Kapitalizm

“Sosyalizmin Alfabesi” kitabı, Leo Huberman tarafından yazılmış ve sosyalizmin temel kavramlarını ve kapitalizmin eleştirisini ele almaktadır. Kitabın ana konuları şunlardır: 1. Kapitalizmin Tahlili: Artı değer, sermaye birikimi, tekeller, gelir dağılımı, bunalım ve depresyon gibi konular Marksist bir bakış açısıyla açıklanmaktadır. 2. Sosyalizmin Suçlamaları: Kapitalist sistemin savurganlığı, tek hedefi kâr elde etmek olan sistemin akıl dışılığı ve adil olmaması detaylı bir şekilde ortaya konulmaktadır. 3. Sosyalizmin Evrimi: Ütopik sosyalistlerden Karl Marx ve Friedrich Engels'e uzanan bir çizgide sosyalizmin gelişimi sunulmaktadır. 4. Sosyalizmin Katkıları: Sosyalist planlı ekonomi, özgürlük ve sosyalizmin insanlığa yaptığı katkı vurgulanmaktadır. Kitap, sosyalizmle yeni tanışanlar veya ona karşı önyargısı olanlar için bir başlangıç noktası olarak önerilmektedir.

Maddi medeniyet ve kapitalizm kavramları, farklı açılardan ele alındığında şu şekilde açıklanabilir: 1. Maddi Medeniyet: Fernand Braudel'in "Medeniyet ve Kapitalizm" adlı eserinde, maddi hayat, piyasa ekonomisi ve kapitalizm kavramları etrafında oluşan bir medeniyet analizi yapılır. 2. Kapitalizm: Üretim araçlarının özel mülkiyetine ve kâr amacıyla işletilmesine dayanan ekonomik sistemdir.

Kapitalizmin öldüğü iddiası, Yunanistan eski Maliye Bakanı ve Ekonomist Yanis Varoufakis tarafından "Teknofeodalizm" adlı kitabında öne sürülmüştür. Bu yeni düzenin nedenleri arasında, küresel finans sisteminin değil, bulut sermayesinin dünya ekonomisini şekillendirmesi gösterilmektedir. Diğer bir görüş ise Wolfgang Streeck tarafından savunulmaktadır ve ona göre kapitalizm, aşırı başarı kazanması ve doz aşımına uğraması nedeniyle ölmektedir.

Kapitalizmin sonunun ne zaman geleceğine dair kesin bir tarih vermek mümkün değildir. Ancak, bazı teorisyenler ve ekonomistler kapitalizmin yakın gelecekte sona erebileceğini öngörmektedir. Yanis Varoufakis, "Teknofeodalizm" adlı kitabında kapitalizmin öldüğünü ve yerini teknoloji devlerinin hüküm sürdüğü yeni bir ekonomik düzenin aldığını savunmaktadır. Karl Marx'ın görüşlerine göre ise kapitalizm, kendi iç çelişkileri ve sınıf bilincinin artmasıyla birlikte devrim yoluyla sona erecektir.

Gözetleyici kapitalizm, önemli çünkü: 1. Veri Toplama ve Analiz: Kişisel verilerin toplanması ve işlenmesi, bireylerin davranışlarını tahmin etme ve kontrol etme imkanı sunar. 2. Ekonomik Güç Dengeleri: Gözetleyici kapitalizm, güç dengelerinin ulus devletlerden büyük şirketlere doğru kaymasına neden olabilir. 3. Toplumsal Çıkarımlar: Mahremiyetin erozyonu, dijital linç kültürü ve yapay kutuplaşma gibi toplumsal sorunlara yol açabilir. 4. Teknolojik Entegrasyon: Günlük hayatı takip eden gözetim nesneleri haline gelen cihazlar, kontrol mekanizmalarının etkinliğini tartışılır hale getirir.

E. Ahmet Tonak'a göre kâr oranının düşme eğiliminin nedeni, sermaye birikiminin kârlılığı azaltarak yeniden üretimi olanaksız kılmasıdır. Bu durum, birkaç dinamikle açıklanır: Makineleşme ve emek üretkenliği artışı. Sermaye bileşimi değişimi. Tonak, bu ampirik olarak kanıtlanmış eğilimin, 2008 krizi gibi kapitalist krizleri tetiklediğini belirtir.

Bertolt Brecht'in "Tahterevalli" şiiri, kapitalist düzeni ve sınıf mücadelesini anlatır. Şiirde, toplumun küçük bir kesiminin (yukardakiler) lüks ve rahat bir yaşam sürerken, büyük bir kesimin (aşağıdakiler) yoksulluk içinde olduğu bir sistem eleştirilir. Brecht, şiirinde burjuvaziye karşı işçi sınıfının mücadelesini ve bu mücadelenin gerekliliğini vurgular.

Artı değerin kaynağı, Karl Marx'ın emek değer teorisine göre canlı emek, yani üretim alanındaki işçidir. Makineler işçinin üretimini hızlandırıp yoğunlaştırsa da, gerekli emek zamanını azaltıp artı-emek zamanını artırsa da, çalışma süresini uzatsa da, işçi olmadan artı-değer üretemez. Artı-değer, işçinin emeğinin, işgücünün değerinin üzerinde yarattığı ve kapitalist tarafından karşılıksız olarak el konulan değerdir.

Kapitalizmin duyguları sömürmesi, bireylerin duygularını ve ihtiyaçlarını manipüle ederek onları tüketici haline getirmesi anlamına gelir. Bu sömürü şu şekillerde gerçekleşir: - Reklam ve medya: Kapitalist sistem, reklamlar ve medya aracılığıyla toplumun zaaflarından yararlanarak tüketim algısını oluşturur. - Duygusal emek: Bireyler, iş yerinde duygularını da içeren bir emek süreci yaşarlar ve bu emek, kapitalizmin kâr elde etme stratejisinin bir parçası haline gelir. - Kaygı ve stres: Kapitalist düzen, bireyleri sürekli olarak kaygı ve stres altında tutarak, onları daha fazla çalışmaya ve tüketime teşvik eder.

Joachim Zelter'in "Amerika Mektupları" adlı romanı, kapitalizmin iktidarı, kültürel yozlaşma ve moderniteye yönelik bir eleştiri sunar. Romanda, anlatıcı bir gün doktora danışmanı ile yaptığı görüşme sırasında, profesörün onu zorla Amerika’ya göndermek istediğini öğrenir. Bu görüşmeden sonra anlatıcıya Amerika’dan birtakım imzasız mektuplar gelmeye başlar. Amerikan kültürüne yönelik bütün eleştiriler bu şekilde sıralanır. Tüm bu konular, absürt bir dille ve okuyucuyu da içine çeken bir anlaşılmazlıkla işlenir.

"İngiliz Doğu Hindistan Şirketi" kitabı, 1600-1874 yılları arasında faaliyet gösteren ve dünya ticaretinin büyük bir kısmını kontrol eden bu şirketin hikayesini anlatmaktadır. Kitapta ele alınan konular arasında şunlar yer almaktadır: - Şirketin organizasyon yapısı, hisse sistemi ve hukuksal altyapısı. - Uluslararası şirketlere öncülük etmesi ve modern şirkete geçişi sağlaması. - Emperyal sömürge sistemi ve şirketin Hindistan'daki hakimiyeti. Ayrıca, kitap, kapitalizmin ve sömürgeciliğin temellerine de ışık tutmaktadır.

Ultra emperyalizm, Karl Kautsky tarafından tanımlanan ve kapitalist sistemin olası bir aşaması olarak kabul edilen bir terimdir. Bu aşamada, emperyalist ülkeler kendi aralarındaki çelişkileri gidermek ve savaşları sona erdirmek için bir araya gelerek kartel oluştururlar.

Kapitalizmin kıskacında sanat, sanatın kapitalist sistem içinde nasıl metalaştığını ve bu durumun sanat üzerindeki etkilerini anlatır. Ana noktalar şunlardır: 1. Sanatın Metalaşması: Sanat eserleri, burjuvazinin eline geçtikten sonra birer yatırım aracına dönüşmüştür. 2. Anlamsızlaşma: Postmodern sanat, zaman-mekân olgusunun yok olması ve gerçeklik kaygısının ortadan kalkmasıyla anlamsızlaşır. 3. Toplumsal Rolün Zayıflaması: Sanat, sınıf tahakkümünü meşrulaştıran bir araç haline gelir ve toplumsal ve eleştirel rolünü zayıflatır. 4. Alternatif Modeller: Sovyetler Birliği'nde sanatın, halkın bilinçlenmesi ve sosyalist ideallerin yayılması amacıyla üretildiği gibi, sanatın kolektif ve toplumsal bir araç olarak kullanılabileceği örnekler de sunulur.

Protestanlık ve kapitalizm arasındaki bağlantı, Max Weber'in tezine göre, Protestan ahlakının modern kapitalizmin gelişimini kolaylaştırmasıyla ilgilidir. Weber'e göre, kapitalizmin iki zorunlu şartı vardır: rasyonel hukuk ve ideolojik etmen olarak Protestan ahlakı. Bu bağlantının temel nedenleri: - Çalışmanın kutsal sayılması: Protestan ahlakı, bir iş veya meslek içinde düzenli ve metodik çalışmanın dini bir görev olduğu bilincini yaratmıştır. - Tasarruf ve yatırım: Protestanlar, servetlerini ölçüsüz harcamalara izin vermeden biriktirmiş ve bu birikimleri yatırıma dönüştürmüşlerdir. - Dünya nimetlerinden sakınma: Çileci bir davranış öğütleyen Protestanlık, kapitalizmin işin akılcı örgütlenmesini ve üretim araçlarının gelişmesini desteklemiştir.

Kapitalist cahilliği ifadesi, doğrudan bir terim olarak kullanılmamaktadır. Ancak, kapitalizm hakkında bazı yanlış anlamalar veya eksik bilgiler nedeniyle ortaya çıkan bir tür cehaletten bahsedilebilir. Kapitalizm, üretim araçlarının özel mülkiyetine dayanan ve ekonomik faaliyetlerin kar amacı ile yapıldığı bir sistemdir. Kapitalizmle ilgili yanlış anlaşılmalar genellikle şu noktalarda yoğunlaşır: - Gelir eşitsizliği: Kapitalizmde gelir dağılımının adaletsiz olduğu ve yoksulluğun arttığı düşüncesi yaygındır. - Çevreye zarar: Kapitalist sistemin çevreye duyarsız olduğu ve doğal kaynakları tükettiği iddiası da yanlış anlamalara yol açabilir. - Sosyal politikalar: Devletin sosyal politikalar uygulayarak gelir eşitsizliğini azaltması gerektiği inancı, kapitalizmin doğasıyla çelişir.

Kapitalist ülkeler arasında günümüzde Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Almanya, Fransa ve birçok Avrupa ülkesi bulunmaktadır. Sosyalist ülkeler ise Çin Halk Cumhuriyeti, Laos Halk Cumhuriyeti, Küba Cumhuriyeti ve Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti'dir.

"Pamuk İmparatoru" unvanı, Sven Beckert adlı yazarın "Pamuk İmparatorluğu" adlı kitabıyla ilişkilendirilebilir. Bu kitap, pamuğun dünya tarihindeki rolünü ve kapitalizmin küresel gelişimini anlatan bir araştırmadır.

Milton Friedman, "Kapitalizm ve Özgürlük" adlı kitabında şu konuları ele almaktadır: 1. Ekonomik Özgürlük: Friedman'a göre ekonomik özgürlük, hem tek başına hem de tüm özgürlükler içinde son derece önemlidir ve siyasi özgürlüğün ön koşuludur. 2. Devletin Rolü: Devletin işlevi, vatandaşların özgürlüğünü korumak, adalet ve düzenin sürekliliğini sağlamak, özel anlaşmaları uygulayarak rekabetçi piyasanın işlerliğini güçlendirmektir. 3. Yarı-Kamusal Mallar: Friedman, yarı-kamusal malların devlet tarafından üretilmesinin gereksiz ve yanlış olduğunu, bunların faydasının hem bireye hem de topluma olduğunu ve tek tek bireylerin kendileri karşılaması gerektiğini savunur. 4. Para ve Finans: Paranın ortaya çıkışı, finans hareketleri ve ortak bir para ve mal kullanımının dünya ticareti açısından zorluklarına değinir. 5. Tekeller ve Ruhsatlandırma: Tekelleşmenin önüne geçmek ve ruhsatlandırma konusunda daha esnek davranmak gerektiğini belirtir. 6. Gelir Dağılımı ve Sosyal Refah: Gelir dağılımının daha adil olması için devletin uygulamalarına ve artan oranlı verginin haksızlığına eleştirilerde bulunur. Friedman, bu kitapla rekabetçi kapitalizmin teorik ve pratik üstünlüklerini açıklayarak, devlet müdahalesinin olumsuz etkilerini araştırmış ve bunlara çözüm önerileri getirmiştir.

Bir şeyin metalaşması, daha önce ekonomi dışında olup bir piyasa değeri kazanmasıyla gerçekleşir. Bu durumun temel nedenleri şunlardır: 1. Üretim ve Tüketim Artışı: Kapitalist sistemde üretim ve tüketimin artması, malların bollaşmasına ve fiyatlarının düşmesine yol açar. 2. Reklam ve Suni İhtiyaçlar: Reklamlar aracılığıyla suni ihtiyaç ve isteklerin oluşturulması, tüketicilerin yeni ürünlere olan talebini artırır. 3. Kültür Endüstrisi: Kültür ve sanatın, kullanım değeri yerine değişim değeri için üretilmesi, metalaşmayı hızlandırır. 4. Özelleştirme ve Neoliberal Politikalar: Neoliberal dönemde, daha önce kamu hizmeti olarak sunulan alanların piyasaya açılması ve özelleştirilmesi, metalaşmayı genişletir.

Metalaşmak, daha önce meta olmayan bir şeyin değiştirilebilir bir meta haline gelmesi anlamına gelir. Bu terim, aynı zamanda kapitalist sistemde ekonominin içine alınan servis, ürün veya ilişkilerin bir piyasa değeri kazanması sürecini de ifade eder.