CümleAnalizi

Cümlede özneyi bulmak için yükleme "kim" veya "ne" soruları sorulur. Alınan cevap, cümlenin öznesi olacaktır. Örnekler: - "Ali kitap okuyor." cümlesinde özne "Ali"dir (soru: "Kim okuyor?"). - "Bisiklet tamir edildi." cümlesinde özne "bisiklet"tir (soru: "Ne tamir edildi?").

Cümlede belirteçi (zarfı) bulmak için fiile aşağıdaki sorular sorulabilir: 1. Durum zarfı: Fiilin durumunu belirtir, "nasıl" sorusuna cevap verir. 2. Zaman zarfı: Fiilin ne zaman yapıldığını belirtir, "ne zaman" sorusuna cevap verir. 3. Yer-yön zarfı: Fiilin yöneldiği yeri belirtir, "nereye" sorusuna cevap verir. 4. Miktar zarfı: Fiilin veya sıfatın miktarını belirtir, "ne kadar" sorusuna cevap verir. 5. Soru zarfı: Cümlede zarfı bulmak için kullanılan tüm sorulardır.

Cümlede nesneyi bulmak için yükleme "neyi?", "kimi?" sorularını sormak gerekir. Örnekler: 1. "Sabahları içe gitmeden önce ayakkabılarını boyardı." cümlesinde "ayakkabılarını" kelimesi belirtili nesnedir (boyardı yüklem, neyi boyardı?). 2. "Hafta sonu ağacın dallarını budadı." cümlesinde "ağacın dallarını" kelimesi belirtili nesnedir (budadı yüklem, neyi budadı?). 3. "Marketten elma aldı." cümlesinde "elma" kelimesi belirtisiz nesnedir (aldı yüklem, ne aldı?).

Cümlede yüklemi bulmak için şu adımları izlemek gerekir: 1. Cümleyi anlamak ve soru sormak: Cümlede anlatılan işi, oluşu veya hareketi belirlemek için "Kim, ne, ne yapıyor, ne oluyor?" sorularını sormak gerekir. 2. Fiil veya ek fiil aramak: Cümlede doğrudan bir fiil varsa, genellikle bu fiil yüklem görevindedir. 3. Cümle yapısına bakmak: Türkçede yüklem genellikle cümle sonunda bulunur, ancak her zaman sonda olmayabilir. 4. Vurguyu ve ekleri kontrol etmek: Yüklem, kip (zaman, dilek, emir vb.) eki veya ek fiil alabilir. Örnekler: - "Ali kitap okuyor." cümlesinde yüklem "okuyor". - "Bu ev çok eskidir." cümlesinde yüklem "eskidir" (ek fiil ile çekimlenmiş "eski" sıfatı).

Zarf, cümle içinde yükleme sorulan bazı sorularla bulunabilir. Bu sorular şunlardır: Nasıl?. Niye?. Ne zaman?. Nereye?. Ne kadar?. Zarflar, cümle içinde belirli bir yerde bulunmaz ve çeşitli cümlelerde yerleri değişebilir.

Cümlede nesneyi bulmak için yükleme "ne", "neyi" veya "kimi" soruları sorulur. Örnek sorular ve cevaplar: 1. Dün yapılan ihaleyi, en güçsüz aday kazandı. - Neyi kazandı? - En güçsüz adayı. 2. Sokakta köpeğimi gezdirdim. - Kimi gezdirdim? - Köpeğimi. 3. Ağaçtaki elmaları kim topladı? - Neyi topladı? - Ağaçtaki elmaları. 4. Bilgisayarımı tamirciye gönderdim. - Neyi gönderdim? - Bilgisayarımı. 5. Kış temizliği için perdeleri makineye attım. - Neleri attım? - Perdeleri.

Cümlede özne ve yüklemi bulmak için şu adımları izlemek gerekir: 1. Yüklemi bulmak: Cümlede yargı bildiren çekimli öge, yani yüklem, herhangi bir soru sorulmadan doğrudan bulunur. 2. Özneyi bulmak: Yüklemeye "kim" veya "ne" soruları sorularak özne tespit edilir. Örnek cümleler ve analizleri: 1. "Ali İstanbul'a gitti." cümlesinde: - Yüklem: "gitti". - Özne: "Ali". 2. "Çocuklar seni görünce mutlu oldular." cümlesinde: - Yüklem: "mutlu oldular". - Özne: "Çocuklar".

Yan cümle ve temel cümleyi bulmak için şu adımları izlemek gerekir: 1. Temel Cümleyi Belirleme: Cümledeki ana fikri veya yargıyı, yani yüklemin olduğu kısmı tespit edin. 2. Bağlaçları İnceleme: Yan cümleler genellikle "ki", "çünkü", "eğer", "ama" gibi bağlaçlarla ana cümleye bağlanır. 3. Cümleyi Yeniden Düzenleme: Yan cümleciği bulmak için cümleyi yeniden düzenleyin. Örneğin, "ki" bağlacını kaldırarak cümleyi yeniden oluşturduğunuzda, ana cümlenin yüklemini daha net görebilirsiniz. 4. Yan Cümleciğin İşlevine Bakma: Yan cümlecik, cümlenin öznesi, nesnesi veya zarf tümleci gibi hangi işlevi yerine getiriyor. Bu yöntemlerle, cümlenin yan ve temel cümleciklerini kolayca belirleyebilirsiniz.

Yakınma cümlesi bulmak için aşağıdaki özelliklere sahip cümlelere bakılabilir: 1. Memnuniyetsizlik ifadesi: Mevcut durumdan hoşnutsuzluk duyulduğunu açıkça belirten cümleler. 2. Duygusal ifade: Kişisel duyguları, özellikle hayal kırıklığı veya üzüntüyü içeren cümleler. 3. Örnek cümleler: - "Derslerine çalışmadan okula gelmeniz beni üzüyor". - "Günümüzde ne yazık ki, kimse kimseyle komşuluk etmiyor". - "Bir de aldığı eşyaları geri getirmeyi öğrense!". Yakınma cümleleri, genellikle şikayet veya eleştiri içeren ifadelerle kurulur.

Çekim eki bulmak için bir kelimenin sonuna gelen ve onun cümle içindeki işlevini değiştiren eklere bakmak gerekir. Örnekler: 1. "Dolaptaki" kelimesinde hem "ta" bulunma durum eki hem de "ki" aitlik eki vardır. 2. "Kitabımı okudum" cümlesinde "kitap" kelimesinin sonundaki "ım" eki iyelik eki, "ı" eki ise hâl (belirtme durumu) ekidir. 3. "Geldi" kelimesinde "di" görülen geçmiş zaman eki, "m" ise kişi ekidir.

Amaç ve sonuç cümlelerini ayırt etmek için şu ipuçlarına dikkat edilebilir: 1. Amaç Cümleleri: Genellikle "amaç", "hedef", "amacıyla", "için" gibi bağlaçlarla başlar ve geleceğe yönelik bir eylemi ifade eder. 2. Sonuç Cümleleri: "Bu yüzden", "dolayısıyla", "sonucunda", "böylece" gibi bağlaçlarla başlar ve bir olayın veya durumun ardından gelen sonucu ifade eder. Ayrıca, cümlenin genel anlamı ve bağlamı da amaç ve sonuç cümlelerinin belirlenmesinde önemlidir.

Cümlede anlama çalışmak için aşağıdaki yöntemler kullanılabilir: 1. Cümleyi dikkatlice okumak: Cümledeki her kelimenin anlamını anlamak önemlidir. 2. Kök kelimeyi bulmak: Kelimenin ana anlamını taşıyan kısmını belirlemek, anlamını çözmeye yardımcı olur. 3. Kelimeler arasındaki ilişkiyi analiz etmek: Cümledeki diğer kelimelerle olan bağlantıları bulmak, kelimenin anlamını belirlemeye yardımcı olabilir. 4. Eş anlamlıları incelemek: Kelimenin eş anlamlılarını bilmek, anlamını daha iyi anlamaya katkıda bulunur. 5. Cümleyi farklı şekillerde okumak: Cümleyi farklı tonlama ve vurgularla okuyarak, farklı anlamlarını keşfetmek mümkündür. 6. Anlam çeşitlerini öğrenmek: Sebep-sonuç, amaç-sonuç, koşul, karşılaştırma gibi cümle anlam çeşitlerini bilmek, cümlenin mesajını daha iyi anlamaya yardımcı olur.

Neden-sonuç cümlelerini bulmak için şu adımları izlemek gerekir: 1. Cümlenin yüklemine "niçin?" veya "neden?" sorularını sormak. 2. Cümlede iki bölüm aramak: Birinci bölüm nedeni (sebebi), ikinci bölüm ise sonucu bildirir. 3. Amaç-sonuç cümlelerini ayırt etmek için "hangi amaçla?" sorusunu sormak. Örnek neden-sonuç cümlesi: "Hasta olduğu için okula gelememiş".

Cümlede karşılaştırmayı bulmak için şu ipuçlarına dikkat edilebilir: 1. Karşılaştırma edatları: Cümlede "gibi, kadar, daha, en, göre" gibi karşılaştırma edatları kullanılıyorsa, bu bir karşılaştırma cümlesidir. 2. İki veya daha fazla öğe: Karşılaştırma, en az iki varlığın, kavramın veya durumun karşılaştırıldığı cümlelerde yapılır. 3. Benzerlik veya farklılık: Cümlede öğeler arasındaki benzerlik veya farklılık vurgulanıyorsa, bu bir karşılaştırma cümlesidir. Örnek cümleler: - İstanbul, Ankara’dan daha büyük - Tiyatro, sinemadan daha güzel - Onun bebeği, kardeşinin bebeğine göre daha sakindi

Yüklem, cümledeki işi, hareketi, yargıyı bildiren çekimli unsurdur. Örnekler: 1. "Ben işlerimi zamanında yaparım." cümlesinde "yapmak" sözcüğü yüklemdir. 2. "Buradaki evlerin hepsi çok güzeldi." cümlesinde "güzeldi" sözcüğü yüklemdir. 3. "Komşu, komşunun külüne muhtaçtır." cümlesinde "muhtaç" ismi, ek eylemin geniş zamanı ile çekimlenerek yüklem görevini üstlenmiştir. 4. "Ali kitap okuyor." cümlesinde "okuyor" yüklemdir.

Amaç sonuç cümlelerini bulmak için cümleye "hangi amaçla" sorusu sorulur. Ayrıca, amaç anlamı "mek üzere", "mek için", istemek, diye, hedeflemek gibi sözcükler ve "-e, -a" eki ile de sağlanabilir.

Yan cümlecik bulmak için aşağıdaki yöntemler kullanılabilir: 1. Fiilimsi Arayışı: Yan cümlecikler genellikle fiilimsilerle (–mak, –mek, –miş gibi) başlar. 2. Bağlaç Kullanımı: "Ki", "çünkü", "diye" gibi bağlaçlar yan cümlecikleri başlatır. 3. Cümlenin Anlamını Tamamlama: Yan cümleciği çıkardığınızda cümlenin anlamı eksik kalıyorsa, bulduğunuz parça bir yan cümleciktir. 4. Yüklem Kontrolü: Yan cümleciklerin kendi içinde tam bir yüklemi olmaz, yani çekimli bir fiil bulunmaz. Örnek cümleler: - "Kitabı okuduktan sonra eve gitti" (Okuduktan sonra). - "Çünkü çok yorulmuştu, erken yattı" (Çok yorulmuştu). - "Gidersen sana haber vereceğim" (Gidersen).

Durum ekleri, isimlere eklenerek onların cümlede farklı görevler kazanmasını sağlar. Durum eklerini bulmak için şu adımları izlemek gerekir: 1. İsmin ek alıp almadığını kontrol etmek: Durum ekleri, isimlere eklendiği için ek almamış isimler yalın hâlde kabul edilir. 2. Eklenen ekin türünü belirlemek: İsme gelen ek, "-ı, -i, -u, -ü" ise belirtme hâli eki; "-a, -e" ise yönelme hâli eki; "-de, -da, -te, -ta" ise bulunma hâli eki; "-den, -dan, -ten, -tan" ise ayrılma hâli ekidir. Ayrıca, iyelik eklerini bulmak için de ismin başına "benim, senin, onun, bizim, sizin, onların" gibi kelimeler getirilebilir; anlamlı oluyorsa iyelik eki vardır.

Cümlede özneyi bulmak için yükleme "kim" veya "ne" soruları sorulur. İşte bazı örnekler: 1. "Ayşe arkadaşına gitti." cümlesinde özne "Ayşe"dir, çünkü yükleme sorulan "kim gitti?" sorusuna cevap verir. 2. "Masmavi deniz harika görünüyordu." cümlesinde özne "masmavi deniz"dir, çünkü yükleme sorulan "ne görünüyordu?" sorusuna cevap verir. 3. "Bugün size geleceğiz." cümlesinde özne "biz"dir, çünkü yüklemdeki kişi eki ("-eceğiz") öznenin "biz" olduğunu gösterir.

Karşılaştırma cümlesi, iki varlık, kavram ya da durumun karşılaştırıldığı cümledir. Örnek karşılaştırma cümleleri: "Kışın Sivas, İstanbul'dan daha soğuktur". "Televizyon da sinema kadar etkilidir". "Köyün en güzel çileği bahçemizde yetişir". "Yeni şiirler, eski şiirlere göre daha anlaşılır bir dille yazılıyor". "Selim, gezmeyi çok sever, Elif ise kitap okumayı".