Emperyalizm

Anti-emperyalist, emperyalizm karşıtlığını savunan kişilere denir. Anti-emperyalistler, emperyalizmin siyasi, ekonomik ve kültürel bağımlılık yaratan bir strateji olduğunu ve sömürü ile baskı anlamına geldiğini savunurlar. Anti-emperyalistlere örnek olarak, Roma'daki Cumhuriyetçi senatörler ve 1898'de İspanyol-Amerikan savaşından sonra kurulan anti-emperyalist kuruluş gösterilebilir. Ayrıca, Mustafa Kemal Atatürk de anti-emperyalist olarak kabul edilir.

Kolonizasyon ve emperyalizm aynı şey değildir. Emperyalizm, bir milletin başka bir milleti siyasi ve ekonomik egemenliği altına alarak yayılması veya yayılmayı istemesi, yayılmacılık, yayılımcılık, emperyalistlik anlamına gelir. Kolonizasyon (koloniyalizm) ise, bir devletin başka ulusları, devletleri, toplulukları, siyasal ve ekonomik egemenliği altına alarak yayılması veya yayılmayı istemesi, müstemlekecilik, kolonicilik olarak tanımlanır. Kolonizasyon, toprağa dayalı olup başka bir ülkenin toprağını ele geçirme olayını ifade ederken, emperyalizm kültürel ve ekonomik olabilir.

Joseph Conrad, emperyalizm karşıtıdır. Conrad, 1902 yılında yayımlanan Karanlığın Yüreği adlı eserinde, 19. yüzyıl Afrika'sında Belçika İmparatorluğu'nun sömürgeleştirdiği Kongo Bölgesi'ni anlatırken, "vahşi" insanları medenileştirme adına yapılan sömürgeciliğin acımasız sonuçlarını gözler önüne serer. Conrad, eserlerinde emperyalizmin ikiyüzlülüğünü, sömürgecilerin ahlaki çöküşünü ve yerlilere yapılan zulmü eleştirir.

Emperyalizm ve anti-emperyalizm arasındaki fark şu şekilde açıklanabilir: Emperyalizm, bir ülkenin kendi sınırları dışındaki diğer ülkeleri egemenliği altına alması, zenginliğine el koyması ve onları kendine bağımlı kılmasıdır. Anti-emperyalizm ise emperyalizme karşı olmayı ifade eder. Anti-emperyalist olmak, aynı zamanda kapitalizme karşı olmayı da gerektirir.

Samir Amin'in savunduğu bazı görüşler şunlardır: Emperyalizm ve kapitalizm eleştirisi. Kopuş tezi. Kalkınma anlayışı. Avrupa-merkezcilik eleştirisi. Siyasal İslam eleştirisi.

Nâzım Hikmet'in "Benerci Kendini Niçin Öldürdü" şiirinin konusu, bir devrimcinin hangi koşullarda intihar edebileceğini tartışmaktır. Şiirde Benerci, Hindistan'da İngiliz emperyalizmine karşı komünist parti saflarında mücadele eden bir karakterdir. Şiirde ayrıca, devrimci mücadele ve intihar ikilemi işlenmiştir. "Benerci Kendini Niçin Öldürdü", Nâzım Hikmet'in yirmili yılların sonunda ve otuzlu yılların başında kaleme aldığı antiemperyalist ve antifaşist içerikli enternasyonal şiirler serisinin içindedir.

Eric J. Hobsbawm, Devrim Çağı (1789-1848), Sermaye Çağı (1848-1875), İmparatorluk Çağı (1875-1914) ve Aşırılıklar Çağı (1914-1991) olmak üzere dört ana çağı ele almıştır. Bu çağlar, Hobsbawm'ın "Devrim Çağı", "Sermaye Çağı", "İmparatorluk Çağı" ve "Aşırılıklar Çağı" adlı kitaplarında detaylı olarak incelenmiştir.

Emperyalizmde hiyerarşik ilişki, merkez ve çevre ulusları arasındaki hakimiyet ve güç dengesi ile karakterizedir. Merkez uluslar, emperyalist ülkeler olarak, genellikle ekonomik, siyasi ve askeri açıdan daha gelişmiştir ve diğer ülkeler üzerinde kontrol kurar. Çevre uluslar, daha az gelişmiş olup, kaynakları ve pazarları, merkez ulusların çıkarları doğrultusunda sömürülür. Bu ilişki, sadece doğrudan denetim (işgal, ilhak) ile değil, aynı zamanda ekonomik emperyalizm ve kültür emperyalizmi gibi daha yumuşak biçimlerle de sürdürülebilir.

"Büyük Yolculuk" ifadesi, farklı bağlamlarda çeşitli hikayeleri ifade edebilir. İşte iki örnek: 1. Le Grand Voyage (Büyük Yolculuk), 2004 yapımı bir dram filmidir. 2. Grand Tour (Büyük Yolculuk), 2024 yapımı bir filmdir.

Hannah Arendt'in "Totalitarizmin Kaynakları 2: Emperyalizm" adlı eseri, emperyalizmin kökenlerini ve totalitarizmle olan ilişkisini ele alır. Kitapta, emperyalizm bağlamında kuramsal düzlemler, ülke ve bölge örnekleri ile birlikte incelenmiş ve insan portrelerine yer verilmiştir. Ayrıca, eserde irredantist bir milliyetçilik anlayışıyla sömürgelerden kurulu imparatorluklar yaratan Almanya, İngiltere, Belçika, Fransa gibi ülkeler detaylı bir şekilde incelenmiş ve bu politikaların dünyaya olan zararları ele alınmıştır.

Mustafa Sıtkı Bilgin'in yazdığı bazı kitaplar: Türkiye'nin Jeopolitiği ve Karadenizin Güvenliği Ekseninde Rusya-Ukrayna Savaşı (2024); Kadim Tarihinden Yakın Tarihe Artvin'de Dini ve Kültürel Hayat (2024); 100. Yılında Türkiye Cumhuriyeti'nde Siyasi, Sosyal ve Ekonomik Hayat (2023); Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-I: 19. Yüzyılın İkinci Yarısından 20. Yüzyılın Başlarına Kadar Osmanlı Devleti ve Yeni Türkiye'nin Doğuşu (2023); Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-II: Yeni Türkiye: Türkiye Cumhuriyeti (2023); Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-III: 1960 Sonrası Türkiye (2023); Contemporary Analysis On Syrian Immigration Issue in Europe and Turkey (2022); Artvin Tarihi: İlk Çağdan 1918'e (2022); 1000. Yılında Türk-Ermeni İlişkileri (2019); Uluslararası Değişimler ve Türkiye (2018). Ayrıca, Bilgin'in editörlüğünü yaptığı kitaplar arasında Emperyalizm ve Ermeni Meselesi Uluslararası Sempozyumu ve I. Dünya Savaşı'nın 100. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu gibi çalışmalar da bulunmaktadır.

1871-1914 yılları arasındaki Alman İmparatorluğu ile ilgili Türkçe kitaplar arasında şunlar sayılabilir: Rifat Önsoy, Türk-Alman İktisadî Münasebetleri (1871-1914), Enderun Yayınları, İstanbul 1982. Gregor Schöllgen, Emperyalizm ve Denge; Almanya, İngiltere ve Şark Meselesi 1871-1914, Kronik Kitap, 2022. Ayrıca, Katja Hoyer'in Kan ve Demir Alman İmparatorluğu'nun Yükselişi ve Çöküşü (1871-1918) adlı kitabı, 2024 yılında Vakıfbank Kültür Yayınları tarafından Türkçe'ye kazandırılmıştır. Kitapların stok durumu ve bulunabilirliği zamanla değişebilir.

"Mr. Pip" (Bay Pip) filmi, iç savaşın eşiğindeki Bougainville Adası'ndaki yerli öğrencilere öğretmenlik yapan Bay Watts'ın, çocuklara Charles Dickens'ın "Büyük Umutlar" kitabını okumasını ve bu süreçte kitabın kahramanı Pip'in, Matilda'nın hayatına etkisini anlatır. Matilda, Pip ismini sahilde kumlara yazar ve deniz kabuklarıyla süsler. Film, aynı zamanda yaşanmış olaylardan esinlenilerek çekilmiştir.

Misak-ı Millî kararlarına karşı çıkan devletler arasında başta İngiltere olmak üzere, İtilaf Devletleri yer almaktadır. İngiltere, özellikle Arap yarımadasında halk oylaması yapılması talebi ve kapitülasyonların geçersiz sayılması gibi nedenlerle Misak-ı Millî'ye en büyük tepkiyi göstermiştir. Ayrıca, Fransa da Misak-ı Millî'nin bazı maddelerine karşı çıkmış ve bu konuda Türkiye Büyük Millet Meclisi ile müzakerelerde bulunmuştur.

Avrupa ülkelerinin farklı takvimler kullanmasının birkaç nedeni vardır: Tarihsel ve kültürel çeşitlilik: Farklı ülkeler, kendi tarihlerine ve kültürel geleneklerine uygun olarak farklı takvim sistemlerini geliştirmiştir. Emperyalizm ve sömürgecilik: Geçmişte, emperyalist kültür ve sömürgecilik, bazı takvimlerin yayılmasında etkili olmuştur. Siyasi ve resmi kullanım: Bazı ülkeler, resmi işlerde bir takvimi kullanırken, günlük yaşamda başka bir takvim sistemini tercih edebilir. Günümüzde, ISO onaylı küresel standart olarak Gregoryen takviminin kullanımı yaygındır.

Bulmacada "emperyalist yayılmacılık" ifadesi, aşağıdaki kelimelerden biriyle yanıtlanabilir: Yayılımcı. Yayılmacı. Ekspansiyonist. Emperyalist, aynı zamanda "emperyalizm yanlısı olan, yayılmacılık yanlısı olan, sömürgen" anlamlarına gelir. Yayılmacılık (emperyalizm), bir devletin veya ulusun başka devlet veya uluslar üzerinde kendi çıkarları doğrultusunda etkide bulunmaya çalışmasıdır.

Kautsky'nin ultra-emperyalizm ile Lenin'in emperyalizm tanımı arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Kapitalizmin Aşaması: - Lenin: Emperyalizmi, kapitalizmin en yüksek aşaması olarak tanımlar. - Kautsky: Ultra-emperyalizmi, kapitalizmin yeni bir evresi olarak öne sürer. 2. İlhak ve Rekabet: - Lenin: Emperyalizmin temel özelliğinin, büyük güçler arasındaki rekabet ve ilhak çabası olduğunu belirtir. - Kautsky: Emperyalizmi, tarımsal bölgelerin ilhakı olarak görür ve bu süreci, sanayi kapitalizminin bir ürünü olarak açıklar. 3. Ekonomik Belirleyicilik: - Lenin: Emperyalizmi, ekonomik tekellerin ve sınıf mücadelesinin bir sonucu olarak yorumlar. - Kautsky: Emperyalizmi, ekonomik zorunluluklar ve sermaye barışı temelinde açıklar. 4. Devrim ve Savaş: - Lenin: Emperyalizmi, devrim ve savaşın kaçınılmazlığı ile ilişkilendirir. - Kautsky: Emperyalizmin, barış ve serbest ticarete dayalı bir yeni uluslararası düzen oluşturabileceğini savunur. Bu farklılıklar, Lenin'in emperyalizm teorisinin daha eleştirel ve devrimci bir bakış açısına sahip olduğunu, Kautsky'nin ise daha reformist ve ekonomik belirleyiciliğe odaklanan bir yaklaşım sergilediğini gösterir.

Yalnız Kurt dizisi, Türkiye'nin yakın tarihine ışık tutarak darbeleri, büyük ihanetleri, cinayetleri ve terör olaylarını ele almaktadır. Dizide, küresel emperyal bir güç olan Golyat'a karşı verilen mücadele ve iyilerle kötüler arasındaki amansız mücadele anlatılmaktadır.

Emperyal hiyerarşi, emperyalist sistemin güç yapısını ifade eder ve genellikle aşağıdaki katmanlardan oluşur: 1. Başlıca Emperyalist Devletler (BED). 2. Gelişmekte Olan Emperyalist Güçler (GOEG). 3. Yarı-özerk Yandaş Rejimler (YÖYR). 4. İşbirlikçi Yandaş Rejimler (İYR). Ayrıca, neo-emperyalizm kavramı da, 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başında Avrupa güçleri, ABD ve Japonya tarafından gerçekleştirilen sömürgeci genişleme dönemini tanımlamak için kullanılır.

"Oltadaki Balık Türkiye" kitabı, Mehmet Emin Değer tarafından yazılmış olup, Türkiye'nin emperyalizmin tuzaklarına nasıl düştüğünü anlatmaktadır. Kitapta ele alınan konular arasında: - ABD'nin Türkiye'yi "gizli işgal" etmesi ve siyasilerin hatalı kararları. - Dış politika, ABD ve Orta Doğu analizleri. - Bağımsızlık bilincinin nasıl yok edildiği ve ülkenin nasıl yarı bağımsız bir hale getirildiği. Ayrıca, kitapta Nelson Rockefeller'ın Türkiye için kullandığı "oltadaki balık" benzetmesi de yer almaktadır.