Ekler

Evet, -ca/-ce yapım ekidir. -ca/-ce yapım eki, eklendiği kelimelerde şu işlevleri yerine getirir: Eşitlik, benzerlik, görelik, nispet anlamları kazandırır. Adlardan, sıfatlardan bazen de zamirlerden sonra gelerek zarf yapar. Dil ve lehçe isimleri yapar. Yer isimleri yapar. Doğrudan doğruya isimler ve sıfatlar yapar.

-ler -lar ekinin kattığı diğer anlamlar şunlardır: Saygı: "Savcı beyler şimdi konuşmasını gerçekleştirecek" cümlesinde beyler, birden fazla savcıyı ifade etmez, saygı belirtir. Alay ve küçümseme: "Hanımefendiler hala gelemediler" cümlesinde birden fazla hanımefendi kastedilmez, alay ve küçümseme vardır. Yaklaşık ifade: "Henüz yirmi yaşlarında bir gençti" cümlesinde yaklaşık olarak yirmi yaşlarında olduğu belirtilir. Topluluk veya devlet ifadesi: "Bu tarihi eser Selçuklular döneminden kalmadır" cümlesinde Selçuklular eski bir uygarlığı ifade eder. Benzerlik: "Daha nice Mustafa Kemaller yetiştireceğiz" cümlesinde benzerleri ifade edilir. Örnekler: "Ayşelerin hepsi sıraya geçsin". "Bir evleri var, sözle anlatamam". "Halamlar tatile çıkmışlar". "Kalemleri ve dosyaları çantanıza koyun".

Özel isimlerin sonuna çekim ekleri ve iyelik ekleri gelir. Çekim ekleri, kelimenin anlamını değiştirmeden yeni bir kelime yaratmaz ve cümledeki diğer kelimeler ile anlam ilişkisi kurmasına yardımcı olur. Örnekler: - -lar/-ler çoğul eki (Ali’ler, Ayşe’ler); - -e/-a yönelme hali eki (Ahmet’e). İyelik ekleri, isimlerin kime ait olduğunu belirtir. Örnekler: - (benim) kitabım; - (senin) kitabın.

"Dır" ve "dır" ekleri aynı ek olup, Türkçede "bildirme eki" olarak adlandırılır.

Fiilimsi ekleri ve fiilden isim yapan ekler aynı kavramı ifade eder. Fiilimsi ekleri, fiillere eklenerek onları isim, sıfat veya zarf görevinde kullanılmasını sağlar.

Ekler, okul bağlamında iki ana gruba ayrılır: 1. Çekim Ekleri: Kelimelerin anlamını değiştirmeden onlara cümle içinde çeşitli anlamlar kazandıran eklerdir. 2. Yapım Ekleri: Kelimelerin anlamını değiştirip onlardan yeni kelimeler türeten eklerdir.

"Hedef uzak değil yakın" cümlesinde "yakın" kelimesi belirtme hâl ekini almıştır.

Belirtme eki (ismin -i hâli) bulunan bir kelimeyi tespit etmek için şu adımları izlemek gerekir: 1. Soru sormak: Kelimeye "Neyi? Kimi?" sorularını yöneltin. 2. Ek kontrolü: Sonunda "-i, -ı, -u, -ü" eklerinden biri olup olmadığını kontrol edin. Örneğin, "kitabı" kelimesinde bu ek açıkça görülmektedir (kitap + ı).

"Tatlı" kelimesi, "-lı" yapım ekini alarak türemiştir.

-den eki, ayrılma (çıkma) durum ekidir. Bu ek, isimlere getirilerek yer, zaman, sebep ve karşılaştırma bildirir. Örnekler: "O, yemeğini her gün evden getirir". "Sıcaktan bayıldı". "Kardeşinden daha çalışkan". "İzmir’e akşamdan gidelim".

Eski Türkçe'de olasılık bildiren ek, "erinç" olarak kullanılırdı.

Hem yapım eki hem de çekim eki almış sözcükler şunlardır: 1. İşçiler. 2. Saatçiler. 3. Televizyoncular. 4. Kaşıkçılar. Bu sözcüklerde "Y.E" yapım ekini, "Ç.E" ise çekim ekini ifade etmektedir.

Ayrılma (den) ve bulunma (de) hâllerini ayırt etmek için şu örnekler kullanılabilir: Bulunma hâli: "Okul-da öğren". Ayrılma hâli: "Okul-dan çıktı". Ayrılma ve bulunma hâllerini ayırt etmek için kullanılabilecek sorular şunlardır: Bulunma hâli: "Nerede?". Ayrılma hâli: "Nereden?". Örnekler: "Ev-de oturma" (bulunma hâli). "Ev-den ayrıldı" (ayrılma hâli).

Zarflar, yapılarına göre dört ana gruba ayrılır ve bu gruplar farklı ekleri içerir: 1. Basit Zarflar: Herhangi bir ek almadan kullanılan kök halinde zarflardır. 2. Türemiş Zarflar: Kök hâlindeki sözcüklere yapım ekleri getirilerek oluşturulan zarflardır. 3. Birleşik Zarflar: İki veya daha fazla sözcüğün birleşmesiyle oluşan zarflardır. 4. Öbekleşmiş Zarflar: Birden fazla kelimenin bir araya gelerek oluşturduğu zarf öbekleridir. Zarflar, isim çekim eklerini alamaz.

Ulaçlar, üç ana gruba ayrılır: 1. Bağlama ulaçları: "-ip" ekiyle türetilir. 2. Durum ulaçları: "-arak", "-madan", "-cesine" gibi eklerle oluşturulur. 3. Zaman ulaçları: "-alı", "-dığında", "-dıkça" gibi eklerle yapılır.

-lar ve -ler ekleri, Türkçede çokluk (çoğul) ekleri olarak bilinir. Bu ekler, isimlerin sonuna gelerek onların birden fazla olduğunu belirtir. Ayrıca, -lar ve -ler ekleri farklı anlamlar da kazandırabilir: "Türkler köklü milletlerdendir" cümlesinde "millet" anlamı; "Beş yaşlarında bir çocuğu var" cümlesinde "yaklaşık" anlamı; "Bu akşam Bülent Beyler bize gelecekler" cümlesinde "aile" anlamı.

Belirtme eki ve yükleme eki aynı şeyi ifade eder; her ikisi de "-i" ekiyle yapılan ve ismin fiildeki işten doğrudan etkilenme hâlini belirten eklerdir.

Ek fiil ve "dır" eki farklı işlevlere sahiptir ve ayırt edilmeleri şu şekilde mümkündür: 1. Ek Fiil: İsim soylu kelimeleri yüklem yapar veya basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı fiil haline getirir. 2. "Dır" Eki: Ek fiil olarak kullanıldığında cümleye kesinlik veya olasılık anlamı katar. Özetle, "dır" eki ek fiil olarak kullanıldığında ayrı bir kelime olarak yazılırken, ek fiil kelimeye bitişik olarak yazılır ve ses uyumlarına uyar.

"Onun" eki, ses olayında ünlü düşmesi nedeniyle düşebilir.

Kurumlara gelen ekler, kurum, kuruluş, kurul ve iş yeri adlarının bütünlüğü bozulmasın diye ayrılmaz.