Epidemiyoloji

32 yaşındaki hemşire Minecan Tek, domuz gribi (H1N1) nedeniyle gelişen kardiyak problemler ve kalp yetmezliği sonucu hayatını kaybetti. Soğuk algınlığı şikayetiyle hastaneye başvuran Tek, tedavi sonrası evinde dinlenirken solunum güçlüğü şikayetiyle tekrar hastaneye geldi.

Yeni varyantların ne zaman ortaya çıkacağı önceden tahmin edilemez. Virüsler, genetik materyallerinin kopyalanması sırasında meydana gelen hatalar (mutasyonlar) nedeniyle sürekli olarak yeni varyantlar oluşturabilir. Örneğin, koronavirüsün yeni varyantları ilk kez 2020 yılının Eylül ayında ortaya çıkmış ve Kasım ortasına kadar toplumda düşük seviyede görülmüştür. Yeni varyantların ortaya çıkışını takip etmek için genetik dizileme ve genomik izleme gibi yöntemler kullanılır.

31 Mart Vakası, 13 Nisan 1909'da İstanbul'da gerçekleşen ve Rumi Takvime göre 31 Mart 1325'te yaşandığı için bu adı alan bir ayaklanmadır. Ayaklanmanın bazı nedenleri: II. Meşrutiyet'in ilanının etkileri. İttihat ve Terakki'nin medrese öğrencileri üzerindeki düzenlemeleri. Disiplinden çıkan askerler. Din bilginlerinin etkisi. Sonuç olarak, Sultan II. Abdülhamid tahttan indirilmiş ve Milli Meclis'in kararıyla II. Meşrutiyet dönemi başlamıştır.

Bir hastalığın toplumda ne sıklıkla görüldüğü, prevalans ve insidans kavramlarıyla ilgilidir. - Prevalans, bir hastalığın belirli bir zaman noktasında belirli bir toplumda görülen olgu sayısını ifade eder ve o anda hastalığın toplumda ne kadar yaygın olduğunu gösterir. - İnsidans ise, belirli bir zaman aralığında bir toplumdaki sağlam kişilerin belirli bir hastalığa yakalanma olasılığını ölçer ve hastalığın oluşumunu gösterir. Bu kavramlar, epidemiyolojik araştırmalarda hastalıkların sıklığını ve dağılımını anlamak için kullanılır.

Epidemiyolojide nedensellik, bir sağlık sorununun ortaya çıkışında tüm diğer koşul ve etkenlerden bağımsız olarak gerekli olan öncül nitelikteki etken, olay veya özelliği ifade eder. Nedensellik kavramı, tıbbın yanı sıra felsefe gibi birçok bilimin de ilgi alanındadır. Epidemiyolojide nedensellik yaklaşımları: Deterministik yaklaşımlar: Henle-Koch postülatları, Hill kriterleri, epidemiyolojik üçgen gibi modelleri içerir. Olasılıklı yaklaşımlar: Nedenselliğin olasılıklarının hesaplanmasını içerir. Günümüzün kronik hastalıklarını açıklamada yetersiz kalan mevcut nedensellik yaklaşımlarının yerini döngüsel nedensellik, sistemler epidemiyolojisi ve karmaşıklık biliminin nedensellik yaklaşımlarının alacağı anlaşılmaktadır.

Morbidite, bir hastalığa veya hastalık semptomuna sahip olmayı veya bir popülasyondaki hastalık miktarını ifade eden bir terimdir. Morbidite oranının öğrenilmesinin önemi: Sağlık hizmetlerinin planlanması. Epidemiyolojik araştırmalar. Halk sağlığı politikaları. Klinik çalışmalar.

Epidemiyoloji ve salgın arasındaki fark şu şekilde açıklanabilir: Epidemiyoloji, hastalıkların sıklığı, dağılımı ve kontrolü ile ilgilenen tıp dalıdır. Salgın ise, bir hastalığın belirli bir grup insan arasında, belirli bir süre boyunca beklenenden daha fazla vakada görülmesidir. Özetle, epidemiyoloji hastalıkların genel olarak incelenmesi, salgın ise belirli bir hastalığın belirli bir zamanda ve yerde beklenenden fazla görülmesi anlamına gelir. Pandemi ise, salgının coğrafi yayılımını ifade eder ve hastalığın ülke sınırlarını aşarak uluslararası düzeyde etkisini göstermesi durumudur.

Avrupa'nın en büyük COVID-19 salgını, İtalya, Fransa, Almanya, Birleşik Krallık ve Rusya gibi ülkelerin en çok vakaya sahip olduğu 2020 ve 2021 yıllarında görülmüştür. İtalya, 2020 yılında Avrupa'da COVID-19'un ilk büyük salgınını yaşamış ve ulusal bir kilitlenme uygulayan ilk ülke olmuştur. Fransa, 2020 yılı boyunca yüksek vaka sayılarıyla karşılaşmıştır. Almanya, 2020 yılı boyunca 38 milyondan fazla vaka ile dikkat çekmiştir. Birleşik Krallık, 2021 yılında vaka artışlarıyla öne çıkmıştır. Rusya, 2021 yılında Avrupa'da en büyük ölü sayısına ulaşmıştır. 2025 yılı için en büyük COVID-19 salgınının nerede olduğuna dair güncel bir bilgi bulunmamaktadır.

2001 yılında HIV nedeniyle yaklaşık 2.4 milyon kişi hayatını kaybetti. Bu sayı, AIDS ile ilişkili hastalıklar nedeniyle yaşanan ölümleri içermektedir.

Marburg salgınının nedeni, Filoviridae ailesine ait Marburgvirus cinsinin neden olduğu Marburg virüsüdür. Virüsün kaynakları: Enfekte meyve yarasaları. Enfekte primatlar (maymunlar, şempanzeler). İnsanlarda salgın, iki şekilde yayılabilir: 1. Enfekte kişilerin vücut sıvılarıyla temas. 2. Enfekte kişilerin kullandığı eşyalar. Marburg virüsü, hava yoluyla bulaşmaz.

Vaka-kontrol araştırmaları, belirli bir hastalığı (sonuç) olan "vaka" grubu ile bu hastalığı olmayan "kontrol" grubunun karşılaştırıldığı analitik araştırma türüdür. Bu araştırmalarda: Hastalık "sonuç", incelenen faktör ise "neden" olarak adlandırılır. Sonuçtan yola çıkılarak nedenin belirlenmesi hedeflenir. Retrospektif (geriye dönük) bir yöntem kullanılır. Vaka-kontrol araştırmalarının bazı avantajları: Kolay, hızlı ve ucuzdur. Nadir görülen hastalıkların etiyolojisinin araştırılmasında uygundur. Çalışmayı terk etme sorunu yoktur. Bazı dezavantajları ise: Sonuçların evrene genellemesi zor olabilir. Maruziyet ve sonuç arasındaki zamansal ilişki net belirlenemeyebilir. Yan tutma (bias) olasılığı yüksektir.

İnsidans Hızı ve Prevalans Hızı Hesaplama Örnekleri: 1. İnsidans Hızı: - Formül: İnsidans Hızı = Bir zaman dilimindeki yeni vaka sayısı / Risk altındaki nüfus. - Örnek: Bir yıl boyunca 10.000 kişilik bir nüfusta 200 yeni hastalık vakası görüldüyse, insidans hızı şu şekilde hesaplanır: 200 / 10.000 = 0,02 veya %2. 2. Prevalans Hızı: - Formül: Prevalans Hızı = Toplam vaka sayısı (yeni + mevcut) / Toplam nüfus. - Örnek: 5.000 kişilik bir nüfusta 300 kişi belirli bir hastalığa sahipse, prevalans hızı şu şekilde hesaplanır: 300 / 5.000 = 0,06 veya %6. Prevalans Hızı ayrıca şu şekilde sınıflandırılabilir: - Nokta Prevalansı: Zaman içinde tek bir noktada hastalıktan etkilenen nüfusun oranı. - Dönem Prevalansı: Belirli bir süre boyunca etkilenen nüfus oranı.

Kuş gribi en çok 2003-2008 yılları arasında dünya genelinde yaygın olarak görülmüştür.

Çin'de şu anda iki ana virüs tehdidi bulunmaktadır: 1. Langya Virüsü (LayV): İlk olarak 2018'in sonlarında Çin'in kuzeydoğusunda tespit edilen bu virüs, hayvandan insana bulaşabilmektedir. 2. İnsan Metapnömovirüsü (HMPV): Özellikle çocuklar arasında artış gösteren bu virüs, soğuk algınlığı benzeri belirtilerle ortaya çıkmaktadır.

Sporadik hastalıklar, bir populasyonda bireysel vakalar halinde, nadiren ve düzensiz olarak ortaya çıkar. Nedenleri arasında: 1. Etkenin infektivitesi: Hastalığın yayılma yeteneği. 2. Hastalığın inkübasyon periyodu: Enfeksiyonun belirti gösterme süresi. 3. Populasyondaki duyarlı hayvanların oranı: Hastalığa karşı direnci düşük olan hayvanların varlığı. 4. Yanlış yaşam tarzı ve çevresel faktörler: Yetersiz dinlenme, yanlış teknik kullanımı gibi. Sporadik hastalıklara örnek olarak anthraks, tüberküloz ve kanser gösterilebilir.

2010-2012 yılları arasında gribin neden arttığına dair spesifik bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, grip vakalarının artmasının genel nedenleri arasında şunlar yer alır: Bağışıklık sisteminin zayıflaması. Yeni virüs türleri. Grip vakaları, her yıl yapısal değişiklikler nedeniyle yeni bir salgın riski taşır.

Vaka kontrol ve kesitsel çalışmalar, epidemiyolojik araştırma yöntemleridir ve farklı özelliklere sahiptir: 1. Vaka Kontrol Çalışmaları: Bu tür çalışmalarda, bir durumu olan bir grup insan (vakalar), olmayan bir kontrol grubuyla karşılaştırılır. 2. Kesitsel Çalışmalar: Bu çalışmalarda, belirli bir toplumun veya örneklemin belirli bir andaki durumu incelenir.

Halk Sağlığı Uzmanı, Drtus platformunda şu görevleri yerine getirir: 1. Toplum sağlığını iyileştirmek: Hastalıkların önlenmesi ve erken teşhisi için stratejiler geliştirir ve uygular. 2. Sağlık politikalarını oluşturmak: Sağlık hizmetlerinin planlanması, örgütlenmesi ve yönetiminde rol oynar. 3. Epidemiyolojik araştırmalar yürütmek: Sağlık verilerini analiz ederek toplum sağlığını değerlendirir. 4. Eğitim programları tasarlamak: Halk sağlığı konularında toplumu bilgilendirir ve eğitim programları geliştirir. 5. Danışmanlık hizmetleri sunmak: Devlet kurumlarına ve özel şirketlere sağlık politikası konularında danışmanlık yapar.

Sağlık bilimleri alanında yapılan araştırmalar, insan sağlığını iyileştirmek, hastalıkları önlemek ve tedavi etmek amacıyla çeşitli konuları kapsar. Bu araştırmalar arasında şunlar yer alır: 1. Yeni tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi: İmmünoterapi, gen düzenleme teknikleri, nanoteknoloji ve yapay zeka gibi yenilikçi tedavi yaklaşımları üzerine çalışmalar yapılır. 2. Genetik araştırmalar: Kalıtsal hastalıkların nedenlerini anlamak ve kişiye özel tedavi yöntemleri geliştirmek için genetik analizler yapılır. 3. Epidemiyolojik analizler: Hastalıkların nedenlerini ve yayılma yollarını belirlemek için yapılan araştırmalar. 4. Sağlık politikalarının etkililiği: Sağlık hizmetlerinin daha iyi yönetilmesi ve kaynakların verimli kullanılması üzerine yapılan çalışmalar. 5. Beyin araştırmaları: Beyin fonksiyonlarını daha iyi anlamak ve beyni ilgilendiren hastalıkların tanı ve tedavilerinde ilerlemeler kaydetmek için yapılan araştırmalar.

Eradikasyon konusu, canlılara olumsuz etkide bulunan hastalık ve zararlıların yok edilmesi anlamına gelir. Bu terim, farklı bağlamlarda şu şekillerde de kullanılabilir: Tarımsal ekosistemlerde: Zararlıların etkisine maruz kalmış canlıların toplanıp imha edilmesi gibi işlemleri ifade eder. Tıp alanında: Bir hastalığa yol açan etmenin, yani patojenin, dünya üzerinde bir daha asla görülmemek üzere yok edilmesi olarak tanımlanır. Epidemiyolojide: Bir enfeksiyon etkeninin dünya genelinde kalıcı olarak sona erdirilmesi olarak değerlendirilir.