Fiil

Do fiili, genellikle belirsiz durumlar, alışkanlıklar ve sevilen/sevilmeyen durumlardan bahsederken kullanılır. Örnek cümleler: Belirsiz durumlar: "Are you going to do anything about it?" (Bu konuda herhangi bir şey yapacak mısın?). Alışkanlıklar: "I do yoga everyday" (Her gün yoga yaparım). Sevilen/sevilmeyen durumlar: "She doesn't like to go for a walk in the mornings, but she does love to run at nights" (Sabahları yürüyüşe çıkmayı sevmez ama akşamları koşmayı sever). Do fiili ayrıca ev işleri ve günlük görevlerden bahsederken de kullanılır. Örnek cümleler: "Hurry up and do the dishes" (Acele et ve bulaşıkları yıka). "Did you do your chores?" (Günlük işlerini yaptın mı?).

8. sınıfta etken ve edilgen fiilleri bulmak için şu adımlar izlenebilir: 1. Yüklemin Fiil Olduğundan Emin Olun: Yalnızca yüklemi fiil olan cümlelerde çatı özelliği aranabilir. 2. Özne-Yüklem İlişkisini İnceleyin: Etken Fiiller: Gerçek özne alabilen tüm fiiller etkendir. Edilgen Fiiller: Sözde özne alabilen tüm fiiller edilgendir. Örnekler: Etken: "Ahmet köpeğini buldu" cümlesinde "bulma" işini yapan özne "Ahmet"tir. Edilgen: "Ahmet’in köpeği bulundu" cümlesinde "bulunma" işinden etkilenen "köpek"tir. Uyarı: İsim cümlelerinde çatı aranmaz.

Mazi fiil, Arapça'da geçmiş zamanda, yani söylendiği andan önce meydana gelen fiillere denir. Türkçe'deki "-di'li geçmiş zaman" ile benzerlik gösterir.

Gerund (fiilden sonra -ing getirilmesi) kullanım alanlarından bazıları ve örnek cümleler: Cümlede özne pozisyonunda: "Exercising makes you healthy!" (Egzersiz yapmak seni sağlıklı yapar). Edatlardan (prepositions) sonra: "She's thinking of leaving the country" (Ülkeden ayrılmayı düşünüyor). Sıfat olarak: "There will be flying cars in the future!" (Gelecekte uçan arabalar olacak!). Beğenme ve beğenmeme durumlarından bahsederken: "I like playing chess" (Satranç oynamayı severim). İsimlerle birlikte takısız isim tamlaması olarak: "My father couldn't start the washing machine" (Babam çamaşır (yıkama) makinasını çalıştıramadı). Bazı gerund örnekleri: Swimming is the best activity for the summer (Yüzmek, yaz için en iyi aktivitedir). I love drawing pictures (Resim çizmeyi seviyorum). Visiting the USA with friends was the most exciting experience of my life (Arkadaşlar ile Amerika’yı ziyaret etmek hayatımın en heyecan verici deneyimiydi). Daha fazla örnek cümle için aşağıdaki kaynaklar incelenebilir: novakid.com.tr; konusarakogren.com; bukytalk.com.

Şimdiki zamanda kullanılan fiillere bazı örnekler: Türkçe: "Kardeşim içeride uyuyor. Çocuklar sabahtan beri bahçede oynuyorlar. Bir bankada güvenlik görevlisi olarak çalışıyorum. Her gün akşam yemeğini saat altı civarında yiyoruz". İngilizce: "I am listening to music. She is playing an instrument. He is going to school right now. It is raining at the moment". Şimdiki zaman, fiile "-yor" veya "-ing" eki getirilerek oluşturulur.

Fiil çatısında özne ve nesne, yüklemin özne ve nesne ile olan ilişkisini ifade eder. Özne, cümlede yüklemin bildirdiği, belirtilen işi yapan, işten etkilenen veya bir oluşa konu olan öğedir. Nesne, yüklemin bildirdiği eylemden etkilenen varlıktır. Fiiller, özne ve nesne alıp almamalarına, belirtilen işin nasıl yapıldığına, işten öznenin ve nesnenin nasıl etkilendiğine göre çatılar ayrılırlar. Öznelerine göre fiil çatıları: Etken fiil: İşi yapan gerçek bir öznenin bulunduğu fiillerdir. Edilgen fiil: Gerçek öznesi söylenmeyen veya bilinmeyen fiillerdir. Dönüşlü fiil: Öznenin işi yaparken aynı zamanda o işten etkilendiğini gösteren fiillerdir. İşteş fiil: En az iki özne tarafından yapılabilen fiillerdir. Nesnelerine göre fiil çatıları: Geçişli fiil: Nesne alabilen fiillerdir. Geçişsiz fiil: Nesne almayan fiillerdir.

Koymak fiilinin bazı eş anlamlıları: almak; atmak; ayırmak; bırakmak; katmak; eklemek; imza, tarih, adres yazmak; uyulması gereken kuralları belirlemek, ortaya çıkarmak; etkilemek, dokunmak; bir şey veya kimse için kullanmayı belirlemek, ayırmak.

Durum fiilini bulmak için şu yöntemler kullanılabilir: Anlam özelliklerine bakmak. Soru sormak. "Onu" eklemesi. Durum fiili örnekleri: uyumak; ağlamak; gülmek; durmak; gitmek; çıkmak.

"İmtinaya kalmak" ifadesinin ne anlama geldiğine dair bilgi bulunamadı. Ancak, "imtina etmek" kelimesinin anlamı şu şekilde açıklanabilir: İmtina etmek, bir şeyi yapmaktan kaçınmak, çekinmek anlamına gelir.

Fiil (eylem), varlıkların yaptığı işi, hareketi ve oluşu çeşitli ekler alarak şahıs ve zamana bağlı olarak anlatan kelimedir. Fiillere bazı örnekler: gel; gör; sev; uç; bak; kalk; sor; ye; oku. Fiil olup olmadığını anlamak için bir kelimeye “-me /-ma” olumsuzluk eki veya “-mak / -mek” mastar eki getirilebilir. Örneğin, “okudu” kelimesi “oku(mak)” olduğu için fiil, “uyuyor” kelimesi ise “uyu(mak)” olduğu için fiil olarak kabul edilir.

Bağ fiiller (zarf fiiller), aldıkları eklere ve cümlede kazandıkları anlamlara göre şu şekilde sınıflandırılabilir: Bağlama ulacı: "-ıp, -ip, -up, -üp". Durum ulaçları: "-a, -e, -erek, -meden, -meksizin, -asıya". Zaman ulaçları: "-dıkça, -dikçe, -ınca, -eli, -ken, -r...-maz, -casına, -cesine". Bağ fiiller, fiillerden türetilebildiği gibi sıfat fiillerden de ekler alarak oluşturulabilir.

Fiil ve isim cümlesi arasındaki ayrım şu şekilde yapılabilir: Fiil Cümlesi: Fiiller, eylemleri ifade eder ve cümledeki eylemi belirtir. Fiiller genellikle "-mek / -mak" eki ile birlikte söylenir. Örnek: "Konuşmak, yazmak, yürümek, anlatmak, durmak, çalışmak, dinlemek". İsim Cümlesi: İsimler, canlı veya cansız varlıkları, yerleri, kavramlara verilen adlardır. İsimler genellikle cümlede nesne veya konu olarak kullanılır. Örnek: "Masa", "kitap", "anne", "okul". Ayrıca, bir kelimenin isim mi fiil mi olduğunu anlamak için kelimenin köküne "-mek / -mak" eki getirilebilir.

Anlamca kaynaşmış (deyimleşmiş) birleşik fiiller, isim soylu kelimelerle fiillerin gerçek anlamından uzaklaşıp mecaz anlam kazanmasıyla oluşan ve deyim haline gelen fiillerdir. Bazı anlamca kaynaşmış birleşik fiil örnekleri: hasta düşmek; yorgun düşmek; çaptan düşmek; gözden düşmek; hakkından gelmek; göz boyamak; yola gelmek; süt dökmüş kediye dönmek; etekleri zil çalmak; içini açmak. Deyimlerin tamamı birleşik fiil olarak algılanmamalıdır.

Yeterlik fiilinin olumsuzu şu şekillerde yapılır: Fiil kökü + “-(y)AmA” + haber/dilek kipi + şahıs eki. Fiil kökü + “-mA” eki + “-(y)Abil” + haber/dilek kipi + şahıs eki. Fiil kökü + “-(y)A” + “-mA” + “-(y)Abil” + haber/dilek kipi + şahıs eki. Örnekler: izle-y-e-me-di-m; gel-me-y-ebil-ir-im; anla-ya-ma-yabil-ir-im. Yeterlik fiilinin olumsuzunda “bil-” fiili düşer ve olumsuzluk eki eklenir, ancak aradaki ünlü harf korunur. Örnekler: başar-a-bil-i-r > başar-a-ma-z; aç-a-bil-i-r-im > aç-a-ma-m; oku-y-a-bil-i-r-im > oku-y-a-ma-m.

Yüklemi fiil olan cümlelere fiil cümlesi denir. Fiil cümlelerinde, çekimli fiil bir iş, oluş, hareket veya edişi ifade eder. Örnekler: "Hasan eve geldi". "Hasan yemeğini yedi". "Hasan dün ders çalıştı". "Hasan arkadaşının verdiği romanı okulda bir çırpıda okudu".

Dönüşlü fiil bulmak için şu adımlar izlenebilir: Eklere dikkat etme. Özne-yüklem ilişkisine bakma. Cümlenin anlamına odaklanma. Örnekler: "Kızlar süslendi; delikanlılar güzelce giyindi" cümlesinde, "süslenmek" fiilini yapan ve o fiilden etkilenen aynı kişidir. "Fatih, gece yatmadan önce yıkandı" cümlesinde, "yıkanmak" işinden etkilenen kişi de Fatih'tir, dolayısıyla bu bir dönüşlü fiildir.

Ver, gör, gel, git, sev, sor, yaz, anlat fiilleri, haber kipleri ve dilek kipleri olarak iki ana grupta incelenir: 1. Haber Kipleri: - Görülen (Bilinen, Di’li) Geçmiş Zaman: "gördü", "gitti" - Duyulan (Öğrenilen, Miş’li) Geçmiş Zaman: "görmüş", "gitmiş" - Şimdiki Zaman: "görüyor", "geliyor" - Gelecek Zaman: "görecek", "gidecek" - Geniş Zaman: "görür", "gider". 2. Dilek Kipleri: - Gereklilik Kipi: "görmeli", "gitmeli" - Dilek-Şart Kipi: "gitsen iyi olur" - İstek Kipi: "gitsin" - Emir Kipi: "git". Bu kipler, fiillerin zaman ve anlam özelliklerine göre değişir.

Özne ve sözde özne arasındaki temel fark, cümlede eylemin kim veya ne tarafından gerçekleştirildiğidir. Özne: Cümlede eylemi gerçekleştiren veya durumu bildiren öğedir. Sözde Özne: Edilgen çatılı fiillerin kullanıldığı cümlelerde, eylemden etkilenen öğedir. Örnekler: Gerçek Özne: "Öğrenciler sınıfta ders çalışıyor" cümlesinde "öğrenciler" gerçek öznedir. Sözde Özne: "Kapı yavaşça açıldı" cümlesinde "kapı" sözde öznedir.

Emsile, Arapça'da bir fiilin alabileceği 24 farklı kipi inceleyen bir ders ve bu dersin okutulduğu kitapçıktır. Emsile ikiye ayrılır: 1. Emsile-i Muhtelife: Şekilleri değişerek elde edilen kelimelerle yapılan çekimdir ve 24 sigadan oluşur. 2. Emsile-i Muttaride: Şekilleri değişmeden, yalnızca sonundaki eklerle yapılan çekimdir. Emsile-i Muhtelife'deki 24 siga: 11 isim; 13 fiil. Emsile-i Muttaride'deki çekim: Şekiller değişmeden, yalnızca son ekler eklenerek yapılır.

"Vermek" ve "sağlamak" arasındaki temel fark, "sağlamak" kelimesinin, verilen şeyin gerekli veya arzulanan bir şey olduğunu ima etmesidir. Örnekler: - Vermek: "Bana kırmızı ayakkabılarını verdi". - Sağlamak: "Evsiz bir sığınma evine yiyecek ve giyecek sağladı". "Vermek" ise daha geniş bir anlam yelpazesine sahiptir ve hediye etme, ödeme yapma, teklif sunma gibi çeşitli durumları ifade edebilir.