Kapitalizm

Akselerasyonizm (ivmecilik), kapitalizmin ya da belirli süreçlerinin radikal toplumsal değişim yaratmak amacıyla hızlandırılması gerektiği fikridir. Akselerasyonizm, sol ve sağ kanat olarak ikiye ayrılır: Sağ akselerasyonizm, kapitalizmin ilerlemesini ve teknolojik tekillikleri destekler. Sol akselerasyonizm, toplumsal fayda ve özgürleştirme amacıyla teknolojinin yeniden değerlendirilmesini savunur. Ayrıca, akselerasyonizm terimi, beyaz milliyetçiler ve neo-Naziler tarafından, suikast ve cinayetlerle beyaz bir etnostat kurmayı ifade eden bir şiddet biçimini tanımlamak için de kullanılır.

Kapitalizmde üretim araçları özel kişilere, yani bireylere veya firma olarak örgütlenmiş özel şahıs gruplarına aittir. Sosyalizmde üretim araçları ise devlete veya işçilere ait olup, toplumun ortak mülkü olarak kabul edilir.

Liberal kapitalizm ve devlet kapitalizmi, iki farklı kapitalizm türüdür. Liberal kapitalizm. Devlet kapitalizmi. Kapitalizmin farklı biçimlerinde farklı derecelerde serbest piyasalar, kamu mülkiyeti, serbest rekabetin önündeki engeller ve devlet onaylı sosyal politikalar bulunur.

Kapitalizmi en iyi anlatan kitaplardan bazıları şunlardır: Fernand Braudel - Kapitalizmin Kısa Tarihi. Adam Smith - Ulusların Zenginliği. Maurice Dobb - Kapitalizmin Dünü ve Bugünü. Kapitalizmi anlatan en iyi kitabın hangisi olduğu konusunda kesin bir görüş yoktur; bu, kişisel tercihlere ve araştırma alanlarına göre değişebilir.

Kapitalist sistemde bilim, birkaç nedenle önemlidir: Ekonomik büyüme ve rekabet: Kapitalizmdeki kâr güdüsü ve çıkar arayışı, bilim insanlarının buluşlar yapmasını ve teknolojinin gelişmesini teşvik eder. Sermaye sınıfının güçlenmesi: Bilim, sermaye sınıfının kendisini güçlendirmesi, muhafaza edebilmesi ve meşrulaştırmasının başlıca araçlarındandır. Üretim ve verimlilik: Bilimin sağladığı makineleşme, üretim süreçlerini hızlandırır ve verimliliği artırır. Ancak, bazı görüşlere göre bilim, kapitalist sistemde endüstri haline gelmiş ve toplumsal faydadan ziyade sermayenin çıkarlarına hizmet eder hale gelmiştir.

Haluk Yurtsever'e göre toplumsal proletarya, sınıfsız ve sömürüsüz bir toplum kurma mücadelesinde öncü rol oynayan, geniş ve çok katmanlı bir işçi sınıfı toplamıdır. Bu tanım, iki temel grubu içerir: 1. Güncel ve krizdeki kapitalizmin mülksüzleştirdiği, yoksunlaştırdığı, işsiz, aşsız, umarsız, geleceksiz proleterler. 2. Sanayi ve hizmet sektöründe öne çıkan, zihinsel ve entelektüel bilişim emekçileri. Yurtsever, toplumsal proletaryanın, antikapitalist hareketlerin birleşik hareketiyle sınıfsız ve sömürüsüz bir topluma ulaşmada önemli bir potansiyele sahip olduğunu savunur.

"Hayalet: Karl Marx" kitabı, Karl Marx'ın yazılarından bir seçki sunarak onun düşünce gelişimini ve üretimindeki paralelliği sergilemeyi amaçlar. Kitapta ele alınan bazı konular: Marx'ın 1837 yılında babasına yazdığı mektupla başlayan ve 1872'de yaptığı bir politik konuşmayla sona eren yazılar; erken dönem yazıları (1837-1844); tarihin materyalist kavranışı (1844-1847); 1848 ve sonrası; ekonomi üzerine yazılar (1857-1867); geç dönem politik yazılar (1864-1882). Kitap, Marx'ın kavramlarını ele alış tarzını, düşünüş yöntemini ve soyutlama düzeylerini analiz etmeye olanak tanır. Kitabın orijinal editörlüğünü David McLellan, Türkçe editörlüğünü ise Güçlü Ateşoğlu yapmıştır.

Doğan Avcıoğlu'nun "Türkiye'nin Düzeni" kitabında, Türkiye'nin kalkınamamasının nedenleri ve kalkınma stratejileri ele alınmaktadır. Kitapta anlatılan bazı konular: Tarihsel süreç: Selçuklulardan başlayarak Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerindeki ekonomik ve sosyal yapı incelenmektedir. Dış dinamikler: Türkiye'nin geri kalmasında dış faktörlerin daha belirleyici olduğu savunulmaktadır. Kapitalizm ve emperyalizm: Osmanlı'daki merkeziyetçi yönetim anlayışına karşı çıkılarak, Anadolu'da kapitalizmin neden gelişemediği analiz edilmektedir. Kalkınma stratejileri: Komünist, Amerikan tipi ve milli devrimci kalkınma yolları gibi farklı stratejiler sıralanmaktadır. İlerici ve tutucu güçler: Eserde ilerici ve tutucu güçler ele alınmakta, ancak proletaryanın rolü küçümsenmektedir. Kitap, 1969 yılında Yunus Nadi Armağanı'nı kazanmıştır.

Kapitalist, kapitalizm sistemini benimsemiş ülkelerde, özel mülkiyet sahipleri olarak tanımlanır. Kapitalistlerin yaptığı işler arasında şunlar yer alır: Üretim faktörlerini bir araya getirme. Yatırım yapma. Ekonomik büyümeyi destekleme. Yeni istihdam alanları yaratma. Kapitalistler, ekonomik özgürlüklerinin siyasi özgürlükle iç içe olması gerektiğine inanır.

Marx'a göre insan, özellikle kapitalist toplumsal sistem nedeniyle yabancılaşır. Marx'a göre yabancılaşmanın dört temel nedeni vardır: 1. Emeğin ürününe yabancılaşma. 2. Emeğin üretim sürecine yabancılaşma. 3. Türsel yabancılaşma. 4. İnsanın insana yabancılaşması. Marx'a göre yabancılaşma, sınıfların olmadığı komünist toplumda ortadan kalkacaktır.

Çağlar Keyder'in "Türkiye'de Devlet ve Sınıflar" kitabı, Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılma döneminden başlayarak Cumhuriyet'e uzanan süreçte Türkiye'deki geri kalmışlık ve kapitalizmle bütünleşme sürecinin sınıf çatışmasına dayanan tarihsel kökenlerini analiz eder. Kitapta ele alınan bazı konular: Osmanlı devlet ve toplum mirasının Cumhuriyet'in sınıf dengelerini oluşturması. Türkiye devletinin toplumsal yapılanmadaki işlevi. Burjuvazinin olgunlaşması ve niteliği. Süreç boyunca yaşanan dönemler. Ayrıca, eserde hâkim sınıflar ve fraksiyonlar ile bunların iktidarı ele geçirme, sürdürme ve kullanma girişimleri incelenir.

Proletaryanın devrimci diktatörlüğü, Marksist felsefede proletaryanın, yani işçi sınıfının devlet iktidarını elinde bulundurması durumudur. Bu kavram, iki aşamadan oluşan bir sürecin ilk aşamasıdır: 1. Sosyalizm: Proletaryanın devletin tüm yönetim birimlerini ele geçirdiği aşama. 2. Komünizm: Devletin tasfiye edildiği ve sınıfların ortadan kalktığı aşama. Proletaryanın devrimci diktatörlüğü, aynı zamanda proletarya diktatörlüğü veya proleter devlet olarak da adlandırılır.

Hard kapitalizm, Yol TV’deki bir sokak röportajında, bir yurttaşın “Bu devlette ‘hard’ kapitalizm var” sözleriyle gündeme gelen bir ifadedir. Bu ifadeyle, içilen bir bardak suyun yarısının vergi olduğu ve gençlerin iş beğenmediği bir sistemde, devrim gerektiği vurgulanmıştır. "Hard kapitalizm" ayrıca, Azadî Kaya tarafından kullanılan ve milyonlarca emekçinin gündelik hayat deneyimini özetleyen bir tabir olarak da değerlendirilmektedir. Bu ifadenin tam olarak ne anlama geldiği konusunda kesin bir görüş birliği bulunmamaktadır.

Karl Marx, kapitalizmi çeşitli açılardan eleştirmiştir: Sınıf mücadelesi: Marx'a göre kapitalizmin özü, burjuvazi (üretim araçlarına sahip olanlar) ile proletarya (emek gücünü satmaktan başka sermayesi olmayanlar) arasındaki bitmek bilmeyen mücadeledir. Üretim araçlarının özel mülkiyeti: Marx, üretim araçlarının özel mülkiyetinin eşitsizliği derinleştirdiğini ve bir grubun diğer grup üzerinde ekonomik güç ve kontrol sahibi olmasını sağladığını savunur. Rekabet ve kriz döngüleri: Marx, kapitalizmin sürekli bir rekabet ve kaçınılmaz olarak ortaya çıkan kriz döngüleri ile tanımlandığını belirtir. Yabancılaşma: Marx, kapitalist sistemde işçinin kendi emeğinin ürünüyle, kendi iş süreciyle ve hatta kendi insan doğasıyla yabancılaştığını öne sürer. Doğanın sömürülmesi: Marx, kapitalizmin ihtiyacın da ötesinde üretim yaptığını ve insanlarda satın alma arzusu yarattığını, bu durumun sahte bir çeşitlilik yarattığını ifade eder. Marx'a göre kapitalizm, artan iç çelişkileri nedeniyle devrimle sonlanacaktır.

Gözetim kapitalizmi, 2000'li yıllarda Google'da ortaya çıkmıştır. Shoshana Zuboff'a göre, bu yeni ekonomik sistem, Google'ın hedefli pazarlama ve reklamcılık alanındaki yenilikleri sayesinde şekillenmiştir.

Burjuvazinin temel özellikleri: Ekonomik güç: Genellikle yüksek gelire sahip iş insanları, sanayiciler ve yatırımcılardan oluşur. Eğitim seviyesi: Yüksek eğitim seviyelerine sahiptirler ve kendilerini sürekli geliştirmeye önem verirler. Sosyal statü: Toplumda yüksek bir sosyal statüye sahiptirler ve prestijli mesleklerde çalışırlar. Üretim araçlarına sahip olma: Kendi üretim araçlarını elinde tutarlar. Şehirde yaşam: Burjuvazi, genellikle şehirlerde ikamet eder. Kapitalist dünya görüşü: Ekonomik alanda liberalizmi benimserler. Tarihsel çatışmalar: Tarih boyunca mülkiyet hakkını güvence altına almak için işçi ve köylü sınıfıyla çatışmalar yaşamışlardır.

"Piyasa Düşmanı Kapitalizm" ifadesi, Mustafa Özel'in bir kitabının adıdır. Kapitalizmin temel amacı sınırsız sermaye birikimidir ve bu, yüksek kâr elde etmeye dayanır. Braudel'in görüşlerine göre, kapitalizm piyasa ekonomisinden hoşlanmaz; çünkü piyasa ekonomisi tekelleşmeye engel olur.

"Ortak Ol Zengin Ol" kitabı, iş birliği ve dayanışma kültürünün ön planda olacağı yeni dünya düzenini anlatıyor. Kitapta ele alınan bazı konular: Değişim: Hayatın her alanında yaşanan köklü değişimler ve bu değişimlerin getirdiği zorluklar. Yeni normal: Eğitimden iş dünyasına, dünyanın dinamiklerinden günlük rutinlere kadar her alanda "olgun bir zihinle" hareket etmenin önemi. Paylaşım ekonomisi: Bu ekonominin bir yıkım olarak değil, bir fırsat olarak görülmesi ve buna adapte olmak için gereken beceriler.

"Finansallaşma, Borç Krizi ve Çöküş: Küresel Kapitalizmin Geleceği" adlı kitap, küresel krizin eleştirel bir politik ekonomi perspektifinden değerlendirilmesini sunar. Kitapta ele alınan bazı konular: ABD krizi: 2000'li yıllarda oluşan yeni finansal mimari, işçi sınıfı ve yoksulları borçlandırarak finans sistemine dahil etmiş, bu durum önce finansal sonra küresel bir ekonomik krize yol açmıştır. Avro Bölgesi'nde borç krizi: Krizin devletlerarası iflaslara dönüşmesi ve Güney Avrupa'daki etkileri incelenmiştir. Ekonomik krizlerin sosyal değişimle ilişkisi: Krizlerin önceki büyük krizlerle karşılaştırılması ve toplumsal etkileri tartışılmıştır. Türkiye ekonomisi: Küresel kriz bağlamında Türkiye'nin yakın dönem ekonomik analizi yapılmıştır. Dönüşümün içeriği: Yaşanan dönüşümün "daha fazla neoliberalizm" anlamına geldiği belirtilmiştir.

Demokratik kapitalizmin krizi, Financial Times köşe yazarı Martin Wolf'un 2023 yılında yayımlanan "The Crisis of Democratic Capitalism" (Demokratik Kapitalizmin Krizi) adlı kitabında ele aldığı bir konudur. Wolf'a göre, demokratik kapitalizm, geleceğini tehdit eden kritik zorluklarla karşı karşıyadır. Bu zorluklar arasında: Kayırmacı kapitalizm. Gelir dağılımındaki eşitsizlik. Plütokrasi riski. Wolf, müreffeh toplumlar için kapitalizm ve demokrasinin birbirini tamamlaması gerektiğini, bu nedenle temel Batı değerlerinde bir değişim gerekliliği olduğunu savunur.