Normlar

Türkiye'de normlar piramidinin en üstünde anayasa yer alır. Anayasa, diğer tüm yasalar, yönetmelikler ve uluslararası anlaşmaların üzerinde bulunur ve bunlara temel oluşturur.

Bir şeyi meşrulaştırmak, toplumsal normların ve değerlerin korunması ve geliştirilmesi açısından önemlidir. Meşrulaştırmanın önemli olmasının bazı diğer nedenleri: Toplumsal kabul: Meşru hale gelen bir davranış veya olay, toplumun genel kabulünü etkiler ve bireylerin bu duruma bakış açılarını şekillendirir. Güç ilişkileri: Meşrulaştırma, genellikle güç ilişkileri, normlar ve değerlerle yakından ilişkilidir. Sosyal ve politik süreklilik: Meşruiyet, siyasi rejimlerin devamlılığını sürdürebilmesi için en önemli faktörlerden biridir. Ancak, meşrulaştırma bazen yanlış bilgi yayma veya bireylerin haklarını ihlal etme gibi olumsuz sonuçlara da yol açabilir.

Meşruiyet, bir eylemin, sürecin veya ideolojinin belirli bir toplumdaki normlara ve değerlere bağlılığıyla meşru hale geldiği süreci ifade eder. Meşruiyet türleri: Geleneksel meşruiyet: Otoriteye uymanın temelinde gelenekler yatar. Yasal-ussal meşruiyet: Yasalara ve kurumlara uyum esastır. Karizmatik meşruiyet: Liderin kişisel özellikleri ve karizmasına dayanır. Gayrimeşru kelimesi, genellikle yasa dışı, usulsüz ve kural dışı anlamlarında kullanılır.

Kültürün dört temel ögesi: 1. Dil. 2. Din. 3. Gelenek ve görenekler. 4. Sanat. Ayrıca, ahlak ve hukuk kuralları, eğitim, ekonomi ve değer yargıları da kültürün temel unsurları arasında yer alır.

Normlar hiyerarşisi piramidinin güncel 9.3 versiyonu hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, normlar hiyerarşisi piramidi genellikle şu şekilde sıralanır: 1. Anayasa. 2. Kanun ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri. 3. Tüzük (yürürlükten kaldırılmıştır). 4. Yönetmelik. 5. Genelge, tebliğ (en alt düzey normlar). 2017 sonrası düzenlemelerde, Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri kanunlardan sonra gelmektedir.

Normatif, kural koyucu, yasa oluşturan ve olması gerekeni ortaya koyan anlamına gelir. Normatif kelimesinin bazı kullanım alanları: Felsefe: İdealize edilmiş değer yargıları ve kurallar ortaya koyan disiplinler için kullanılır. Hukuk: Düzgüsel, bir kural değerini taşıyan. Beden eğitimi: Norma ilişkin. Sosyoloji ve psikoloji: Bireyin toplum içinde kabul görmek için kendi beğeni ve isteklerini gizlemesi durumu. Türk Dil Kurumu'na göre normatif kelimesinin iki anlamı vardır: 1. İlk anlamı: Koyduğu kuralların uyulup uyulmadığını denetleyen. 2. İkinci anlamı: Yasa oluşturan.

Adalet ve eşitlik normdur, çünkü bunlar, hukuk sistemlerinin ve toplumların temel yapı taşlarını oluşturan iki önemli kavramdır. Adalet, bireyler arasındaki ilişkilerin ve toplum içindeki düzenin hakkaniyete uygun olarak düzenlenmesini ifade eder. Eşitlik, bireylerin cinsiyet, ırk, din, dil, siyasi görüş, sosyal statü gibi nedenlerle ayrımcılığa uğramadan aynı hak ve yükümlülüklere sahip olması anlamına gelir. Bu kavramlar, ceza hukukunda da büyük bir öneme sahiptir.

Toplumsal kontrol, bireylerin toplumsal düzene uyum sağlamalarını sağlamak için kullanılan mekanizmaların bütünüdür. Toplumsal sapmanın nedenleri arasında şunlar yer alır: Yetersiz yaptırımlar: Sapkın davranışlara karşı uygulanan cezaların yetersizliği. Normların anlaşılamaması: Bireylerin toplumsal normları anlamaması. Kültürel uyum sorunu: Göç eden bireylerin yeni kültüre adapte olamaması. Güçlü grup bağları: Sapmış grupların çok güçlü bağlılık göstermesi. Ekonomik faktörler: Adaletsiz gelir dağılımı, yüksek enflasyon ve işsizlik. Psikolojik sorunlar: Bireylerin kişilik bozukluğu veya diğer psikolojik rahatsızlıklara sahip olması. Toplumsal sapma, formel ve informel normların dışına çıkılması durumu olarak tanımlanır.

Normlar piramidi, Hans Kelsen tarafından bulunmuştur.

Marjinal bir hayat yaşamak, toplumun genel kabul görmüş normlarından veya davranış biçimlerinden farklı bir yaşam sürmek anlamına gelir. Marjinal kelimesi ayrıca şu anlamlara da gelebilir: Aykırı, farklı, uç noktalarda olan. Son birim (matematik ve iktisat terimi). Kenarda, asıl konuya dahil olmayan (bir kitabın dış kenarına yazılmış notlar veya süslemeler). Marjinallik, aynı zamanda kendini ifade etme ve topluma özgürlüğünü kabul ettirme çabası olarak da görülebilir. Marjinallik kavramı, moda, sanat, edebiyat ve müzik gibi alanlarda da kullanılır.

Normlar hiyerarşisi, hukuk kurallarının geçerlilik ve üstünlük sırasına göre düzenlenmiş sistematik yapısını ifade eder. Normlar hiyerarşisinin temel basamakları: Anayasa. Kanunlar. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri. Tüzükler. Yönetmelikler. Genelgeler ve tebliğler.

Normlar hiyerarşisi, hukuk kurallarının geçerlilik ve üstünlük sırasına göre düzenlenmiş sistematik yapısını ifade eder. Normlar hiyerarşisinin temel basamakları: Anayasa. Kanunlar. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri. Tüzükler. Yönetmelikler. Genelgeler ve tebliğler.

Bilimsel topluluğun bazı normları: Evrensellik. Örgütlü şüphecilik. Tarafsızlık. Paylaşımcılık. Dürüstlük.

Toplum baskısı, toplumun tüm bireylerine benimsetilmeye çalışılan düşünce ve davranış biçimlerinin, kişinin üzerinde oluşturduğu baskıdır. Toplum baskısı, hem psikolojik hem de fiziksel etkilere yol açabilir. Toplum baskısına örnek olarak, küçük yaşta zorla evlendirilen kız çocukları verilebilir. Toplum baskısını azaltmanın ilk adımı, başkalarının hayatına saygı duymaktan geçer.

Toplumsal sapma, bir bireyin bir toplumda veya toplumsal grupta hakim olan değer ve normlara aykırı davranması durumudur. Olumlu sapma, toplumun gelişmesine neden olan, toplumun istediği biçimde ve ideal davranışlar yönünde gerçekleşen sapmalardır. Bazı olumlu sapma örnekleri: Irk ayrımcılığına, köleliğe, kadınlara uygulanan baskıya, düşüncenin kısıtlamasına karşı yapılan davranışlar; Martin Luther'in endülüjans kağıtlarına karşı çıkarak reform hareketini başlatması. Olumsuz sapma, toplum tarafından onaylanmayan, norm dışı davranışları içeren sapmalardır. Bazı olumsuz sapma örnekleri: Küfür, hırsızlık, rüşvet, cinayet; Bedene veya mala yönelik suçlar, cinsel suçlar, aile içi şiddet, uyuşturucu madde kullanımı.

Toplumsal norm, bireylerin toplum hayatında sergileyecekleri tavırları ve davranışları belirleyen, yaptırımlarla desteklenen toplumsal kurallardır. Toplumsal sapma türleri: Olumlu sapma: Toplumun gelişmesine neden olan, ideal davranış olarak gerçekleşen sapmalardır. Olumsuz sapma: Toplum tarafından onaylanmayan, norm dışı davranışları içeren sapmalardır. Toplumsal normların özellikleri: Sosyal değerlerin somutlaşmış biçimidir. Ödül ve ceza sistemiyle bireyleri topluma uygun davranışlara yönlendirir. Bazı normlar güçlü bir denetime sahipken bazıları zayıf bir denetime sahiptir. Yeni ihtiyaçlar yeni normlara yol açarken, ihtiyaç duyulmayan normlar zamanla ortadan kalkar. Normlar, bireylerin nerede ve nasıl davranmaları gerektiğini belirler.

Konformite, bireylerin toplumsal normlara, grup beklentilerine veya diğer bireylerin davranışlarına uyma eğilimidir. Bu kavram, sosyal psikolojinin temel konularından biridir ve bireylerin davranışlarını, düşüncelerini ve duygularını toplumsal bağlamda nasıl şekillendirdiğini anlamamıza yardımcı olur. Konformitenin temel unsurları şunlardır: Normatif etki. Bilgilendirici etki. Konformite, çeşitli şekillerde kendini gösterebilir: Uyum (compliance). İçselleştirme (internalization). Kimlik (identification).

OHAL Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri (CBK), normlar hiyerarşisinde kanunun üzerinde yer alır. Anayasa'nın 119. maddesine göre, olağanüstü hal sırasında çıkarılan CBK'ler üç ay içinde TBMM'de görüşülüp karara bağlanmalıdır; aksi halde kendiliğinden yürürlükten kalkar. Ancak, bu durum sürekli olağanüstü hallerde çıkarılan CBK'lerin kanunlar ve yürürlükteki KHK'lar ile eşdeğer olduğu anlamına gelmez.

Anomi, toplumun bireyleriyle olan sosyal bağının kopması ve kolektif norm ve değerlerin zayıflayarak etkisizleşmesi durumudur. Anominin bazı özellikleri: Kuralların geçerliliğini yitirmesi. Normsuzluk dönemi. Hedef belirleyememe ve umutsuzluk. Toplumsal çözülme. Hukuk eksikliği ve ahlaki yozlaşma. Anomi kavramı, Fransız sosyolog Émile Durkheim tarafından sosyolojiye kazandırılmıştır. Robert Merton'un anomi kuramına göre ise anomi, toplumun bireylere belirli hedefler koymasına karşın, bu hedeflere ulaşmaları için gerekli imkan ve araçları sağlamadığı durumlarda oluşur.

Norm ve normativizm kavramları farklı bağlamlarda farklı anlamlar taşır: 1. Norm: Genel anlamda, insan toplumlarında eylemleri veya sonuçları iyi, arzu edilir veya izin verilebilir olarak değerlendiren bir standart olarak tanımlanır. 2. Normativizm: Hukuk teorisinde, hukukun özünü normlarda gören bir yaklaşımdır.