KurtuluşSavaşı

Bilecik Görüşmesi, 5 Aralık 1920 tarihinde İstanbul Hükümeti ile TBMM arasında gerçekleşen bir görüşmedir. Görüşmenin bazı özellikleri: Temsilciler: İstanbul Hükümeti'ni Ahmet İzzet Paşa ve Salih Paşa, TBMM Hükümeti'ni ise Mustafa Kemal Paşa ve İsmet İnönü temsil etmiştir. Amaç: İtilaf Devletleri'nin girişimiyle, Sevr Antlaşması'nın değiştirilmesi veya yumuşatılması umuduyla gerçekleştirilmiştir. Sonuç: Görüşmeden olumlu bir sonuç çıkmamış, İstanbul heyeti Ankara'ya götürülmüştür. Önemi: Bu görüşme, İstanbul Hükümeti'nin TBMM'yi tanımasına yol açmıştır.

Arap Şükrü, Kurtuluş Savaşı'na katılmış, Kütahya yakınlarında esir düşerek gazi olmuş bir kişidir. Arap Şükrü'nün Bursa'ya geliş süreci şu şekildedir: Askeri okulda eğitim alıp subay olduktan sonra "Akıncı Şükrü" adıyla Kurtuluş Savaşı'na katılmıştır. Esaretten kaçarken kolundan yaralanmış ve malulen emekli olmuştur. İlk lokantasını Ayvalık'ta açmıştır. Daha sonra ilk eşi Servinaz Hanım ve iki kızıyla Bursa'ya taşınmıştır. Arap Şükrü, Bursa'da Şar Kulübü'nün işletmeciliğini yapmış, ardından Yahudilerin işlettiği meyhanelerin bulunduğu Yahudilik Çarşısı'nda (günümüzde Arap Şükrü Sokağı) bir dükkan kiralayarak meyhanesinde kuru fasulye, pilav, paça, işkembe çorbası gibi yemekler sunmuştur. Arap Şükrü'nün çocukları tarafından işletilen Arap Şükrü Çetin Restoran, Arap Şükrü Sokağı'nın girişinde bir balık lokantası olarak hizmet vermeye devam etmektedir.

Yozgat'ın kurtuluş tarihi, Kurtuluş Savaşı sırasında yaşanan olaylara dayanmaktadır. Yozgat, 19 Eylül 1919 tarihinde Ankara Valisi Muhittin Paşa'nın Kuva-yi Milliye tarafından tutuklanması ve 20 Ekim 1919 tarihinde Yozgat Mutasarrıfı Necip Bey'in Heyet-i Temsiliye'nin isteği üzerine görevden alınmasıyla milli mücadelenin örgütlenmesini hızlandırmıştır. Yozgat, yabancı güçlerin işgaline uğramamış olmasına rağmen, iç ayaklanmalar ve Kuva-yi Milliye'ye yönelik baskılarla karşı karşıya kalmıştır. Yozgat'ın resmi olarak "Yozgat" adını alması ise 23 Haziran 1927 tarihinde gerçekleşmiştir. Bu bilgilere göre, Yozgat'ın kurtuluş tarihi olarak 19 Eylül 1919 ve 20 Ekim 1919 tarihleri öne çıkmaktadır.

Kocaeli'nin kurtuluşunda savaşanlar arasında Türk milisleri, Kuvayı Milliye birlikleri ve İstiklal Savaşı'na katılan bazı önemli kişiler bulunmaktadır. Türk milisleri: 150 kişilik bir Türk milis gücü, 1 yıl boyunca bölgeyi savunarak Yunan kuvvetlerine karşı direniş göstermiştir. Kuvayı Milliye birlikleri: 28 Haziran 1921'de İzmit'e girerek düşmanı geri püskürtmüştür. Önemli kişiler: Kara Fatma, Yahya Kaptan ve İpsiz Recep gibi isimler, Kocaeli'nin kurtuluşunda önemli rol oynamıştır. Ayrıca, Kurtuluş Savaşı sırasında Kocaeli, İstanbul'a olan yakınlığı ve stratejik konumu nedeniyle Milli Mücadele'de kritik bir rol oynamış ve yerel direniş grupları da Yunan kuvvetlerine karşı savaşmıştır.

Kurtuluş Savaşı'na ait belgeler, çeşitli müzelerde ve arşivlerde sergilenmektedir: Trakya Üniversitesi Milli Mücadele ve Lozan Müzesi: Bu müzede, Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ve Birinci Kolordu Kumandanlığı'na ait belgelerin tıpkıbasımları sergilenmektedir. Kurtuluş Savaşı Müzesi: Ankara'da bulunan bu müze, Kurtuluş Savaşı'na ait tarihi belgeler, özel eşya koleksiyonları ve savaşın kahramanlarına ait kişisel eşyalara ev sahipliği yapmaktadır. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı: Orijinal Kurtuluş Savaşı belgelerinin bulunduğu bu arşiv, çeşitli sergilerde de bu belgeleri ziyaretçilerle buluşturmaktadır.

Güney Cephesi, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Fransız kuvvetleri ve Ermeni Lejyonu ile TBMM idaresindeki Kuvâ-yi Milliye arasında gerçekleşen muharebelerden oluşur. Güney Cephesi'nde yer alan bazı cepheler: Adana Cephesi; Antep Cephesi; Maraş Cephesi; Urfa Cephesi. Güney Cephesi, 20 Ekim 1921 tarihli Ankara Anlaşması ile kapanmıştır.

Kurtuluş Savaşı'nı konu alan bazı romanlar: Ateşten Gömlek - Halide Edib Adıvar (1922); Vurun Kahpeye - Halide Edib Adıvar (1923); Yaban - Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1932); Ankara - Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1934); Küçük Ağa - Tarık Buğra (1963); Şu Çılgın Türkler - Turgut Özakman (2005). Ayrıca, Halas (Kurtuluş) - Mehmet Rauf, Esir Şehrin İnsanları - Kemal Tahir, Yorgun Savaşçı - Kemal Tahir gibi eserler de Kurtuluş Savaşı'nı dolaylı olarak ele alan romanlar arasındadır.

5 Ocak 1922'de Adana'nın kurtuluşu, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) ile Fransa arasında imzalanan Ankara Antlaşması gereği Fransız güçlerinin ve destekçilerinin Adana'dan tamamen çekilmesiyle gerçekleşmiştir. Bu süreçte önemli olaylar: Kuvayı Milliye'nin direnişi. Karboğazı Baskını. Sakarya Zaferi ve diplomatik baskılar. 5 Ocak 1922'de, Fransız güçlerinin ayrılmasının ardından, Büyük Saat Kulesi ile Ulu Camii arasına Türk bayrağı çekilmiştir.

Halide Edib Adıvar'ın "Türk'ün Ateşle İmtihanı" kitabı, yazarın 1918'den 1923 sonlarına kadar olan dönemde, Milli Mücadele yıllarında eşi Adnan Adıvar ile Anadolu'da yaşadıkları günleri ve Kurtuluş Savaşı'nın kazanılma sürecini kendi gözlemleriyle anlatır. Kitapta, dönemin şartları altında nasıl bir zafer kazanıldığı ve bu süreçte yaşanan zorluklar canlı ve etkileyici bir dille aktarılmıştır. Kitapta Mustafa Kemal Paşa'dan sıkça bahsedilir ve "Ankara, Mustafa Kemal ve Millî Mücadele" adlı dördüncü bölüm tamamen Atatürk'e ayrılmıştır.

Genelgeler dönemi, Türk Kurtuluş Savaşı'nın hazırlık aşamasında, Mustafa Kemal Paşa'nın yayınladığı genelgelerle işgallere karşı direnişin organize edildiği bir dönemdir. Bu dönemde yayınlanan iki önemli genelge ve içerikleri şu şekildedir: 1. Havza Genelgesi (28 Mayıs 1919): İşgalleri kınayan protesto mitingleri düzenlenmesi. İtilaf Devletleri ve İstanbul Hükümeti'ne işgalleri kınayan telgraflar çekilmesi. Gösteriler sırasında azınlıklara zarar verilmemesi. Milli cemiyetlerin kurulmasına hız verilmesi. Askerlerin terhis edilmemesi. 2. Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919): Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığının tehlikede olması. İstanbul Hükümeti'nin görevini yerine getirememesi. Milletin geleceğini kendi azim ve kararının kurtarması. Her türlü etki ve denetimden uzak bir kurul oluşturulması. Sivas'ta milli bir kongrenin toplanması. Bu genelgeler, Kurtuluş Savaşı'nın gerekçe, amaç ve yöntemini belirtmiş, milli egemenliğe dayalı yeni bir devletin kurulması yolunda ilk adımları atmıştır.

Atatürk'ün Erzurum'a gelişi, milli mücadele açısından büyük önem taşır çünkü bu ziyaret, bir şehrin değil, bir milletin kaderini değiştiren tarihî bir dönüm noktasıdır. Atatürk'ün Erzurum'a gelişinin önemi şu şekilde özetlenebilir: Erzurum Kongresi: 23 Temmuz-7 Ağustos 1919 tarihleri arasında gerçekleşen Erzurum Kongresi'nde, haksız işgallere "dur" denilmiş, manda ve himaye kesin bir şekilde reddedilmiş ve tam bağımsızlık anlayışı benimsenmiştir. Milli Mücadelenin Başlangıcı: Atatürk'ün 3 Temmuz 1919'da Erzurum'a gelişi, bağımsızlık yolculuğunun manevi ve stratejik başlangıçlarından biri olmuştur. Milli Birliğin Güçlenmesi: Erzurum, bağımsızlığa olan inancı ve vatansever duruşuyla milli mücadelenin fikir teşkilatlanmasında önemli bir merkez olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti'nin Temelleri: Kongrede alınan "Milli sınırlar içinde bulunan vatan parçaları bir bütündür, birbirinden ayrılamaz" kararı, Türkiye Cumhuriyeti'nin temel taşlarını oluşturmuştur.

1900-1923 yılları arasında Türkiye'nin siyasi durumu şu şekilde özetlenebilir: Osmanlı İmparatorluğu Dönemi (1900-1922): Bu dönemde Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı'na katılmış ve mağlup olmuştur. Savaşın ardından Osmanlı Meclisi, Sultan Vahdettin'i devirerek yeni bir Cumhuriyet Meclisi kurmuştur. Kurtuluş Savaşı (1919-1923): Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde, 1919-1923 yılları arasında gerçekleşen Kurtuluş Savaşı, 11 Ekim 1922'de imzalanan Mudanya Mütarekesi ile fiilen, 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması ile resmen sona ermiştir. Türkiye Cumhuriyeti, 29 Ekim 1923'te Mustafa Kemal Atatürk'ün ilk cumhurbaşkanı olmasıyla kurulmuştur.

Dağköylü Fatma Çavuş'un hikayesi şöyledir: 1897 yılında doğan Fatma Çavuş, 1963'te vefat etmiştir. Fatma Çavuş, Kurtuluş Savaşı sırasında, bugünkü Dağköy Mahallesi'ne, Nebiyan bölgesinden gelen Rum ve Ermeni çetelerine karşı silah kuşanıp mücadele etmiştir. Eşi seferberliğe gitmiş ve geri dönmemiştir. Fatma Çavuş, bir daha evlenmemiş, 1963 yılına kadar Dağköy’de yaşamıştır. Cumhuriyet’in ilanından sonra Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün isteğiyle TBMM tarafından çavuşluk unvanı verilmek üzere Ankara’ya davet edilmiş ancak günün şartlarında Ankara’ya gidememiştir. Kendisine takdir edilen çavuşluk unvanını vefat edinceye kadar onurla taşımış, çevresi tarafından son nefesine kadar Fatma Çavuş olarak anılmıştır. Ölümünden sonra unutulmuş, yazar Yiğit'in araştırmaları ve kitabı sayesinde yeniden hatırlanmıştır. Fatma Çavuş'un hikayesini anlatan türküler ve bir kitap da bulunmaktadır.

Hale Soygazi, 1973 yapımı "Vurun Kahpeye" filminde, Aliye karakterini canlandırmak için oynamıştır. Aliye, idealist bir öğretmen olup, Kurtuluş Savaşı sırasında bir kasabaya gelir. Hale Soygazi, bu filmde dramatik rollerdeki başarısıyla dikkat çekmiştir.

Kurtuluş Savaşı'nda Kocaeli'yi işgal eden devletler şunlardır: İngilizler. Yunanlılar. İngilizler, bölgeyi daha sonra Yunanlılara terk ederek boşaltmışlardır.

Şu Çılgın Türkler kitabında yer ve zaman şu şekildedir: Yer: Kitap, Kurtuluş Savaşı dönemini (1919-1922) anlatır. Zaman: Başlangıç bölümü: 28 Haziran 1914 - 1 Nisan 1921 tarihleri arasındaki dönemi kapsar. Birinci kitap: "Yunan Büyük Taarruzu" adını taşır ve İnönü ile Kütahya-Eskişehir muharebeleri, meclis tartışmaları, Başkomutanlık Kanunu gibi olayları içerir. İkinci kitap: "Türk Büyük Taarruzu" adını taşır ve Büyük Taarruz'a hazırlık, Afyon güneyine yürüyüş ve Büyük Taarruz'u anlatır. Sonuç bölümü: 19 Eylül 1922 - 27 Ekim 1922 tarihleri arasındaki olayları özetler.

Kuvâ-yi İnzibâtiye, Kurtuluş Savaşı sırasında İstanbul Hükümeti tarafından Kuvâ-yi Milliye'ye karşı kurulan askeri bir örgüttür. Özellikleri: Diğer adı: Hilafet Ordusu. Kuruluş tarihi: 18 Nisan 1920. Büyüklük: 7000 kişi (en yüksek sayı). Karargâh: İstanbul. Komutanlar: Süleyman Şefik Paşa, Ahmet Anzavur. Amaç: Düzce, Hendek, Adapazarı dolaylarında Kuvâ-yi Milliye'ye karşı ayaklananları desteklemek ve bu bölgeleri İstanbul Hükümeti'nin etkisi altına alarak milli kuvvetleri etkisizleştirmek. Kaldırılması: 25 Haziran 1920'de İstanbul Hükümeti tarafından kararın açıklanmasıyla örgüt terhis edilmiştir.

Mustafa Kemal Paşa'nın Bursa'da yaptığı bazı faaliyetler şunlardır: 1922'deki ilk ziyareti: Bursa'nın kurtuluşundan 36 gün sonra, 17-29 Ekim 1922 tarihleri arasında Bursa'ya gelmiş, Ankara'dan Eskişehir üzerinden karayoluyla Bursa'ya ulaşmıştır. 1925'teki ziyareti: 22 Eylül - 8 Ekim 1925 tarihleri arasında Bursa'ya gelmiş, bu ziyaretinde İpekiş fabrikasının temelini atmış ve ilk kadın savaş pilotu Sabiha Gökçen ile tanışıp onu manevi evladı olarak kabul etmiştir. 1928'deki ziyareti: 27 Ağustos 1928 tarihinde Bursa'ya gelmiş, şehrin ileri gelen bürokratlarına Harf Devrimi'nin hazırlıklarını sürdürdüğü yeni harfleri tanıtmıştır. 1933'teki ziyareti: 5 Şubat 1933 tarihinde Bursa'ya gelerek, Türkçe ezan olayına tepki olarak "Bursa Nutku" olarak bilinen konuşmayı yapmıştır. Mustafa Kemal Paşa, Bursa'ya 1922 ile 1938 yılları arasında toplam 17 kez ziyaret gerçekleştirmiştir.

Kurtuluş Savaşı'nda kullanılan silahlar, Ankara'da iki farklı müzede sergilenmektedir: 1. İmalat-ı Harbiye Müzesi: Kurtuluş Savaşı sırasında mühimmat üretim merkezi olarak kullanılan tarihi bir binada yer alan bu müzede, Osmanlı'dan günümüze kadar Türk ordusunun kullandığı silahlar sergilenmektedir. 2. Kurtuluş Savaşı Müzesi (I. TBMM Binası): Ankara'nın Altındağ ilçesinde bulunan bu müzede, Kurtuluş Savaşı yılları ve Cumhuriyet'in ilanına ilişkin eserler sergilenmektedir. Ayrıca, Sivas'taki Atatürk Kongre Müzesi'nde de Osmanlı'dan Cumhuriyet'e kadar kullanılan çeşitli silah örnekleri sergilenmektedir.

İngilizlerin Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye'ye gönderdiği gizli ajanlardan bazıları şunlardır: Ahmet Esat Tomruk (İngiliz Kemal). Rahip Frew. Ayrıca, İngiliz İstihbarat Servisi'nin Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye'ye gönderdiği Ahmet İzzet Paşa başkanlığındaki heyet de önemli bir rol oynamıştır.