Fiil

Said kelimesi Arapça kökenli olup, "mübarek", "kutlu", "uğurlu", "mutlu ve mesut", "sevap kazanmış", "Allah katında makbul tutulmuş" gibi anlamlara gelir. Ayrıca, "yukarı çıkan, yükselen, kalkan" veya "cennette akan suyun çıkardığı ses" gibi farklı anlamları da vardır. Said kelimesi, aynı zamanda erkek çocukları için kullanılan bir isimdir.

İspanyolca fiilden sonra gelen unsurlar, fiilin türüne ve kullanıldığı zaman dilimine göre değişiklik gösterir. Düz tümleç olan şahıs zamirleri: Fiile "neyi" veya "kimi" soruları sorulduğunda cevap olarak kullanılır ve fiilden sonra gelir. Dolaylı tümleç olan şahıs zamirleri: Fiile "kimin için" veya "kime" soruları sorulduğunda cevap olarak kullanılır ve fiilden önce gelir. Ayrıca, fiillerin çekimlenmesi için mastar ekinin kaldırılması ve uygun son eklerin eklenmesi gerekir. Daha fazla bilgi için İspanyolca dilbilgisi kaynaklarına başvurulması önerilir.

3. tekil kişi eki, Türkçede fiil cümlelerinde kullanılan ve eylemin kim tarafından gerçekleştirildiğini belirten ektir. 3. tekil kişi eki yoktur. Örnekler: "O yarın bize uğrayacak" (gelecek zaman kipi). "İstanbul’a dün epeyce kar yağmış" (öğrenilen (duyulan) geçmiş zaman).

7. sınıf Türkçe dersinde fiilde anlam ve yapı şu şekilde açıklanabilir: Fiil (eylem). Fiillerin anlam özellikleri. İş (kılış) fiilleri. Durum fiilleri. Oluş fiilleri. Fiillerin yapı özellikleri. Basit fiiller. Türemiş fiiller. Birleşik fiiller. Fiillerin anlam ve yapı özellikleri hakkında daha fazla bilgi için aşağıdaki kaynaklara başvurulabilir: turkcedersi.net; adiyamanodm.meb.gov.tr; dilbilgisi.net; turkceci.net.

ED kısaltması, kullanıldığı bağlama göre çeşitli anlamlara gelebilir. İşte bazı örnekler: Eğitim: "phys ed" (beden eğitimi), "driver's ed" (ehliyet eğitimi), "special ed" (özel eğitim). Tıp: "erectile dysfunction" (ereksiyon olamama). Diğer anlamlar: "editör", "baskı", "deney sürücüsü" gibi. Ayrıca, "-ed" takısı, fiillere eklenerek geçmiş zaman veya sıfat oluşturma işlevi görür.

Zarf-fiil ve zarf tümcesi arasındaki fark şu şekilde açıklanabilir: Zarf-fiil, eylemlerden türetilen ve cümlede zarf görevi gören kelimelerdir. Genellikle "-ip, -arak, -madan, -dıkça, -ınca, -alı, -ken" gibi eklerle oluşturulurlar. Zarf tümcesi ise, cümlenin öğelerinden biridir ve yüklemin anlamını zaman, durum, neden gibi yönlerden tamamlar. Özetle, zarf-fiiller cümlede tek başına yer alırken, zarf tümceleri genellikle diğer kelimelerle birlikte bir grup oluşturur ve cümlede farklı bir öğe olarak işlev görür.

Türkçede dört temel dilek kipi eki bulunmaktadır: 1. Gereklilik Kipi: -meli, -malı ekleri ile oluşturulur. 2. İstek Kipi: -a, -e ekleri ile oluşturulur. 3. Dilek-Şart (Koşul) Kipi: -se, -sa ekleri ile oluşturulur. 4. Emir Kipi: Belirli bir eki yoktur, kişi ekleriyle doğrudan veya dolaylı olarak ifade edilir. Ayrıca, haber kipleri olarak adlandırılan ve eylemin gerçekleştiği zaman dilimini belirten kipler de vardır. Bunlar: Gelecek Zaman Kipi: -ecek, -acak eki. Görülen (Belirli) Geçmiş Zaman Kipi: -di, -dı, -dü, -du eki. Duyulan (Belirsiz) Geçmiş Zaman Kipi: -miş, -mış, -müş, -muş eki. Şimdiki Zaman Kipi: -yor eki. Geniş Zaman Kipi: -r, -ar, -er eki. Toplamda, Türkçede dokuz kip eki bulunmaktadır.

Yeterlilik fiili -ebilmek, fiil + “-a/-e” + bil- şeklinde yapılır. Örnekler: Ahmet bu işi baş-ar-a-bil-ir. Yanınıza gel-e-bil-ir miyim? Herkes kendi işiyle il-gi-len-e-bil-ir. Olumsuzu, fiilin “-ama, -eme” şeklinde ek almasıyla oluşur. Örnekler: Başar-a-bil-i-r > başar-a-ma-z. Aç-a-bil-i-r-im > aç-a-ma-m. Oku-y-a-bil-i-r-im > oku-y-a-ma-m.

Kurallı birleşik fiiller, iki fiilin birleşmesiyle oluşan ve ana fiile "yeterlik, tezlik, yaklaşma, süreklilik" gibi anlamlar katan fiillerdir. Kurallı birleşik fiil türleri: Yeterlik (yeterlilik) fiili: Fiile "-ebilmek" yardımcı fiili eklenerek oluşturulur. Tezlik fiili: Fiile "-ivermek" yardımcı fiili eklenerek oluşturulur. Süreklilik fiili: Fiilin sonuna "-durmak, -akalmak, -agelmek" fiilleri eklenerek oluşturulur. Yaklaşma fiili: Fiilin sonuna "-eyazmak" fiili eklenerek oluşturulur. Kurallı birleşik fiiller her zaman bitişik yazılır.

Bağ fiili (ulaç) ile zarf fiil arasındaki fark, cümlede üstlendikleri görevlere bağlıdır: Zarf fiil, cümlede belirteç (zarf) görevinde kullanılır ve eylemleri zaman veya durum yönüyle tamamlar. Bağ fiili (ulaç), öbekleştiği kelimelerle kullanıldığında zarf tümleci görevinde kullanılır. Bazı zarf fiil ekleri: -ip, (-ıp, -up, -üp); -arak (-erek); -madan (-meden); -dıkça (-dikçe, -tıkça, -tikçe); -ınca (-ince); -alı (-eli); -ken; -asıya (-esiye); -casına (-cesine).

Çekimli fiil, fiilin kip ve şahıs eki ile ifade edilmiş halidir. Mastar, fiillerin cümlede isim görevinde kullanılan halidir.

Dönüşlü ve edilgen fiiller arasındaki temel farklar şunlardır: Özne: Dönüşlü fiillerde gerçek özne bulunurken, edilgen fiillerde sözde özne vardır. Eylemin Yapanı ve Etkileneni: Dönüşlü fiillerde eylemi yapan ve etkilenen aynı ögedir (özne), edilgen fiillerde ise bunlar farklıdır. Örnekler: Dönüşlü Fiil: "Ahmet, akşamki programa katılmak için hazırlandı" cümlesinde, hazırlanma işini yapan ve bu işten etkilenen kişi Ahmet'tir. Edilgen Fiil: "Sınıf 23 Nisan için süslendi" cümlesinde, süslenme işini yapan belli değildir, sadece etkilenen "sınıf" sözcüğü vardır.

İngilizce'de "take" fiilinin Türkçe karşılığı genellikle "almak" olarak çevrilir. Bazı anlamları: taşımak, götürmek; kabul etmek; anlamak; çıkarmak; binmek, ile gitmek; harcamak, tüketmek; faydalanmak, yararlanmak. Ayrıca, "take" fiili isim olarak da kullanılabilir ve "alıntı, alma, tepki, reaksiyon" gibi anlamlara gelebilir.

Gerunds (isim-fiiller) ve infinitives (mastarlar) farklı durumlarda kullanılır: Gerunds (isim-fiiller) genellikle şu durumlarda kullanılır: Cümlede özne pozisyonunda: "Exercising makes you healthy!" (Egzersiz yapmak seni sağlıklı yapar). Edatlardan sonra: "She’s thinking of leaving the country" (Ülkeden ayrılmayı düşünüyor). Sıfat olarak: "There will be flying cars in the future!" (Gelecekte uçan arabalar olacak!). Genel beğeni ifadeleri sonrasında: "I love drawing pictures" (Resim çizmeyi severim). Infinitives (mastarlar) ise genellikle şu durumlarda kullanılır: Amaç belirten ifadelerle: "I went to the store to buy some milk" (Biraz süt almak için dükkana gittim). Bir fiilden sonra: "They decided to go on a trip" (Bir geziye gitmeye karar verdiler). Bir isimden sonra: "His decision to leave was unexpected" (Ayrılma kararı beklenmedikti). Bir sıfattan sonra: "It is important to be prepared" (Hazırlıklı olmak önemlidir). Zarf olarak: "She woke up early to catch the bus" (Otobüsü yakalamak için erken kalktı).

Fiilde kip, fiillerin zaman, şahıs, tekillik ve çoğulluk gibi özelliklerini belirten çekim şekilleridir. Kip ve haber kipi arasındaki fark: Kip: Fiilin zaman, anlam ve şahıs özelliklerine göre aldığı çeşitli eklerle oluşan kullanılış biçimlerinin her biridir. Haber kipi: Zaman kavramı taşıyan, yani zaman ekleriyle yapılan kiplerdir. Türkçe dilinde kipler, haber (bildirme) kipleri ve dilek (tasarlama) kipleri olmak üzere ikiye ayrılır.

Fiilde çatı, öznelerine göre ve nesnelerine göre olmak üzere iki ana başlıkta incelenir. Öznelerine göre fiiller dört ana gruba ayrılır: 1. Etken Fiil: Öznenin işi kendisi yaptığı fiillerdir. 2. Edilgen Fiil: Öznenin işi yapan değil, yapılan işten etkilenen olduğu fiillerdir. 3. Dönüşlü Fiil: Öznenin hem işi yapan hem de işten etkilenen olduğu fiillerdir. 4. İşteş Fiil: En az iki özne tarafından yapılabilen fiillerdir. Nesnelerine göre fiiller iki ana gruba ayrılır: 1. Geçişli Fiil: Nesne alabilen fiillerdir. 2. Geçişsiz Fiil: Nesne alamayan fiillerdir.

Fiil çekim ekleri, fiil kök veya gövdelerine eklenerek, fiillerin zamanını, yapılış şeklini ve şahsını belirtirler. Başlıca fiil çekim ekleri: Zaman ve şekil ekleri: Haber kip ekleri: geçmiş zaman (-dı, -di, -du, -dü), öğrenilen geçmiş zaman (-mış, -miş, -muş, -müş), şimdiki zaman (-yor), gelecek zaman (-acak, -ecek). Dilek kip ekleri: dilek-şart (-sa, -se), istek (-e, -a), gereklilik (-meli, -malı). Şahıs ekleri: -m, -im, -n, -in, -sin, -k, -iz, -niz, -iniz, -siniz, -ler, -sinler. Soru eki: mi, mu, mü. Olumsuzluk eki: -ma, -me. Ek-fiil: -di, -miş, -se, -dir.

Çekimli fiili ayırt etmek için şu özelliklere dikkat edilebilir: Kip ve şahıs ekleri: Çekimli fiil, kip ya da şahıs eki alan fiillere verilen isimdir. Yargı bildirme: Çekimli fiiller, bir yargı bildirir ve cümlede yüklem görevi üstlenir. Cümledeki görev: Çekimli fiiller, cümlede sadece fiil olarak kullanılabilir. Örnek: "gör (fiil kökü) + dü (kip eki) + m (şahıs eki)" kombinasyonu, "gördüm" çekimli fiilini oluşturur.

"Je", "j'ai" ve "j'aimé" arasındaki farklar şu şekildedir: Je: "Ben" anlamına gelir ve genellikle "Je suis français" (Ben Fransız'ım) veya "Je regarde la télé" (Televizyon izliyorum) gibi cümlelerde kullanılır. J'ai: "J'ai un chien" (Bir köpeğim var) veya "J'ai acheté une nouvelle voiture" (Yeni bir araba aldım) gibi cümlelerde "j'ai" kullanılır ve "sahip olmak" anlamına gelir. J'aimé: "J'aimé ça" (Bunu sevdim) gibi cümlelerde kullanılır ve "sevmek" anlamına gelen "aimer" fiilinin geçmiş zaman halidir. Bu üç ifade arasındaki temel fark, kullanım bağlamları ve anlamlarıdır. "Je" kişisel bir zamir, "j'ai" bir fiil ve "j'aimé" ise bir eylemin geçmişte gerçekleştiğini belirten bir geçmiş zaman formudur.

İsimden yapım ekleri: -lik: zeytinlik, şekerlik. -li: köylü, nişanlı. -siz: evsiz, akılsız. -cil: evcil, otçul. -daş: meslektaş, vatandaş. -inci: üçüncü, beşinci. -msı: acımsı, ekşimsi. -sal: kumsal, evrensel. -ıt: yaşıt. -tı: horultu, cıvıltı. Fiilden yapım ekleri: -lan-,-len-: yaş-lan, ev-len. -laş-,-leş-: güzel-leş, iyi-leş. -sa-,-se-,-sı-,-si-,-su-,-sü-: su-sa, garip-se. Yapım ekleri, sözcüklere gelerek onlardan yeni sözcükler türetir ve eklendiği sözcüğün anlamını ya da türünü değiştirir.