EskiTürkler

Ölü yakma geleneğinin ilk olarak nerede başladığına dair kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte, farklı bölgelerde erken dönem ölü yakma örnekleri mevcuttur: Yakın Doğu: Beisamoun bölgesindeki kazılar, M.Ö. 7013-6700 yıllarına tarihlenen ve kasıtlı olarak yakılmış bir cesede ait kalıntılar ortaya çıkarmıştır. Bu, Yakın Doğu'daki bilinen en eski ölü yakma örneğidir. Anadolu: Aksaray'daki Aşıklı Höyük'te, günümüzden yaklaşık 9 bin yıl öncesine tarihlenen ölü yakma geleneği bulunmuştur. Avrupa: Tarihöncesi uzmanları, Avrupa'daki Tunç Çağı'nda eski ölü yakma vakalarını bilmektedir. Ölü yakma geleneğinin, ruhun kötülüklerden arınması ve huzura kavuşması gibi inançlarla ilişkili olarak ortaya çıktığı düşünülmektedir.

Eski Türklerde kullanılan bazı at isimleri şunlardır: Boz: Kültegin'in atlarından birinin adıdır. Ögsiz: "Öksüz, annesiz" anlamına gelir, Kültegin'in beyaz atının adıdır. Kadimlig: "Elbiselli" demektir, Yeginsilig Bey'in kahverengi atının adıdır. Başyu: Anlamı ve etimolojisi tam olarak bilinmemektedir. Az: Hem at adı hem de bir halkın adı olarak kullanılmıştır. Şubar: Alpamış Han'ın atıdır, sıradışı özelliklere sahip olduğu söylenir. Akkula: Manas Han'ın atıdır, çok görkemli ve zeki olduğu belirtilir. Burul: Koblandı Han'ın atının adıdır. Çalkuyruk: Töştük Han'ın atıdır. Akbut: Ural Han'ın atının adıdır. Eski Türklerde atlar, renklerine, üzerlerindeki beneklere, vücut biçimlerine ve yürüyüş özelliklerine göre çeşitli isimlerle anılırdı.

Eski Türklerde spor, hem eğlence hem de savaşa hazırlık amacıyla yapılan çeşitli faaliyetleri içeriyordu. Bazı spor dalları: Çevgan (Polo). Okçuluk. Binicilik. Güreş. Cirit. Gökbörü. Kızbörü. Tepük. Avcılık. Kadınlar da bu sporların birçoğuna katılıyordu ve ata binme, ok atma ve güreş gibi alanlarda başarılı oluyorlardı.

Eski Türkler, ölülerini eşyalarıyla birlikte gömmelerinin birkaç nedeni vardı: Öteki dünyaya inanç: Türkler, ölümden sonraki hayatın bu dünyaya benzer olacağına inanırlardı. Ruhun teskin edilmesi: Ölülerin ruhundan korkulurdu; bu nedenle, ruhunu yatıştırmak ve yas tutmak için ölü aşı gibi törenler düzenlenirdi. Arınma: Ölülerin kötü ruhlarının kendilerini rahatsız etmeyeceğine inanmak için, ölü ve eşyaları yakılırdı. Toplumsal dayanışma: Bu uygulama, toplumcu düşünceyi yansıtır; ölen kişiyle birlikte hizmetkarlarının da ölmesi, yeni bir hayatın başlamasına neden olurdu.

Eski Türklerde çıkarılan kararnamelere özel bir isim verilmemiştir. Ancak, Osmanlı İmparatorluğu'nda çıkarılan bazı önemli kararnameler şunlardır: Muharrem Kararnamesi. Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Hümayunu). Islahat Fermanı. Ayrıca, 1961 Anayasası'ndan itibaren Türkiye'de "Kanun Hükmünde Kararname (KHK)" adı altında kararnameler çıkarılmaktadır.

Eski Türklerde çocuk sahibi olmak, neslin devamını sağlamak ve aileye itibar kazandırmak açısından büyük önem taşıyordu. Çocuk sahibi olmanın önemli olmasının bazı nedenleri: Aile ve toplum için güç: Çocuk sayısı arttıkça ailenin ve bağlı olduğu oba, boy veya ulusun gücü artardı. Saygı ve itibar: Çocuksuz aileler toplumda horlanırdı. Ekonomik ve sosyal süreklilik: Çocuklar, aile ekonomisinin devamı ve sosyal yapının korunması için gerekliydi. Miras ve mülkiyet: Töreye göre, hükümdar olamazlarsa da oğullar, babalarının mal ve servetine mirasçı olurdu. Dini inançlar: Bazı Türk kavimlerinde, evlilik ancak çocuğun doğumuyla tam olarak geçerli kabul edilirdi.

Eski Türklerde kişi adları şu şekillerde verilirdi: Kahramanlık ve yetenek: Kişiler, yaptıkları işe veya gösterdikleri hünere göre ad alırlardı. Tören: Ad verme genellikle bir törenle yapılırdı. Doğumda söylenen ilk söz: Çocuğa, doğumdan hemen sonra söylenen ilk söz ad olarak verilebilirdi. Kutsal ve doğal unsurlar: Doğduğu gün, ay, mevsim; kutsal sayılan hayvanlar, bitkiler, dağlar, nehirler gibi unsurlara göre ad verilirdi. Ataların adları: Ataların adları da çocuklara verilebilirdi. İslamiyet'in kabulünden sonra, ad verici profili peygamber, evliya, derviş gibi figürlere evrilmiştir.

Eski Türklerde araba olduğuna dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, tekerleğin ve arabanın icadı konusunda farklı görüşler mevcuttur. Bazı kaynaklara göre, arabaya benzer en eski arkeolojik bulgular Anadolu'daki Hitit şehri Kaneş'te (Kültepe) ortaya çıkarılmıştır ve bu bulgular M.Ö. 19. yüzyıla aittir. Diğer yandan, dilbilimsel araştırmalar, Türkçedeki teker ve araba ile ilgili kelimelerin en az diğer dillerdeki kadar eski olduğunu ve Orta Asya'nın batısında bir Türk anayurdu olabileceğini öne sürmektedir. Bu konuda kesin bir sonuca varmak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Eski Türklerde "aygucu" ve "üge" şu anlamlara gelir: Aygucu (veya üge). Ayuki. "Aygucu" ve "üge" unvanları, hanedan mensupları dışında, devlete hizmet etmiş yetenekli, bilgili ve halkın sevdiği kişiler arasından seçilirdi.

Ülüş, tarih alanında şu anlamlara gelir: Orta Asya eski Türk devlet geleneğinde ülkenin hanedan üyeleri arasında paylaştırılması. Çalışmaların karşılığı olarak bir kişiye ya da kuruma ödenen para, prim. Bir toplulukta herkese eşit olarak ayrılan pay, hak.

Eski Türklerde halkla ilişkiler, hükümdar ve onun temsilcileri tarafından yürütülürdü. Bu bağlamda, divan toplantıları ve ayanlık kurumu önemli halkla ilişkiler uygulamaları olarak kabul edilir.

Eski Türklerde tarım tanrısı olarak kabul edilen bir hayvan bulunmamaktadır. Ancak, Türk mitolojisinde tarım ve bereketle ilişkilendirilen bazı tanrı ve varlıklar şunlardır: Umay: Bereket ve bekaret tanrıçasıdır, aynı zamanda kadınlarla ve çocuklarla ilgilidir. Arçura: Su koruyucusu ve bereketin sembolü olarak kabul edilir. Boz Tengri: Toprak ve bozkırların tanrısı olarak görülür. Bu varlıklar tarımla doğrudan ilişkilendirilmemiş, daha çok doğa ve doğurganlıkla bağlantılı olarak kabul edilmiştir.

Eski Türkler'de sağlık hizmetlerinin kim tarafından yürütüldüğü ile ilgili bilgi bulunamadı. Ancak, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde sağlık hizmetlerinin çoğunlukla vakıflar üzerinden sunulduğu ve tüm toplumun bu hizmetlerden yararlanmasının mümkün olmadığı, çünkü hizmetlerin saray ve asker odaklı ilerlediği bilinmektedir. Osmanlı İmparatorluğu'nda sağlık işlerini düzenleyen tek kişi "Hekim Başı" (Reisul Etibba) idi. Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte sağlık, birincil konular arasında yer almış ve ilk kurulan bakanlıklardan biri Sağlık Bakanlığı olmuştur.

Evet, Eski Türklerde "eşit suça eşit ceza" ilkesi vardı. Örneğin, devlete isyan, askerlikten kaçma, cinayet ve hırsızlık gibi suçlar ölüm cezası ile cezalandırılıyordu.

Eski Türklerde lakaplar, bireylerin fiziksel özellikleri, mizacı, karakter yapıları, yaşadıkları olaylar ve meslekleri gibi çeşitli özelliklere dayanarak verilirdi. Bazı lakap verme türleri: Yer adlarından: Kişilerin geldikleri yerin adı sonuna eklenerek verilirdi. Hayvan adlarından: İnsanların belirgin fiziksel özellikleri veya huylarına göre, benzetme yapılarak verilirdi. Kuş adlarından: Meslek, dış görünüş veya karakter özelliklerine göre takılırdı. Uğraşlara göre: Kişilerin mesleklerine göre verilirdi. Epitet: Kahramanların karakterini tasvir eden ve Dede Korkut gibi eserlerde kullanılan lakaplardı. Örneğin, Hun İmparatorluğu’nun hükümdarı Kara renk adıyla oluşturulan Karaton (kara + ton = “siyah renkli elbise”) adlı lakap taşıyordu.

Eski Türklerde insan anatomisi ile ilgili bilgiler, özellikle Eski Uygur Türkçesi metinlerinde yer almaktadır. Örneğin, Eski Uygurca metinlerde, duyu organlarının işlevleri ve bu organların nasıl çalıştığı anlatılmaktadır. İnsan anatomisi konusunda, modern tıbba dair çalışmalar bulunmamakla birlikte, tarihsel perspektiften bakıldığında, tıbba dair terimlerin Türk yazı dillerinde ilk olarak Göktürkler döneminde ortaya çıktığı ve bilgi birikimi ile uygulama alanlarının artmasıyla Uygurlar döneminde yazılı kaynakların ortaya çıktığı görülmektedir.

Eski Türklerde tuğ, kağanlık ve yüksek memurluk alameti olarak kullanılmıştır. Kağanlar: Hanlığını ilan eden kağanlar, tuğ diktirirdi. Yüksek memurlar: Osmanlılarda tuğ, hükümdarlık, vezirlik, beylerbeylik ve sancakbeylik alameti olarak kullanılmıştır. Komutanlar: Savaşlarda her komutan, kendi rütbesine göre ayrı şekil ve sayıda tuğ kullanmıştır. Tuğ, aynı zamanda dini merasimlerde de kullanılmıştır.

İdikut kelimesi, farklı anlamlara gelebilir: Uygur hükümdarlarına verilen bir unvan. Eski Türklerde bir hükümdar unvanı. Göktürk Kağanları tarafından verilen bir unvan. İdikut ismi, Türkçe kökenli olup, Kuran'da geçmemektedir ve erkek ismi olarak kullanılmaktadır.

Eski Türklerde çocuğa isim verirken dikkat edilen bazı unsurlar şunlardır: Uğur ve uygunluk: İsmin uğurlu ve yakışan bir isim olmasına özen gösterilirdi. Kahramanlık: Çocuk, avda veya savaşta bir kahramanlık göstermedikçe gerçek ismini almazdı. Olay ve durumlarla bağlantı: Doğum sırasında yaşanan bir olay veya yapılan bir işten esinlenerek isim seçilebilirdi. Eve gelen ilk misafir: Çocuğun adı, eve ilk gelen misafirin adı olabilir. Kader inancı: Çocuğun ismi ile hayatı ve kaderi arasında bir ilişki olduğuna inanılırdı. Kötü ruhlardan koruma: Çocukları kötü ruhlardan korumak için kötü veya sevilmeyen isimler tercih edilebilirdi. Ayrıca, çocuğun adını koyma yetkisi genellikle baba veya ebeye aitti; ancak bu yetki, Dede Korkut gibi saygıdeğer kişilere de devredilebilirdi.

Eski Türklerde toy, devlet işlerinin görüşülüp tartışıldığı, yasama, yürütme ve yargı yetkilerinin kullanıldığı meclistir. Toy kelimesinin diğer anlamları: bayram, ziyafet, eğlenceli yemekler; toplantı, bir araya geliş. Toyun bazı özellikleri: Hakan seçme yetkisine sahiptir. Hakan tek başına töre değiştiremez, bu yetki toya aittir. Savaş ve barış kararları toyda alınır. Dış ülkelerle yapılan antlaşmalar toyda onaylandıktan sonra yürürlüğe girer. Devlet ileri gelenleri ve beylerinin yanı sıra halk da toylara katılırdı. Toy, zamanla "kurultay" kelimesiyle karıştırılmaya başlanmış, 13. yüzyılın ortalarından itibaren Türkçe kaynaklarda "kurultay" kelimesi toy yerine kullanılmaya başlanmış ve toy sadece yemekli eğlenceler için kullanılan bir kelime hâline gelmiştir.