Normlar

Normların alt-üst ilişkisi, "normlar hiyerarşisi" veya "hukuk düzeni piramidi" olarak adlandırılan bir yapıya göre belirlenir. Bu hiyerarşide: En üstte anayasa yer alır. Altında kanunlar bulunur. Daha aşağıda tüzükler ve yönetmelikler gelir. Bu yapıda, alt basamaktaki normlar geçerliliğini ve talimatlarını üst basamaktan alır; yani üst kademedeki norma aykırı olamazlar.

Türkiye'de normlar piramidinin en üstünde anayasa yer alır. Anayasa, diğer tüm yasalar, yönetmelikler ve uluslararası anlaşmaların üzerinde bulunur ve bunlara temel oluşturur.

Bir şeyi meşrulaştırmak, toplumsal normların ve değerlerin korunması ve geliştirilmesi açısından önemlidir. Meşrulaştırmanın önemli olmasının bazı diğer nedenleri: Toplumsal kabul: Meşru hale gelen bir davranış veya olay, toplumun genel kabulünü etkiler ve bireylerin bu duruma bakış açılarını şekillendirir. Güç ilişkileri: Meşrulaştırma, genellikle güç ilişkileri, normlar ve değerlerle yakından ilişkilidir. Sosyal ve politik süreklilik: Meşruiyet, siyasi rejimlerin devamlılığını sürdürebilmesi için en önemli faktörlerden biridir. Ancak, meşrulaştırma bazen yanlış bilgi yayma veya bireylerin haklarını ihlal etme gibi olumsuz sonuçlara da yol açabilir.

Meşruiyet, bir eylemin, sürecin veya ideolojinin belirli bir toplumdaki normlara ve değerlere bağlılığıyla meşru hale geldiği süreci ifade eder. Meşruiyet türleri: Geleneksel meşruiyet: Otoriteye uymanın temelinde gelenekler yatar. Yasal-ussal meşruiyet: Yasalara ve kurumlara uyum esastır. Karizmatik meşruiyet: Liderin kişisel özellikleri ve karizmasına dayanır. Gayrimeşru kelimesi, genellikle yasa dışı, usulsüz ve kural dışı anlamlarında kullanılır.

Kültürün dört temel ögesi: 1. Dil. 2. Din. 3. Gelenek ve görenekler. 4. Sanat. Ayrıca, ahlak ve hukuk kuralları, eğitim, ekonomi ve değer yargıları da kültürün temel unsurları arasında yer alır.

Normlar hiyerarşisi piramidinin güncel 9.3 versiyonu hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, normlar hiyerarşisi piramidi genellikle şu şekilde sıralanır: 1. Anayasa. 2. Kanun ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri. 3. Tüzük (yürürlükten kaldırılmıştır). 4. Yönetmelik. 5. Genelge, tebliğ (en alt düzey normlar). 2017 sonrası düzenlemelerde, Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri kanunlardan sonra gelmektedir.

Normatif, kural koyucu, yasa oluşturan ve olması gerekeni ortaya koyan anlamına gelir. Normatif kelimesinin bazı kullanım alanları: Felsefe: İdealize edilmiş değer yargıları ve kurallar ortaya koyan disiplinler için kullanılır. Hukuk: Düzgüsel, bir kural değerini taşıyan. Beden eğitimi: Norma ilişkin. Sosyoloji ve psikoloji: Bireyin toplum içinde kabul görmek için kendi beğeni ve isteklerini gizlemesi durumu. Türk Dil Kurumu'na göre normatif kelimesinin iki anlamı vardır: 1. İlk anlamı: Koyduğu kuralların uyulup uyulmadığını denetleyen. 2. İkinci anlamı: Yasa oluşturan.

Adalet ve eşitlik normdur, çünkü bunlar, hukuk sistemlerinin ve toplumların temel yapı taşlarını oluşturan iki önemli kavramdır. Adalet, bireyler arasındaki ilişkilerin ve toplum içindeki düzenin hakkaniyete uygun olarak düzenlenmesini ifade eder. Eşitlik, bireylerin cinsiyet, ırk, din, dil, siyasi görüş, sosyal statü gibi nedenlerle ayrımcılığa uğramadan aynı hak ve yükümlülüklere sahip olması anlamına gelir. Bu kavramlar, ceza hukukunda da büyük bir öneme sahiptir.

Toplumsal kontrol, bireylerin toplumsal düzene uyum sağlamalarını sağlamak için kullanılan mekanizmaların bütünüdür. Toplumsal sapmanın nedenleri arasında şunlar yer alır: Yetersiz yaptırımlar: Sapkın davranışlara karşı uygulanan cezaların yetersizliği. Normların anlaşılamaması: Bireylerin toplumsal normları anlamaması. Kültürel uyum sorunu: Göç eden bireylerin yeni kültüre adapte olamaması. Güçlü grup bağları: Sapmış grupların çok güçlü bağlılık göstermesi. Ekonomik faktörler: Adaletsiz gelir dağılımı, yüksek enflasyon ve işsizlik. Psikolojik sorunlar: Bireylerin kişilik bozukluğu veya diğer psikolojik rahatsızlıklara sahip olması. Toplumsal sapma, formel ve informel normların dışına çıkılması durumu olarak tanımlanır.

Normlar piramidi, Hans Kelsen tarafından bulunmuştur.

Marjinal bir hayat yaşamak, toplumun genel kabul görmüş normlarından veya davranış biçimlerinden farklı bir yaşam sürmek anlamına gelir. Marjinal kelimesi ayrıca şu anlamlara da gelebilir: Aykırı, farklı, uç noktalarda olan. Son birim (matematik ve iktisat terimi). Kenarda, asıl konuya dahil olmayan (bir kitabın dış kenarına yazılmış notlar veya süslemeler). Marjinallik, aynı zamanda kendini ifade etme ve topluma özgürlüğünü kabul ettirme çabası olarak da görülebilir. Marjinallik kavramı, moda, sanat, edebiyat ve müzik gibi alanlarda da kullanılır.

Bilimsel topluluğun bazı normları: Evrensellik. Örgütlü şüphecilik. Tarafsızlık. Paylaşımcılık. Dürüstlük.

Toplum baskısı, kişinin toplum tarafından kabul görmesi için belirli normlara, kurallara ve beklentilere uymaya zorlanmasıdır. Toplum baskısının bazı örnekleri: - Doğu'da küçük yaşta evlendirilen kız çocukları. - Çocukların, ailelerinin ve toplumun beklentilerine göre yönlendirilmesi. - Akranların, bir kişiyi istemediği şekilde davranmaya zorlaması. Toplum baskısının olumlu yönleri arasında ise toplumun bazı ahlak kuralları ve kişiye verilen söz hakları sayılabilir.

Toplumsal sapma, bireyin toplumun değer ve normlarına uyum göstermemesi durumudur. Olumlu sapma ise toplumun değer ve normlarına karşı çıkıp, kötü olan bir durumu daha iyi hale getirme çabasıdır. Bu tür sapmalar, genellikle aşağıdaki özelliklerle karakterize edilir: Toplumsal ilerleme: Toplumun gelişmişlik düzeyini yükseltme ve ideal olanı yaygınlaştırma amacı taşır. Ödüllendirme: Kahramanlık, ün veya prestij gibi olumlu tepkilerle karşılanır. Tarihsel değişim: Toplumların tarihinde, insan hakları, düşünce özgürlüğü gibi değerleri savunan öncü kişilerin davranışları olarak yer alır.

Toplumsal norm ve toplumsal sapma kavramları şu şekilde tanımlanabilir: 1. Toplumsal Norm: Toplumun bireylerinden beklediği davranış ve tutumları belirleyen, yaptırımlarla desteklenen kurallardır. 2. Toplumsal Sapma: Toplumun hakim değer ve normlarına aykırı davranma durumudur. Bu, olumlu veya olumsuz olabilir: - Olumlu Sapma: Toplumun istediği biçimde, ideal davranış olarak gerçekleşen sapmalardır (örneğin, köleliğe karşı yapılan davranışlar). - Olumsuz Sapma: Toplum tarafından onaylanmayan, norm dışı davranışları içerir (örneğin, hırsızlık, cinayet).

Konformite, bireylerin var olan sosyal normlara uyma yönünde baskı hissettiği bir sosyal etki türüdür. Bu terim ayrıca, diğer kişilerin veya grubun gerçek veya hayali varlığına bağlı olarak bir bireyin düşünce ve davranışlarının diğerlerinin yönünde değişmesi olarak da tanımlanır.

OHAL Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri (CBK'lar), normlar hiyerarşisinde kanun seviyesinde yer alır.

Anomi, toplumun bireyleriyle olan sosyal bağının kopması ve kolektif norm ve değerlerin zayıflayarak etkisizleşmesi durumudur. Anominin bazı özellikleri: Kuralların geçerliliğini yitirmesi. Normsuzluk dönemi. Hedef belirleyememe ve umutsuzluk. Toplumsal çözülme. Hukuk eksikliği ve ahlaki yozlaşma. Anomi kavramı, Fransız sosyolog Émile Durkheim tarafından sosyolojiye kazandırılmıştır. Robert Merton'un anomi kuramına göre ise anomi, toplumun bireylere belirli hedefler koymasına karşın, bu hedeflere ulaşmaları için gerekli imkan ve araçları sağlamadığı durumlarda oluşur.

Norm ve normativizm kavramları farklı bağlamlarda farklı anlamlar taşır: 1. Norm: Genel anlamda, insan toplumlarında eylemleri veya sonuçları iyi, arzu edilir veya izin verilebilir olarak değerlendiren bir standart olarak tanımlanır. 2. Normativizm: Hukuk teorisinde, hukukun özünü normlarda gören bir yaklaşımdır.

Resmi olmayan normların yaptırımları genellikle yazısız ve toplumsal niteliktedir. Bu yaptırımlar şunlardır: 1. Kınama: Normları ihlal eden kişi toplum tarafından kınanır. 2. Alay etme: Diğer bireyler, norm ihlalcisiyle alay edebilir. 3. Dışlama: Toplumdan dışlanma veya izole edilme riski vardır. 4. Hakaret: Normları çiğneyen kişiye hakaret edilebilir. Bu yaptırımlar, örf, adet, gelenek ve görenek gibi resmi olmayan normların ihlalinde uygulanır.