosyal saat, belirli bir kültürde, okula başlama, evden ayrılma, evlenme, çocuk sahibi olma ve emekli olma gibi belirli yaşam olaylarının gerçekleşmesi beklenen yaşları düzenleyen normlar bütünüdür.

Hiyerarşide daha üstün olan normlar şunlardır: 1. Anayasa: Tüm hukuk düzeninin temelini oluşturur ve diğer tüm normlardan üstündür. 2. Temel Hak ve Özgürlüklere İlişkin Milletlerarası Andlaşmalar: Anayasadan sonra gelir ve kanunlarla çelişmesi durumunda önceliklidir. 3. Kanunlar: Yasama organı tarafından çıkarılır ve anayasaya uygun olmak zorundadır. 4. Tüzükler ve Yönetmelikler: Kanunların uygulanmasını göstermek üzere çıkarılır ve ilgili makamların iradesine bağlıdır.

Konformistler, toplumsal normlara ve beklentilere uyum sağlama eğilimi gösterirler çünkü bu durum, çatışmalardan uzak durmak, sosyal kabul görmek ve aidiyet hissetmek gibi ihtiyaçlara cevap verir. Ayrıca, kişisel değerlerin toplumla çatışması ve sosyal baskının etkisi de konformist davranışların altında yatan nedenler arasındadır.

Konformizme örnek olarak şu durumlar gösterilebilir: 1. Moda ve Giyim Tarzı: Belirli dönemlerde popüler olan giyim tarzları, bireylerin nasıl giyinmesi gerektiğine dair güçlü mesajlar verir ve bu trendlere uymayan kişiler toplumsal baskı hissedebilir. 2. Eğitim Sistemi: Öğrencilerin belirli bir bilgi ve davranış setini öğrenmesi ve benimsemesi, onları toplumun beklediği normlara uymaya iter. 3. Sosyal Medya ve Popüler Kültür: Sosyal medya, kullanıcıların belirli trendleri takip etmesini ve onlara uymasını teşvik eder, popüler içerik üreticileri belirli yaşam tarzlarını ve değerleri yayarak bireylerin bu trendleri benimsemesini sağlar. 4. Töre-Namus Cinayetleri: Toplumsal konformizmin bir sonucu olarak, bazı toplumlarda töre ve namus cinayetleri gibi kadına yönelik şiddet olayları görülebilir.

Örf ve adet, toplumlarda yazılı olmayan, kendiliğinden ve dereceli olarak oluşan sosyal normlar olarak tanımlanır. Özellikleri: - Geleneklere dayanır: Topluluk içinde kök salmış, uyulması gereken geleneklerdir. - Toplumsal baskı ile yaptırımlanır: Nüfusun çoğunluğu tarafından uzun zamandır tekrar edilegelen normlardır. - Değişkenlik gösterir: Toplumlar değiştikçe örf ve adetler de evrim geçirebilir. - Ahlaki yükümlülük taşır: Genellikle bir ahlaki sorumluluk içerir ve toplum tarafından kabul edilen davranışları belirler.

Marjinal insan, toplumun genel normlarından veya ana akım değerlerinden sapma gösteren ve bu yüzden genellikle toplumun kenarında yer alan kişilere denir. Bu terim ayrıca, farklı ve sıra dışı yaşayan, alışılmışın dışında tutum ve davranışlara sahip kişiler için de kullanılır.

Ayıp sayılan davranışlar, toplumun değer yargılarına ve ahlaki normlarına göre değişiklik gösterir. Genel olarak şu davranışlar ayıp olarak kabul edilebilir: Özel hayatta: Yalan söylemek, başkalarını kandırmak, başkalarının mahremiyetine saygısızlık etmek. Toplumsal alanda: Hırsızlık, dolandırıcılık, çevreye rahatsızlık verecek şekilde yüksek sesle konuşmak. Kültürel bağlamda: Yerel geleneklere saygısızlık, akit konusu malda ayıp (kusur) gizlemek. Ayrıca, İslam hukukunda da ayıp kavramı, akdin kurulması ve tarafların rızasını etkileyen eksiklikler çerçevesinde ele alınır.

Asi bir ruha sahip olmak, sosyal ve kültürel normlara aykırı davranışlar sergilemekten çekinmeyen, bağımsızlık ve özgürlük değerlerine sahip olan bir birey olmak anlamına gelir. Bu tür insanlar, kendi kurallarını oluştururlar, kendilerine özgü yaşam biçimleri geliştirirler ve başkalarının düşüncelerini reddederler.

Ceg'in "Normal" şarkısı, toplumdan farklı olduğunu ve topluma zorla dayatılan kuralların kendisine uymadığını anlatıyor. Şarkının sözlerinde geçen bazı ifadeler şunlardır: - İstekler: Temiz ve saf biri olmak, çocuk sahibi olmak, üniversite mezunu olmak gibi. - Reddedişler: Sisteme karşı koymak, zenci özentisi olmak, çomar ahlak bekçisi olmak gibi. - Genel tema: Aptal ama mutlu olmak, dünyadan umutlu olmak gibi çelişkili arzular. Bu bağlamda, şarkı aykırılık ve normlara karşı duruş temalarını işliyor.

Yaşadığımız toplumdaki kültürümüzde yer alan doğru ve yanlış davranışların ahlak ile ilişkisi, bireylerin toplumsal normlara ve değerlere uygun hareket etmelerini sağlar. Bu ilişki şu şekilde açıklanabilir: 1. Kültür ve Değerler: Kültür, toplumun yaşam biçimini ve inançlarını içerir. 2. Normlar: Değerler, normlar aracılığıyla davranışlara yön verir. 3. Ahlaki Yargılar: Doğru ve yanlış davranışlar, toplumun kabul ettiği ahlaki yargılarla değerlendirilir.

Kelsen'in normlar hiyerarşisinde en üstte temel norm (grund norm) yer alır.

Çağdaş toplumlarda sosyal yapı, çeşitli unsurların etkileşimi ve değişimi ile şekillenir. Bu unsurlar şunlardır: 1. Statü ve Roller: Bireylerin toplumdaki konumları (statü) ve bu statülere bağlı olarak yerine getirdikleri beklentiler (roller) sosyal yapıyı oluşturur. 2. Normlar ve Değerler: Toplumun benimsediği yazılı ve yazısız kurallar ile kutsal ve önemli gördüğü kavramlar (değerler) sosyal yapının temel taşlarıdır. 3. Kurumlar: Aile, eğitim, ekonomi, din ve siyaset gibi kurumlar, toplumun devamlılığını sağlar ve sosyal yapının ana bileşenleridir. 4. Teknolojik Gelişmeler: İletişim olanakları, bilgi erişimi ve ulaşımdaki gelişmeler, sosyal ilişkileri ve değer yargılarını değiştirir. 5. Göç Hareketleri: İnsanların bir yerden bir yere göç etmesi, toplumsal yapıyı çeşitlendirir ve yeni normların ortaya çıkmasına neden olur. Ayrıca, demokratik değerler, sosyal eşitlik ve bireysel haklar da çağdaş toplumlarda sosyal yapının önemli özelliklerindendir.