NeolitikDönem

Eşek Deresi Mağarası'nda yaşamış topluluklar: Epipaleolitik dönem avcı-toplayıcı topluluklar. Çanak Çömlekli Neolitik, Kalkolitik, İlk Tunç Çağı, Demir Çağı ve Helenistik dönem toplulukları. Eşek Deresi Mağarası'nda bulunan arkeolojik materyaller arasında yontma taş aletler, hayvan kemikleri ve seramik parçaları yer almaktadır.

Neolitik ve Kalkolitik Dönemlerde yaşanan beş önemli gelişme: 1. Neolitik Dönem: Tarımın keşfi. Yerleşik hayata geçiş. Çanak çömlek yapımı. Tekerlek yapımı. Duvarlara resim çizilmesi. 2. Kalkolitik Dönem: Metal işleme. Üretim sistemlerinin değişimi. Bezemeli seramik geleneğinin yayılması. Kentsel toplumların ortaya çıkışı. İkincil ürünlerin kullanımı.

Batı Anadolu'da Neolitik Dönem'de öne çıkan bazı kültürler şunlardır: Aşıklı Höyük ve Çatalhöyük: Bu merkezlerde sembolik anlatımlar, duvar resimleri, kabartmalar ve figürinler bulunur. Bademağacı, Höyücek, Hacılar, Kuruçay ve Ilıpınar: Bu yerleşimlerde kerpiç evler ve savunma amaçlı çevre duvarları, kuleler veya hendekler görülür. Ulucak Höyük: İzmir'de yer alan bu höyük, Neolitik Çağ'a ait IV. ve V. tabakalarıyla Batı Anadolu'nun kültürel yapısını yansıtır. Ayrıca, Batı Anadolu'daki Neolitikleşme sürecinde hem yerel adaptasyonların hem de Orta Anadolu'dan gelen göç ve kültürel alışverişlerin rol oynadığı düşünülmektedir.

Göbeklitepe ve Karahantepe aynı inanç merkezini oluşturmaz, ancak aynı "Taş Tepeler" kültürünün parçalarıdır. Karahantepe ve Göbeklitepe, avcı-toplayıcıların sabit bir mekânda buluşma iradesini ortaya koyar ve bu buluşmalar, bir tür erken “kutsal alan” ideolojisini doğurmuş olabilir. Her iki alan da Neolitik döneme ait olup, "T" şeklindeki dikilitaşları ve anıtsal yapılarıyla dikkat çeker. Karahantepe'nin, Göbeklitepe'den daha eski olabileceği düşünülmektedir, ancak kesin tarihlere ilişkin deliller bulunmamaktadır.

İlk Türk yerleşim yerlerinden bazıları şunlardır: Hakasya. Moğolistan. Doğu Türkistan. Kazakistan. Özbekistan. Kırgızistan. Afganistan. İç Moğolistan. Ayrıca, Anadolu'da bulunan ve ilk Türk yerleşim yerlerinden olduğu düşünülen bazı yerler şunlardır: Göbeklitepe. Çatalhöyük. Çayönü.

Göbeklitepe figürlerinin tam olarak neyi temsil ettiği henüz kesin olarak çözülememiştir. Ancak, bazı olası yorumlar şunlardır: Kabile sembolleri: Birçok araştırmacı, hayvan figürlerinin farklı avcı-toplayıcı klanlarını veya sosyal grupları temsil eden totemik semboller olabileceğini öne sürmektedir. Mitolojik öyküler veya önemli olaylar: Hayvan figürleri ve soyut sembollerin bir araya gelerek dönemin mitolojik öykülerini veya önemli olaylarını anlattığı düşünülmektedir. Gök cisimleri ve kozmolojik kavramlar: Bazı araştırmacılar, soyut sembollerin ve hayvan figürlerinin gök cisimlerini, takımyıldızlarını veya kozmolojik kavramları temsil edebileceğini ileri sürmüşlerdir. İnanç ve ritüel: Yırtıcı hayvan figürlerinin gücü ve hakimiyeti, yılanların ise yeraltı dünyası veya yeniden doğuşla ilişkilendirilebileceği öne sürülmüştür. Figürlerin anlamı, sembolik ve mitolojik anlatımlarla ilişkilendirilerek yorumlanmaktadır.

Domuztepe'de yaşamış bazı topluluklar: Geç Hitit Dönemi'nde yerleşme: Domuztepe, Geç Hitit Dönemi'nde iskan edilmiştir. Tarım, hayvancılık ve avcılıkla geçinen topluluk: Höyükten çıkan buluntular, yerleşmenin tarım, hayvancılık ve avcılıkla geçimini sağladığını göstermektedir. Yarı göçer yaşam süren topluluk: Kazılarda elde edilen veriler, insanların tam olarak yerleşik bir hayat sürmediğini, keçi, koyun ve yaban domuzu ile beslenerek yarı göçer bir yaşam sürdüğünü ortaya koymaktadır. Domuztepe'de yaşayan topluluğun, iklimsel değişiklikler ve yaşam biçiminin zorunlu olarak farklılaşması nedeniyle bölgeyi terk ettiği düşünülmektedir. Domuztepe Höyüğü'ndeki bulguların, Sümer uygarlığının kökenine dair izler taşıdığı ve Sümerlerin Asya kökenli olma ihtimalini güçlendirdiği belirtilmektedir.

Çatalhöyük'ün Neolitik dönemden Erken Bronz Çağı'na kadar olan geçmişi yaklaşık 9500 yıl sürmektedir. - Neolitik Çağ: M.Ö. 10.000 - 6000 yılları arasını kapsar. - Erken Bronz Çağı: M.Ö. 5500 - 3000 yılları arasını kapsar. Bu durumda, Çatalhöyük'ün toplam geçmişi yaklaşık 9500 yıl (M.Ö. 10.000 - M.Ö. 5500) olarak hesaplanabilir.

Bademağacı Höyüğü'nde yaşamış bazı topluluklar: Erken Neolitik Çağ insanları. İlk Tunç Çağı insanları. Orta Tunç Çağı insanları. Erken Hristiyanlık dönemi insanları. Höyüğün, Neolitik Çağ'dan Erken Hristiyanlık dönemine kadar yerleşim gördüğü, ancak bazı dönemlerde yerleşmenin görülmediği ya da zayıf olduğu anlaşılmıştır.

Göbeklitepe'ye benzer yapılar, Türkiye ve dünya genelinde birkaç yerde bulunmaktadır: Karahan Tepe ve Harbetsuvan Tepesi: Şanlıurfa'da yapılan kazılarda, Göbeklitepe'deki dikilitaşlara benzer yapılar keşfedilmiştir. Karahantepe: Göbeklitepe ile birlikte "Taş Tepeler" projesi kapsamında incelenen bu alanda da T şeklindeki dikilitaşlar ve hayvan betimlemeleri bulunmaktadır. Boncuklu Tarla: Mardin'in Dargeçit ilçesinde, 11 bin 300 yıllık olduğu tahmin edilen bir tapınak ve dört stel ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca, İngiltere'de Stonehenge, Türkiye'de Çatalhöyük, İskandinavya'daki megalitik yapılar ve Meksika'daki Teotihuacan gibi yerler de dini ve ritüel amaçlı kullanılmış inanç merkezleri olarak değerlendirilmektedir.

Kahramanmaraş'ta bulunan kadın figürinleri, farklı dönemlere aittir: Neolitik Çağ: Hacılar Höyük'te bulunan steatopik kadın figürinleri bu döneme aittir. MÖ 2. bin yıl: Alaca Höyük, Eskiyapar ve Troia gibi merkezlerde bulunan kadın figürinleri, bu döneme tarihlenir. Üst Paleolitik Çağ: Direkli Mağarası'nda bulunan pişmiş toprak kadın figürini, bu döneme aittir. Ayrıca, Kahramanmaraş'taki Köşkhöyük'te taş, mermer ve pişmiş topraktan yapılmış tanrıçalar da bulunmaktadır.

Van Ulucak Höyüğü'ne dair bilgi bulunamadı. Ancak, İzmir'in Kemalpaşa ilçesinde bulunan Ulucak Höyüğü, Neolitik ve Erken Kalkolitik dönemlere ait kalıntılar içermektedir. Höyükte yapılan kazıları, 1995-2008 yılları arasında İzmir Arkeoloji Müzesi başkanlığında ve A. Çilingiroğlu’nun bilimsel danışmanlığında, 2009 yılından itibaren ise Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Trakya Üniversitesi adına Ö. Çevik’in başkanlığında yürütülmektedir.

Aktopraklık Höyüğü'nde çeşitli önemli buluntular ortaya çıkarılmıştır: Ayak İzleri: 2018 yılında yapılan kazılarda, yaklaşık 7500 yıl öncesine ait 42-43 numara ayak izlerine rastlanmıştır. Çanak Çömlek ve Süs Eşyaları: Aktopraklık C yerleşiminde monokram mallarla temsil edilen Neolitik çanak çömlek ve farklı hammaddelerden yapılmış süs eşyaları bulunmuştur. Figürinler ve Kemik Aletler: Aktopraklık B yerleşiminde, Balkanlar'ın orta neolitik dönemine ait figürinler, kemik aletler ve mermer bilezik ve boncuklar keşfedilmiştir. Mezarlıklar: Höyükte, Erken Kalkolitik Çağ'a tarihlenen bir mezarlık ve "Fikirtepe tabakası" olarak tanımlanan bir nekropol bulunmaktadır. Aktopraklık Höyüğü, aynı zamanda bir açık hava müzesi olarak ziyaret edilmekte ve yılda bir kez arkeoloji okulu ev sahipliği yapmaktadır.

Çatalhöyük'ün şimdiki ismi, Çatalhöyük Neolitik Kenti'dir. Ayrıca, Konya'nın Çumra ilçesine bağlı Küçükköy sınırları içinde yer alan Çatalhöyük, ismini, günümüzde suları büyük oranda sulama kanallarına aktarıldığı için kurumuş olan akarsuyun doğusunda ve batısında iki höyükten meydana gelmesinden dolayı almıştır.

Harbetsuvan Tepesi, Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem'e (PPNA ve PPNB) aittir. Bu dönem, yaklaşık M.Ö. 9. binyılın başlarından itibaren başlayan ve Göbeklitepe'nin III. ve II. tabakalarında görülen "T" şekilli yapıların benzerlerini içeren bir zaman dilimidir. Harbetsuvan Tepesi, Şanlıurfa'nın Eyyübiye ilçesinde yer almakta olup, ilk kez 2014 yılında yapılan yüzey araştırmalarıyla keşfedilmiştir.

Anadolu'da çömlekçilik, M.Ö. 7000'li yıllarda, Neolitik Dönem'de başlamıştır. İlk dönem çömleklerin sargı-dolama usulü ile elde şekillendirildiği ve pişirimin genellikle açık ateşte yapıldığı anlaşılmaktadır.

Ceytun kültürü, güney Türkmenistan ve kuzeydoğu İran topraklarında bulunan Neolitik bir arkeolojik kültürdür. Bazı özellikleri: Yerleşimler: Kutsal alanlara sahip yerleşik yerleşimlerle karakterizedir. Tarım: Buğday, arpa, koyun, keçi ve sığır yetiştiriciliği ile uğraşmışlardır. Araç-gereçler: Taş balta, çakmaktaşı uçlu orak, kil hayvan ve kadın figürinleri kullanmışlardır. Keşif: İlk olarak Alexander Marushchenko tarafından keşfedilmiş, 1950'lerden itibaren Boris Kuftin ve Vadim Masson tarafından kazılmıştır.

Çayönü yerleşmesinde yaşayan insanlar, tarım yaparken şu aletleri kullanmış olabilirler: Değirmen taşı. Taş bıçak. Taş yayın. Kazma. Sap. Ayrıca, Çayönü'nde oraklar, kürek tarzı toprak aletleri ve buğday öğütme aletleri de kullanılmış olabilir.

Çatalhöyük'te ilk tarım toplulukları yaşamıştır. Çatalhöyük'ün sakinleri hakkında şu bilgiler de verilebilir: Nüfus: Çatalhöyük'te 8.000'e kadar ulaşan bir nüfusun yaşadığı kabul edilmektedir. Toplumsal yapı: Çatalhöyük sakinleri eşitlikçi bir toplum oluşturmuşlardır. Ekonomi: Yerleşimciler avcı-toplayıcı bir topluluk olarak başlamış, 6. tabakadan itibaren Tarım Devrimi'ni gerçekleştirerek buğday, arpa ve bezelye gibi bitkileri yetiştirip sığırı evcilleştirmişlerdir. İnanç: Duvarlardaki çizimlerde inançlarına dair izler bulunmaktadır. Yaşam koşulları: Evler bitişik olup girişler çatıdan yapılmaktaydı.

"Dünyada en çok ilk nerede?" sorusuna yanıt bulunamadı. Ancak, dünya tarihindeki bazı "ilk"ler şunlardır: İlk şehir: M.Ö. 4000'li yılların sonlarında Güney Mezopotamya'da ortaya çıkmıştır. İlk yazılı yasa: M.Ö. 18. yüzyılda Babil'de Hammurabi Kanunları yazılmıştır. İlk bilinen şehir: M.Ö. 4. binyılda Mezopotamya'da Uruk kurulmuştur. İlk harita: Antik Sümerler tarafından çizilmiştir. İlk başkent: M.Ö. 2350 yıllarında Büyük Sargon tarafından Mezopotamya'da ortaya çıkmıştır.