Liberalizm

Ahrar Fırkası, Osmanlı İmparatorluğu'nun İkinci Meşrutiyet döneminde, 14 Eylül 1908'de Prens Sabahattin önderliğinde kurulan Osmanlı Özgürlük/Liberal Partisi'dir. Fırkanın başlıca siyasi görüşleri: Liberalizm; Girişim özgürlüğü; Adem-i merkeziyetçilik (yerel yönetimlere güç verilmesi, merkezi otoritenin sınırlanması); Bireycilik. Ahrar Fırkası, İttihat ve Terakki Partisi'ne karşı bir muhalefet merkezi oluşturmuş, ancak yenilik ve farklılıklarına rağmen varlığını sürdürememiştir.

Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA), liberal ekonomi politikalarını benimsemektedir. Ancak, DEVA Partisi aynı zamanda sosyal adaleti ve fırsat eşitliğini de önemsemektedir. Dolayısıyla, DEVA'nın ekonomi politikası hem liberal hem de sosyal demokrat unsurları içermektedir.

Evet, Ali Babacan liberal olarak tanımlanmaktadır. 2002-2015 yılları arasında Türkiye'de Başbakan Yardımcılığı, Dışişleri ve Ekonomi Bakanlığı yapan Babacan, neoliberal ekonomi politikaları uygulamıştır.

Liberal ve kapitalist filozoflardan bazıları şunlardır: Adam Smith. John Stuart Mill. Friedrich Hayek. Milton Friedman. Robert Nozick. Jean-Jacques Rousseau. Immanuel Kant. Isaiah Berlin. Ayrıca, Karl Marx, Max Weber, David Hume ve Ludwig von Mises de liberal ve kapitalist düşünce içinde yer alan filozoflar arasında sayılabilir.

John Locke'a göre devlet, sınırlı yetkilere sahip, minimal bir yapıda olmalıdır. Locke'un devlet anlayışının bazı özellikleri: Doğa durumu ve toplum sözleşmesi: İnsanlar, mülkiyet haklarını korumak ve doğa yasalarını uygulamak için bir araya gelerek devleti oluştururlar. Kuvvetler ayrılığı: Devlette yasama, yürütme ve federatif olmak üzere üç güç bulunmalıdır. Halkın rolü: Devletin meşruiyeti, halkın iradesine bağlıdır. Ekonomi: Devlet, ekonomiye müdahale etmemeli, serbest piyasa koşullarını desteklemelidir. Locke'a göre, mutlak monarşi uygar toplumla bağdaşmaz ve meşru bir yönetim biçimi değildir.

Klasik liberalizm ve ekonomik liberalizm arasındaki temel farklar şunlardır: Klasik liberalizm, bireysel özgürlükleri ve özel mülkiyet haklarını vurgularken, devletin müdahale alanını minimum düzeyde tutmayı savunur. Ekonomik liberalizm ise serbest piyasa ekonomisini ve ticari özgürlüğü savunur; devletin ekonomi üzerindeki etkisini en aza indirgemeyi hedefler. Özetle: - Klasik liberalizm: Bireysel özgürlükler ve sınırlı devlet müdahalesi. - Ekonomik liberalizm: Serbest piyasa ve ticari özgürlük.

Liberal sol, sosyalizm ve sosyal demokrasi ideolojilerine yakındır. Liberal sol, serbest piyasa ekonomisini ve bireysel özgürlükleri savunurken, toplumun daha eşitlikçi bir yapıya bürünmesi gerektiğini vurgular. Ayrıca, liberal solun kökleri, sosyalizm mirasına dayanır; bu nedenle, "sınıf"tan ziyade "yurttaşlık" üzerine bir temel uğraşıları vardır ve yurttaşın temel sorunlarına klasik bir liberalden daha duyarlı oldukları düşünülür.

Sosyal liberalizm, bireysel özgürlük ve sosyal adalet arasında denge kurmayı amaçlayan politik bir ideolojidir. Sosyal liberalizmin bazı temel özellikleri: Ekonomik sistem: Sosyal liberalizm, sosyal piyasa ekonomisini temel alır ve toplumun iyiliğini bireyin özgürlüğü ile uyumlu görür. Devlet müdahalesi: Devlet, yoksulluk, sağlık ve eğitim gibi konularda düzenleyici rol oynar, ancak piyasaya oyuncu olarak girmez; sadece kuralları koyar. Sosyal haklar: Vatandaşlar, konut edinme, eğitim ve çalışma hakkı gibi çeşitli refah ve sosyal haklara sahiptir. Kültürel liberalizm: Sosyal liberalizm, kültürel liberalizm ile de ilişkilidir ve sosyokültürel konularda ilerici görüşleri destekler. Sosyal liberalizm, Birleşik Krallık'ta "yeni liberalizm", ABD'de "modern liberalizm", Almanya'da "sol liberalizm" ve İspanyolca konuşulan ülkelerde "ilerici liberalizm" olarak adlandırılır.

Liberal bir insanın nasıl davrandığına dair bazı özellikler şunlardır: Bireysel özgürlük: Liberaller, bireylerin kendi hayatlarını ve varlıklarını kontrol etme hakkına sahip olduklarını savunurlar. Devletin müdahalesinden bağımsızlık: Liberaller, devletin ekonomiye ve sosyal hayata mümkün olduğunca az müdahalede bulunması gerektiğini düşünürler. Özel mülkiyet ve vicdan özgürlüğü: Özel mülkiyet ve vicdan özgürlüğü, liberal bir insanın sahip olduğu temel haklar arasındadır. Gönüllülük ilkesi: Liberaller, bireyler arasındaki ilişkilerin gönüllülüğe dayanması gerektiğini savunurlar. Başkalarının özgürlüklerine saygı: Liberal etik, bireysel özgürlüğü ve sorumluluğu önemserken aynı zamanda başkalarının özgürlüklerine saygı göstermeyi de gerektirir.

Liberalizm ve Locke'un doğal haklar teorisi arasındaki ilişki şu şekilde özetlenebilir: Temel İlkeler: Liberalizm, bireyin özgürlüğünü ve temel haklarını güvence altına almayı amaçlar. Haklar: Locke'a göre bu haklar "yaşam, hürriyet ve mülkiyet" olarak üç kategoriye ayrılır. Devletin Rolü: Liberalizmde devletin otoritesi, bu temel haklarla sınırlandırılmıştır. Direnme Hakkı: Doğal haklar, devletin kısıtlamalarına karşı bir koruma sağlar ve bu hakların ihlali durumunda bireylere "direnme hakkı" tanır.

Devlet iktisatta minimum düzeyde müdahale etmelidir görüşü, klasik liberal yaklaşıma aittir. Bu yaklaşımın öncülerinden Adam Smith, devletin sadece iç ve dış güvenlik ile adalet ve yürütme hizmetleriyle ilgilenmesi gerektiğini savunmuştur. Klasik liberalizm, 18. yüzyılın sonlarından 1929 Büyük Buhran'a kadar hâkim görüş olmuştur.

Hukukun politik teorisi, hukukun mevcut ekonomi politik sistemin içine kök salmış ve onunla bütünleşmiş bir yapı olduğunu savunur. Bu teoriye göre: Hukuk, devletin hem ideoloji hem de baskı aygıtı olarak işlevselleşir. Hukuk, egemen güçlerin tek taraflı aracı olmadığı gibi, aynı zamanda geniş kitlelerin iktidar odakları üzerinde baskı kurabilmeleri ve kendi karşı hegemonyalarını inşa edebilmeleri için bir savunma ve mücadele aracı olarak da kullanılabilir. Hukuk, gerçeklerin maskelenmesi ve sahte bilinç yaratılmasında önemli bir rol oynar. Bu teori, hukukun sadece normlar, kurallar ve kavramlar olarak değerlendirildiğinde şeklî bir soyutlamadan başka bir şey olmadığını ve iktidar, ideoloji, toplum, kültür ve tarih gibi etmenlerle birlikte ele alınması gerektiğini vurgular.

Ahrar Fırkası, Osmanlı İmparatorluğu'nun İkinci Meşrutiyet döneminde etkinlik gösteren bir siyasi partidir ve başlıca savunduğu fikirler şunlardır: Liberalizm. Girişim özgürlüğü. Adem-i merkeziyetçilik (yerel yönetimlere güç verilmesi, merkezi otoritenin sınırlanması). Bireycilik. Osmanlıcılık. Ahrar Fırkası, saltanatı bir tür ülkeyi birleştirici gelenek olarak korumayı savunsa da programında padişahtan hiç söz edilmemesi, partinin baskıcı II. Abdülhamit rejiminden duyduğu rahatsızlığın bir sonucu olarak yorumlanmıştır.

Liberaller, liberteryenizm, kapitalizm, minarşizm ve anarko-kapitalizm gibi ideolojilerle pozitif ilişki içindedir. Ayrıca, klasik liberalizm ve neoliberalizm gibi farklı liberal yaklaşımlar da bulunmaktadır. Liberaller, marksizm, leninizm, sosyalizm, komünizm, anarşizm, anarko-komünizm, stalinizm, maoizm ve devletçilik gibi ideolojilerle ise zıtlık gösterir.

Isaiah Berlin, liberalizm ve analitik felsefe akımlarına mensuptur. Ayrıca, 20. yüzyıl Batı felsefesinde analitik liberalizm ekolünü temsil ettiği de belirtilmektedir.

Hürriyet ve İtilaf Fırkası, II. Meşrutiyet döneminde İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne muhalefet etmek amacıyla kurulmuştur. Fırkanın temel görüşleri şunlardır: Liberalizm: Fırka, liberal ekonomi anlayışını benimsemiş ve Prens Sabahaddin Bey'in yerinden yönetim (adem-i merkeziyet) modelini savunmuştur. Siyasi Bütünlük: Azınlıklara yeni haklar verilerek siyasi bütünlüğün sağlanabileceğini savunmuşlardır. Dış Politika: İngiltere ile dostluğu devletin bekası için zorunlu görmüşlerdir. Türkçülük ve İslamcılık Karşıtı: Türkçülük ve İslamcılık politikalarını tehlikeli bulmuşlardır. Fırka, I. Dünya Savaşı'nın ardından da bu görüşleri sürdürerek hayalperestlik eleştirileriyle karşılaşmıştır.

Sosyal liberaller, bireysel özgürlük ile sosyal adalet arasında denge kurmayı amaçlar. Başlıca savundukları ilkeler: Fırsat eşitliği: Bireyler, mevcut sosyal koşullar nedeniyle zarara uğruyorsa, devletin bu zararları azaltması veya ortadan kaldırması gerektiği inancı. Refah devleti: Yurttaşların eğitim, sağlık ve konut gibi sosyal haklara sahip olması. Karma ekonomi: Hem özel sektörün hem de devletin önemli rol oynadığı bir ekonomik yapı. Sivil özgürlükler: Hükümetin, sivil özgürlükleri ve bireysel hakları koruması gerektiği. Sosyal piyasa ekonomisi: Rekabet ekonomisi ile sosyal güvencenin birleştirilmesi. Sosyal liberaller, 20. yüzyılda birçok Batı demokrasisinde baskın bir siyasi ideoloji haline gelmiştir.

Abdülhak Hamit Tarhan'ın "Liberte" adlı kitabı, II. Abdülhamit'in yönetim anlayışını eleştirir. Eserin konusu: Liberte (Hürriyet), sarayda oturmaya mecbur edilmiş bir genç kızdır ve sevgilisi Nasyon (Millet) ile görüşmesi mümkün değildir. Liberte'yi sevmeyen çevreler, iki sevgilinin bir araya gelmesine engel olmaya çalışır. Nasyon’un babası Başvekil Liberal (Mithat Paşa), iki sevgilinin birleşmesi için gayret eder. Liberte, saray içindeki entrikaları ve halkın nasıl aldatıldığını anlatır. Oyunun üçüncü perdesinde, halkın ihtilâl hazırlığı içinde olduğu haberi verilir. Liberal’in cumhuriyeti getirme hazırlığı yaptığı dedikodusu yayılır. Kral Despot, Liberte ile Nasyon’un bir araya gelmesine izin verdiğini açıklar. Ancak bu iyiliğin Başvekil Liberal’e mâl edileceği endişesiyle Liberal’in azledilmesi ve sürülmesine karar verilir. Eser, alegorik bir dille yazılmıştır ve 1789 Fransız Devrimi’nin temel kavramlarını konu alır.

Stanley Kramer, belirli bir akıma mensup olmaktan ziyade, sosyal ve politik konulara odaklanan filmleriyle tanınan bir Amerikalı yönetmen ve yapımcıdır. Kramer, özellikle ırkçılık, nükleer imha ve Holokost gibi temaları işleyen "mesajı olan filmler" olarak adlandırılan yapımlarıyla bilinir.

Liberal düşünce ile ilgili bazı kitaplar: Klasik Liberalizm - Eamonn Butler. Özgür Toplumun İslamî Temelleri - Nouh El Harmouzi ve Linda Whetstone (der.). Özgür Toplumun Temelleri - Eamonn Butler. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt: 7 Liberalizm - Tanıl Bora (der.). Liberal Düşünce Dergisi. Liberal düşünce ile ilgili daha fazla kitap için Liberte Yayınları'nın web sitesi ziyaret edilebilir.