NeolitikDönem

Çayönü'nde beslenme, Neolitik döneme ait bu yerleşim yerinde, yaklaşık 10.000 yıl öncesine kadar uzanan erken tarımcı toplumların yaşam biçimlerine göre şekillenmiştir. Temel beslenme öğeleri: - Tahıllar: Buğday ve arpa gibi tahıllar, beslenmenin önemli bir kısmını oluşturuyordu. - Hayvancılık: Koyun, keçi ve sığır gibi hayvanların evcilleştirilmesi, etlerinin besin kaynağı olarak kullanılmasını sağlamıştır. - Meyve ve sebzeler: Yaban meyveleri ve muhtemelen doğal olarak yetişen bitkilerin tüketildiği düşünülmektedir. Farklılıklar: - Beslenme daha çok hayatta kalmaya odaklıydı ve besin değeri yerine bulunabilirlik göz önünde bulunduruluyordu. - İşlenmiş gıdalar kavramı yoktu; insanlar tamamen doğal ve taze gıdaları tüketiyorlardı.

Tarih şeridi üzerine milat, günümüz, mağarada yaşam, Göbeklitepe, Çayönü, Çatalhöyük ve Anadolu'nun ilk yerleşim yerleri ile Mezopotamya medeniyetlerini göstermek için aşağıdaki bilgiler kullanılabilir: 1. Milat ve Günümüz: Milat, Hz. İsa'nın doğumunu ifade eder ve tarih şeritlerinde günümüze doğru büyür. 2. Mağarada Yaşam: İnsanlar, tarih öncesi dönemlerde avcı ve toplayıcı olarak mağaralarda yaşamışlardır. 3. Göbeklitepe: Şanlıurfa'da yer alan Göbeklitepe, M.Ö. 9600-9500 yıllarına tarihlenen ve dünyanın en eski tapınak kompleksi olarak kabul edilen bir yerleşim yeridir. 4. Çayönü: Diyarbakır yakınlarında yer alan Çayönü, M.Ö. 10.000 yılına kadar uzanan bir geçmişi olan ve tahıl tarımının başladığı ilk yerleşim yerlerinden biridir. 5. Çatalhöyük: Konya'da bulunan Çatalhöyük, M.Ö. 7500-5700 yıllarına tarihlenen ve karmaşık bir yapı düzenine sahip olan en büyük Neolitik yerleşim yerlerinden biridir. 6. Anadolu'nun İlk Yerleşim Yerleri: Anadolu'daki diğer önemli ilk yerleşim yerleri arasında Hacılar (M.Ö. 7000) ve Hallan Çemi (M.Ö. 10.000) bulunur. 7. Mezopotamya Medeniyetleri: Mezopotamya, Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan bölgede yer alır ve Sümerler, Babililer gibi medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır.

Hoca Çeşme Höyüğü'nde Neolitik Dönem medeniyetleri yaşamıştır.

Göbeklitepe'yi son avcı-toplayıcı gruplar yaptığı düşünülmektedir.

Anadolu'da kurulan ilk yerleşim yerleri şunlardır: 1. Çayönü: Diyarbakır yakınlarında yer alan ve Geç Epipaleolitik döneme tarihlenen, yaklaşık M.Ö. 10.000 yılına kadar uzanan bir geçmişi olan yerleşim yeri. 2. Hacılar: M.Ö. 7000-6000 yıllarına tarihlenen, tarımın ve yerleşik hayatın geliştiği bir dönemi yansıtan yerleşim yeri. 3. Göbeklitepe: Şanlıurfa Örencik ilçesinde yer alan ve insan eliyle yapılan ilk tapınak olarak kabul edilen, M.Ö. 9600-9500 yıllarına tarihlenen yerleşim yeri. 4. Çatalhöyük: Konya'nın Çumra ilçesinde bulunan ve Neolitik döneme ait en büyük ve en ünlü yerleşim yerlerinden biri olan, M.Ö. 7500-5700 yıllarına tarihlenen yerleşim yeri.

Nevali Çori, Şanlıurfa'nın Hilvan ilçesinde yer alan ve Neolitik Çağ'ın önemli bir yerleşimi olarak kabul edilen bir höyüktür. Nevali Çori'nin önemi şu noktalarda ortaya çıkar: - Yerleşik hayata geçiş: İnsanların göçebe yaşam tarzını terk edip yerleşik hayata geçtiği ilk yerlerden biri olarak kabul edilir. - Tarım ve hayvancılık: Kazılarda, tarım ve hayvancılıkla uğraşıldığına dair ipuçları bulunmuştur; özellikle tahıl ürünleri tarımı yapılmıştır. - Mimari yapılar: Anadolu'da inşa edilen dikdörtgen yapıların ilk görüldüğü yerleşim yeridir. - Tapınak ve ortak kullanım alanları: Yerleşimde bulunan tapınak ve diğer yapılar, dini ritüellerin ve sosyal yaşamın merkezi olduğunu gösterir. - Heykel sanatı: İnsan figürlerinin ilk kez heykellere işlendiği yerlerden biri olarak, sanat tarihinde önemli bir yere sahiptir.

Çayönü, Çatalhöyük ve Hacılar farklı dönemlerde yaşamıştır: - Çayönü: Geç Epipaleolitik döneme tarihlenir ve yaklaşık M.Ö. 10.000 yılına kadar uzanır. - Çatalhöyük: M.Ö. 7500-5700 yılları arasında Neolitik dönemde kurulmuştur. - Hacılar: M.Ö. 7000-6000 yıllarına tarihlenen Neolitik bir yerleşim yeridir.

Burdur'da Neolitik döneme ait kalıntılar, Hacılar Höyüğü'nde bulunmaktadır.

Çayönü'nde Neolitik döneme ait dikdörtgen evler bulunmaktadır. Evlerin içinde ocak, depolama alanları ve banklar gibi çeşitli özellikler yer almaktadır.

Harbetsuvan Tepesi'nde yapılan kazılarda şu bulgular elde edilmiştir: 1. Mimari Yapılar: Çanak Çömleksiz Neolitik döneme tarihlenen taş duvarlı yapılar. 2. T Şekilli Dikilitaşlar: Göbeklitepe ve Nevali Çori'dekilere benzer "T" şekilli dikilitaşlar. 3. Küçük Buluntular: Falluslu heykel parçası, kol ve parmak kabartmalı dikilitaş, Byblos uçları, yassı baltalar, obsidyen ok ucu, bazalt taşından havanelleri gibi çeşitli aletler ve süs eşyaları. 4. Yabani Hayvan Kemikleri: Çok sayıda yabani hayvan kemiği.

Cafer Höyük'te esas olarak Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ insanları yaşamıştır. Kazılarda ayrıca İlk Tunç Çağı'na ait bazı buluntular ve Orta Çağ'a ait az sayıda parçalar da bulunmuştur.

Çayönü'nün önemi şu şekilde özetlenebilir: 1. Tarım Devriminin Başlangıcı: Çayönü, insanların göçebelikten yerleşik hayata geçip tarıma başladığı ilk yerlerden biridir. 2. İlk Madencilik: Bakır madenciliğinin ilk olarak Çayönü'nde yapıldığı ve bakır işlemeciliğinin burada başladığı düşünülmektedir. 3. Mimari Gelişim: Yuvarlak planlı kulübelerden taş temelli kerpiç binalara geçişin görüldüğü, Neolitik dönemin en iyi mimari örneklerinden biridir. 4. Evcilleştirme: Koyun ve keçinin evcilleştirildiği yerlerden biri olarak bilinir. 5. Kültürel Etkileşim: Farklı ekolojik çevre ve hammadde yataklarına sahip coğrafi bölgelerin kesişme noktasında bulunması, kültürel, sosyal ve ekonomik etkileşimi sağlamıştır.

Anadolu'nun ilk yerleşim yeri olarak hem Çatalhöyük hem de Çayönü kabul edilmektedir. Çatalhöyük, Konya'nın Çumra ilçesinde bulunan ve Neolitik döneme ait en büyük ve en ünlü yerleşim yerlerinden biridir. Çayönü ise Diyarbakır'ın Ergani ilçesinde yer alan ve Doğu Avrupa ile Anadolu'nun ilk köy yerleşkesi olarak bilinen bir antik kenttir.

Aşıklı Höyük'te MÖ 9000'li yıllardan itibaren avcı-toplayıcı gelenekli bir topluluk yaşamıştır. Diğer önemli bilgiler: - MÖ 8000'li yıllarda oval evlerin yerine, dikdörtgen yapılı ve çatıdan girişli evler kullanılmaya başlanmıştır. - Tarım ve hayvancılık ile uğraşmışlar, koyun ve keçi gibi küçükbaş hayvanları evcilleştirmişlerdir. - Obsidyenden alet ve takılar yapmışlar, bu da onların obsidyenin işlenmesi konusunda uzman bir topluluk olduklarını gösterir.

Anatolojik mimari, yani anıtsal mimari, MÖ 10.000-8.500 yılları arasında, çanak çömlek öncesi Neolitik dönemde ortaya çıkmıştır.

Çayönü ve Hacılar'da Neolitik Dönem'de kerpiç ve ahşap malzemelerden yapılan evler kullanılmıştır. - Çayönü'nde ilk yerleşimler yuvarlak planlı kulübelerden oluşurken, daha sonra dikdörtgen planlı evler inşa edilmiştir. - Hacılar'da ise evler birbirine bitişik ve avlulu bir şekilde yapılmıştır.

M.Ö. 9000 yılında var olan tarihi yerler arasında Göbeklitepe ve Çatalhöyük öne çıkmaktadır. - Göbeklitepe: Güneydoğu Anadolu'da yer alan bu arkeolojik alan, M.Ö. 9600-8000 yılları arasında inşa edilmiştir. - Çatalhöyük: İç Anadolu'da bulunan bu neolitik yerleşim yeri, M.Ö. 7500-5700 yılları arasında kurulmuştur.

Neolitik ve Kalkolitik Dönem Batı Anadolu arkeolojisi konusunda yapılan bazı önemli çalışmalar şunlardır: 1. "Neolitik ve Kalkolitik Dönem Batı Anadolu Antropomorfik Figürinlerinde Cinsiyet ve Sembolizm" başlıklı yüksek lisans tezi. 2. Aydın ve Muğla İlleri Arkeolojik Yüzey Araştırmaları kapsamında gerçekleştirilen çalışmalar. 3. Smintheion arkeolojik kazıları. 4. Düzkışla Höyük, Uşak çalışmaları.

Kadıköy, tarih öncesi dönemde Fikirtepe Kültürü olarak bilinen neolitik döneme kadar uzanan yerleşimlere ev sahipliği yapmıştır. Ayrıca, Fenikeliler tarafından M.Ö. 1000 yılları civarında Fikirtepe'de bir ticaret kolonisi kurulduğu bilinmektedir.

Göbekli Tepe'de tarımın olmamasının nedeni, yapıların inşa edildiği dönemin Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ'a ait olmasıdır.