Endokrinoloji

Hipogonadizmin nedenleri birincil (primer) ve ikincil (sekonder) olarak sınıflandırılabilir: Birincil (primer) hipogonadizm: Genetik faktörler: Klinefelter sendromu (erkeklerde ek bir X kromozomu bulunması) ve Turner sendromu (kadınlarda bir X kromozomunun eksik olması). Enfeksiyonlar: Kabakulak orşiti (kabakulak sonrası testis iltihabı). Travma ve cerrahi müdahaleler: Testis veya yumurtalıkların yaralanması veya cerrahi olarak alınması. Kronik hastalıklar: Diyabet, böbrek hastalığı gibi durumlar. İkincil (sekonder) hipogonadizm: Hipofiz veya hipotalamus tümörleri ve hastalıkları: Beyindeki hormon kontrol bölgelerinde oluşan tümörler veya hipofiz sapı travması. Kronik stres, yetersiz beslenme ve bazı hastalıklar: Anoreksiya, obezite, tiroid bezi hastalıkları. İlaçlar: Steroidler, opioidler ve bazı antipsikotik ilaçlar. Hipogonadizmin kesin nedeni için bir uzmana başvurulması önerilir.

Hipogonadizmin nedenleri birincil (primer) ve ikincil (sekonder) olarak sınıflandırılabilir: Birincil (primer) hipogonadizm: Genetik faktörler: Klinefelter sendromu (erkeklerde ek bir X kromozomu bulunması) ve Turner sendromu (kadınlarda bir X kromozomunun eksik olması). Enfeksiyonlar: Kabakulak orşiti (kabakulak sonrası testis iltihabı). Travma ve cerrahi müdahaleler: Testis veya yumurtalıkların yaralanması veya cerrahi olarak alınması. Kronik hastalıklar: Diyabet, böbrek hastalığı gibi durumlar. İkincil (sekonder) hipogonadizm: Hipofiz veya hipotalamus tümörleri ve hastalıkları: Beyindeki hormon kontrol bölgelerinde oluşan tümörler veya hipofiz sapı travması. Kronik stres, yetersiz beslenme ve bazı hastalıklar: Anoreksiya, obezite, tiroid bezi hastalıkları. İlaçlar: Steroidler, opioidler ve bazı antipsikotik ilaçlar. Hipogonadizmin kesin nedeni için bir uzmana başvurulması önerilir.

TEMD kısaltmasının açılımı farklı anlamlara gelebilir: Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği. Technical Equipment Maintenance Department (Teknik Ekipman Bakım Bölümü). TelMed, Inc.. Türk Elektron Mikroskopi Derneği. Transverse Electron Momentum Distribution (Enine Elektron Momentum Dağılımı). Thule EnRoute Mosey Daypack. Ayrıca, TEMD, "Türk Eğitim Derneği" veya "Curriculum Vitae" (Özgeçmiş) gibi farklı anlamlarla da ilişkilendirilebilir, ancak bu bağlamlarda kullanımı yaygın değildir.

Şeker hastalığının (diyabet) kesin bir tedavisi yoktur. Ancak, diyabet teşhisi konulmuş hastalar doğru tedavi yöntemleriyle birlikte, sağlıklı beslenerek ve düzenli egzersiz yaparak kaliteli bir yaşam sürebilirler. Diyabet tedavisinin temel amacı, kan şekeri seviyesini normal aralıkta tutmak ve diyabetin komplikasyonlarını önlemektir. Bu amaçla kullanılan yöntemler şunlardır: Yaşam tarzı değişiklikleri. İlaç tedavisi. Kan şekeri takibi.

Hipertiroidi teşhisi için yapılan bazı tahliller: TSH Testi: TSH seviyesinin düşük olması hipertiroidiyi işaret edebilir. Serbest T3 ve T4 Testi: Bu hormonların yüksek olması tiroit fazlalığını gösterir. Tiroid Ultrasonu: Nodüller veya büyümeler kontrol edilir. Tiroid Sintigrafisi: Tiroit bezinin nasıl çalıştığını incelemek için kullanılır. Radyoaktif İyot Uptake Testi: Ağız yoluyla verilen düşük doz radyoaktif iyotun tiroit bezi tarafından tutulma oranı ölçülür. Hipertiroidi tanısı ve uygun tahlillerin belirlenmesi için bir doktora başvurulması önerilir.

Polidipsinin (aşırı susama) en önemli nedenlerinden biri diyabettir. Polidipsiye neden olan diğer faktörler şunlardır: yoğun egzersiz; dehidrasyon; aşırı tuzlu besinler tüketmek; hamilelik; bazı ilaçların yan etkileri; çok fazla kafein veya alkol tüketimi; psikolojik faktörler (psikojenik polidipsi). Polidipsi, altta yatan nedenlerin belirlenmesi için kapsamlı bir değerlendirme gerektirir.

Endokrinoloji, hormonların yapım ve salgılanmasından sorumlu olan endokrin sistem ve bu sistemin hastalıklarıyla ilgilenen bir tıp bilimidir. Endokrinoloji uzmanlarının bazı görevleri: Hormonlarla ilişkili hastalıkların teşhis ve tedavisini yapmak. Diyabet, tiroit hastalıkları, osteoporoz, obezite gibi endokrin sistem bozukluklarını yönetmek. Hastaların hormon seviyelerini değerlendirmek için kan testleri ve görüntüleme yöntemleri kullanmak. Tiroid ultrasonu ve biyopsisi gibi tanısal prosedürleri gerçekleştirmek veya yönlendirmek. Hormon replasman tedavilerini uygulamak. Hastalara beslenme, egzersiz ve yaşam tarzı değişiklikleri hakkında rehberlik etmek. Endokrinoloji uzmanları, genellikle karmaşık olan ve vücuttaki birçok sistemi etkileyen hastalıkları tedavi ederler.

ACTH (Adrenokortikotropik Hormon) yüksekliğinde görülebilecek bazı hastalıklar: Cushing hastalığı. Ektopik ACTH sendromu. Birincil adrenal yetmezlik (Addison hastalığı). ACTH yüksekliği, tek başına bir sorun olduğunu gösterir ancak altta yatan durumu anlamak için kortizol seviyesinin de değerlendirilmesi gerekir. Doğru teşhis ve tedavi için bir sağlık uzmanına başvurulması önerilir.

Aldosteron hormonunun yükselmesine neden olan bazı durumlar şunlardır: Primer hiperaldosteronizm (Conn sendromu). Sekonder hiperaldosteronizm. Stres, operasyonlar. Artan anjiyotensin II aktivitesi. Yüksek kan potasyum seviyesi. Aldosteron seviyesinin yükselmesi, yüksek tansiyon, kas güçsüzlüğü ve hipokalemi (potasyum eksikliği) gibi durumlara yol açabilir. Aldosteron seviyesinin yükseldiğinden şüphelenilen durumlarda bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Ayak tabanında yanma hissi için nöroloji, dahiliye, ortopedi veya fizik tedavi uzmanlarına başvurulabilir. Nöroloji: Sinir hasarı veya nörolojik bir rahatsızlıktan şüpheleniliyorsa nöroloji uzmanına gidilmelidir. Dahiliye: Diyabet veya diğer sistemik hastalıklardan kaynaklanan yanma hissi için dahiliye uzmanına başvurulmalıdır. Ortopedi: Ayak ve ayak bileği problemlerinden kaynaklanan yanma hissi için ortopedi uzmanına gidilmelidir. Fizik tedavi: Ağrıyı azaltmak, kas gücünü ve esnekliği artırmak için fizik tedavi uzmanlarına başvurulabilir. Ayak yanmasının nedenini belirlemek ve uygun tedavi için bir doktora danışılması önerilir.

Çocuk endokrinolojisi için çocuk endokrinoloji bölümüne gidilir. Çocuk endokrinolojisi, yenidoğan döneminden 18 yaş aralığına kadar çocuklarda ve gençlerde görülen endokrin sistemle ilgili rahatsızlıkları teşhis ve tedavi eden bir tıbbi uzmanlık dalıdır. Çocuk endokrinolojisi bölümüne şu durumlarda başvurulabilir: çocuklarda büyüme sorunları; ani kilo değişimleri; ergenlik problemleri; diyabet belirtileri. Çocuk endokrinolojisi bölümüne randevu almak için hastanelerin çağrı merkezleri, online randevu sistemleri veya ilgili hastanelerin web siteleri üzerinden başvuru yapılabilir. Ayrıca, devlet hastanelerinde endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları bölümünden randevu almak için önce iç hastalıkları (dahiliye) bölümünde muayene ve tetkiklerin yapılması gerekmektedir.

TEMD (Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği), endokrinoloji ve metabolizma hastalıklarıyla ilgili bilimsel araştırmalar yapar, bu konudaki gelişmeleri takip eder ve destekler. Bazı faaliyetleri: Kongre ve sempozyumlar düzenlemek. Bülten ve kılavuzlar yayınlamak. Eğitim programları geliştirmek. Dernek, endokrinoloji ile ilgili bilimsel ve sosyal kuruluşları bir araya getirerek bu alandaki bilimsel ve sosyal ilişkileri geliştirmeyi de amaçlar.

TEMD (Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği) tarafından hazırlanan bazı kılavuzlar: Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı, Tedavi ve İzlem Kılavuzu. Dislipidemi Tanı ve Tedavi Kılavuzu. Osteoporoz ve Metabolik Kemik Hastalıkları Tanı ve Tedavi Kılavuzu. Tiroid Hastalıkları Tanı ve Tedavi Kılavuzu. Obezite Tanı ve Tedavi Kılavuzu. Hipofiz Hastalıkları Tanı, Tedavi ve İzlem Kılavuzu. Hipertansiyon Tanı ve Tedavi Kılavuzu. Bu kılavuzlar, endokrinoloji ve metabolizma hastalıklarında tanı ve tedavi için kanıta dayalı öneriler sunmaktadır.

Çocuk endokrinoloğu, 0-18 yaş arasındaki çocukların hormonal bozukluklarıyla ilgilenir. Bu yaş aralığı, çocukların büyüme, gelişme ve metabolik süreçlerinin takip edildiği dönemi kapsar.

Çocuk endokrinolojisine gidilmesi gereken bazı durumlar: Büyüme ve gelişme sorunları: Büyüme geriliği, boy kısalığı, erken veya geç ergenlik. Diyabet: Tip 1 ve Tip 2 diyabet. Tiroid hastalıkları: Hipotiroidi, hipertiroidi, guatr. Obezite ve kilo problemleri: Ani kilo değişimleri, metabolik sorunlar. Adrenal bez hastalıkları: Doğumsal adrenal hiperplazi, Cushing sendromu. Kemik metabolizması sorunları: Raşitizm, osteoporoz. Cinsiyet gelişim bozuklukları: Doğumsal hipogonadizm, androjen duyarsızlık sendromu. Hormon bozuklukları: Kan şekeri düşüklüğü, hipofiz bezi hastalıkları. Bu belirtilerle karşılaşıldığında çocuk endokrinolojisi bölümlerine başvurulması önerilir.

Aldosteron hormonunun yükselmesinin bazı nedenleri: Böbrek üstü bezinde iyi huylu tümör (adenom). Her iki böbrek üstü bezinin aşırı aktivitesi. Adrenal bezin aldosteron salgılayan kısmının kalınlaşması (hiperplazi). Aile geçişli durumlar. Kalp yetmezliği, karaciğer sirozu veya şiddetli böbrek hastalığı gibi durumlar (sekonder hiperaldosteronizm). Aldosteron yüksekliği, sıvı ve elektrolit dengesinin bozulmasına neden olabilir ve bu durum, yüksek tansiyon, baş ağrısı, kas güçsüzlüğü ve kalp ritim bozuklukları gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Aldosteron yüksekliği şüphesi durumunda bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Hipofizin fazla çalışması, hormon üretiminin artmasına bağlı olarak çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Bazı olası sonuçlar: Akromegali ve gigantizm. Cushing hastalığı. Prolaktinoma. Görme bozuklukları ve baş ağrısı. Hormonal dengesizlikler. Hipofiz bezi hastalıklarının teşhisi için hormon testleri ve MR görüntüleme gibi yöntemler kullanılır.

Tiroid nodülleri genellikle belirti vermez ve rutin kontroller sırasında tesadüfen tespit edilir. Ancak, bazı durumlarda şu belirtiler görülebilir: Boyunda şişlik veya ele gelen kitle. Yutma güçlüğü. Nefes darlığı. Ses kısıklığı veya ses değişiklikleri. Boğazda baskı veya rahatsızlık hissi. Tiroid hormon fazlalığına bağlı çarpıntı, kilo kaybı ve aşırı terleme (hipertiroidi belirtileri). Tiroid hormon eksikliğine bağlı halsizlik, kilo alımı ve cilt kuruluğu (hipotiroidi belirtileri). Hızla büyüyen sert nodüller kanser şüphesi taşıyabilir. Tiroid nodülü belirtileri fark edildiğinde mutlaka uzman bir hekime başvurulmalıdır.

TBII, "Thyrotropin Binding Inhibitor Immunoglobulin" veya "TSH (Thyroid-Stimulating Hormone)-Binding Inhibitory Immunoglobulin" anlamlarına gelen bir kısaltmadır. Bu terim, Graves hastalığı olan hastaların serumunda bulunan ve tiroid tirotropin reseptörüne karşı antikorları tanımlamak için kullanılır.

Hipofiz bezinde sorun olduğunu gösteren bazı belirtiler şunlardır: Hormonal dengesizlikler: Adet düzensizliği, cinsel işlev bozuklukları, cilt değişiklikleri, büyüme hormonu fazlalığında el ve ayaklarda büyüme. Görme sorunları: Görme kaybı, çift görme, görme alanında daralma. Baş ağrısı: Sürekli ve künt baş ağrısı. Kilo değişiklikleri: Kilo alımı veya kilo kaybı. Yorgunluk ve enerji kaybı: Kronik yorgunluk, halsizlik. Bu belirtiler başka sağlık sorunlarıyla da ilişkili olabilir. Kesin teşhis ve uygun tedavi için bir endokrinoloji uzmanına başvurulması önerilir.