CümleAnalizi

Cümlede belirteçi (zarfı) bulmak için fiile aşağıdaki sorular sorulabilir: 1. Durum zarfı: Fiilin durumunu belirtir, "nasıl" sorusuna cevap verir. 2. Zaman zarfı: Fiilin ne zaman yapıldığını belirtir, "ne zaman" sorusuna cevap verir. 3. Yer-yön zarfı: Fiilin yöneldiği yeri belirtir, "nereye" sorusuna cevap verir. 4. Miktar zarfı: Fiilin veya sıfatın miktarını belirtir, "ne kadar" sorusuna cevap verir. 5. Soru zarfı: Cümlede zarfı bulmak için kullanılan tüm sorulardır.

Cümlede yüklemi bulmak için şu adımları izlemek gerekir: 1. Cümleyi anlamak ve soru sormak: Cümlede anlatılan işi, oluşu veya hareketi belirlemek için "Kim, ne, ne yapıyor, ne oluyor?" sorularını sormak gerekir. 2. Fiil veya ek fiil aramak: Cümlede doğrudan bir fiil varsa, genellikle bu fiil yüklem görevindedir. 3. Cümle yapısına bakmak: Türkçede yüklem genellikle cümle sonunda bulunur, ancak her zaman sonda olmayabilir. 4. Vurguyu ve ekleri kontrol etmek: Yüklem, kip (zaman, dilek, emir vb.) eki veya ek fiil alabilir. Örnekler: - "Ali kitap okuyor." cümlesinde yüklem "okuyor". - "Bu ev çok eskidir." cümlesinde yüklem "eskidir" (ek fiil ile çekimlenmiş "eski" sıfatı).

Yan cümle ve temel cümleyi bulmak için şu adımları izlemek gerekir: 1. Temel Cümleyi Belirleme: Cümledeki ana fikri veya yargıyı, yani yüklemin olduğu kısmı tespit edin. 2. Bağlaçları İnceleme: Yan cümleler genellikle "ki", "çünkü", "eğer", "ama" gibi bağlaçlarla ana cümleye bağlanır. 3. Cümleyi Yeniden Düzenleme: Yan cümleciği bulmak için cümleyi yeniden düzenleyin. Örneğin, "ki" bağlacını kaldırarak cümleyi yeniden oluşturduğunuzda, ana cümlenin yüklemini daha net görebilirsiniz. 4. Yan Cümleciğin İşlevine Bakma: Yan cümlecik, cümlenin öznesi, nesnesi veya zarf tümleci gibi hangi işlevi yerine getiriyor. Bu yöntemlerle, cümlenin yan ve temel cümleciklerini kolayca belirleyebilirsiniz.

Yakınma cümlesi bulmak için aşağıdaki özelliklere sahip cümlelere bakılabilir: 1. Memnuniyetsizlik ifadesi: Mevcut durumdan hoşnutsuzluk duyulduğunu açıkça belirten cümleler. 2. Duygusal ifade: Kişisel duyguları, özellikle hayal kırıklığı veya üzüntüyü içeren cümleler. 3. Örnek cümleler: - "Derslerine çalışmadan okula gelmeniz beni üzüyor". - "Günümüzde ne yazık ki, kimse kimseyle komşuluk etmiyor". - "Bir de aldığı eşyaları geri getirmeyi öğrense!". Yakınma cümleleri, genellikle şikayet veya eleştiri içeren ifadelerle kurulur.

Amaç ve sonuç cümlelerini ayırt etmek için şu adımlar izlenebilir: 1. Soru Sorma: Amaç-sonuç cümlelerini bulmak için cümleye "hangi amaçla" sorusu sorulur. 2. Edatlar: Bu tür cümlelerde genellikle "için, diye, üzere" gibi edatlar kullanılır. 3. Yargı Sayısı: Amaç-sonuç cümlelerinde iki yargı bulunur; ilk yargıda amaç, ikinci yargıda ise bu amaçla yapılan eylemin sonucu belirtilir. 4. Gerçekleşme Durumu: Amaç-sonuç cümlesinde ilk yargıdaki amacın gerçekleşip gerçekleşmediği belli değildir. Örnek: Amaç-sonuç: "Sınavı kazanmak için çok çalışmış" cümlesinde, "hangi amaçla çok çalışmış" sorusuna "sınavı kazanmak için" cevabı verilir. Neden-sonuç: "Çok çalıştığı için iyi not almış" cümlesinde, "neden iyi not almış" sorusuna "çok çalıştığı için" cevabı verilir.

Cümlede anlama çalışmak için aşağıdaki yöntemler kullanılabilir: 1. Cümleyi dikkatlice okumak: Cümledeki her kelimenin anlamını anlamak önemlidir. 2. Kök kelimeyi bulmak: Kelimenin ana anlamını taşıyan kısmını belirlemek, anlamını çözmeye yardımcı olur. 3. Kelimeler arasındaki ilişkiyi analiz etmek: Cümledeki diğer kelimelerle olan bağlantıları bulmak, kelimenin anlamını belirlemeye yardımcı olabilir. 4. Eş anlamlıları incelemek: Kelimenin eş anlamlılarını bilmek, anlamını daha iyi anlamaya katkıda bulunur. 5. Cümleyi farklı şekillerde okumak: Cümleyi farklı tonlama ve vurgularla okuyarak, farklı anlamlarını keşfetmek mümkündür. 6. Anlam çeşitlerini öğrenmek: Sebep-sonuç, amaç-sonuç, koşul, karşılaştırma gibi cümle anlam çeşitlerini bilmek, cümlenin mesajını daha iyi anlamaya yardımcı olur.

Cümlede karşılaştırmayı bulmak için şu ipuçlarına dikkat edilebilir: 1. Karşılaştırma edatları: Cümlede "gibi, kadar, daha, en, göre" gibi karşılaştırma edatları kullanılıyorsa, bu bir karşılaştırma cümlesidir. 2. İki veya daha fazla öğe: Karşılaştırma, en az iki varlığın, kavramın veya durumun karşılaştırıldığı cümlelerde yapılır. 3. Benzerlik veya farklılık: Cümlede öğeler arasındaki benzerlik veya farklılık vurgulanıyorsa, bu bir karşılaştırma cümlesidir. Örnek cümleler: - İstanbul, Ankara’dan daha büyük - Tiyatro, sinemadan daha güzel - Onun bebeği, kardeşinin bebeğine göre daha sakindi

Yüklem, cümledeki işi, hareketi, yargıyı bildiren çekimli unsurdur. Örnekler: 1. "Ben işlerimi zamanında yaparım." cümlesinde "yapmak" sözcüğü yüklemdir. 2. "Buradaki evlerin hepsi çok güzeldi." cümlesinde "güzeldi" sözcüğü yüklemdir. 3. "Komşu, komşunun külüne muhtaçtır." cümlesinde "muhtaç" ismi, ek eylemin geniş zamanı ile çekimlenerek yüklem görevini üstlenmiştir. 4. "Ali kitap okuyor." cümlesinde "okuyor" yüklemdir.

Cümlede özneyi bulmak için yükleme "kim" veya "ne" soruları sorulur. İşte bazı çıkmış sorular ve cevapları: 1. "Büyük ihtimalle Ahmet seneye bu okuldan ayrılacak." cümlesinde özne Ahmet'tir. 2. "Matematiksel ödevleri her zamanki gibi yapılmamış?" cümlesinde sözde özne matematik ödevleri'dir. 3. "Bugün dışarı çıkacağım." cümlesinde gizli özne ben'dir. 4. "Ev temizlendi." cümlesinde özne ev'dir, çünkü temizleme işini yapan değil, bu işten etkilenen varlıktır.

Ara sözler, cümle içinde belirli bir öğenin veya cümlenin dışındaki bir unsurun açıklanması amacıyla kullanılır. Ara sözleri bulmak için şu adımlar izlenebilir: 1. Virgül veya kısa çizgi arayın: Cümlede iki virgül veya iki kısa çizgi olup olmadığını kontrol edin. 2. Ek bilgileri inceleyin: Bu işaretlerin arasında, cümlenin anlamını değiştirmeden ek bilgi veren, açıklama getiren veya bir unsuru niteleyen kelime veya kelime grupları olup olmadığını tespit edin. Örnek: "Annem, hiç unutmam, bana o serçeyi peçeteyle tutturdu" cümlesinde, "hiç unutmam" ifadesi bir ara sözdür. Ara sözler, cümlenin akışını bozmayacak şekilde ana cümleden ayrılır.

Fiil çatısı, bir fiilin cümlede özne ve nesne ile olan ilişkisini ifade eder. Fiil çatısını bulmak için şu adımları izlemek gerekir: 1. Özne-yüklem ilişkisini belirlemek: Fiilin etken mi, edilgen mi olduğunu anlamak için öznenin belli olup olmadığına bakılır. 2. Nesne-yüklem ilişkisini incelemek: Fiilin geçişli mi, geçişsiz mi olduğunu anlamak için yükleme "neyi, kimi, ne" soruları sorulur. Örnek cümleler ve fiil çatıları: 1. "Ahmet kitap okuyor" cümlesinde "Ahmet" özne, "okuyor" ise etken fiildir. 2. "Kapı çalındı" cümlesinde özne yoktur, iş kendiliğinden yapılmış gibi göründüğü için bu cümle edilgen çatılıdır. 3. "Ali tıraş oldu" cümlesinde "Ali" hem özne hem de nesne olduğu için dönüşlü fiildir. 4. "Arkadaşlar parkta buluştular" cümlesinde "buluştular" fiili, birden fazla özne tarafından birlikte yapıldığı için işteş fiildir.

Özne ve tümleç bulmak için aşağıdaki adımları izlemek gerekir: 1. Özne: Cümlede yüklemin bildirdiği iş, oluş veya durumu yapan canlı veya cansız varlığı ifade eder. Örnek: "Bugün hava çok sıcaktı." cümlesinde "sıcak olan ne?" sorusuna "hava" cevabı özneyi verir. 2. Tümleçler: Cümlenin yardımcı ögeleridir ve üç grupta incelenir: nesne, dolaylı tümleç ve zarf tümleci. - Nesne: Öznenin yaptığı işten etkilenen kavramı belirtir. Örnek: "Ben her gün kitap okurum." cümlesinde "okurum" yüklem, "kitap" ise belirtisiz nesnedir. - Dolaylı tümleç: Yüklemin anlamını yer, bulunma ve yönelme açısından tamamlayan ögedir. Örnek: "Annem bu meyveleri semt pazarından aldı." cümlesinde "pazardan" dolaylı tümleçtir. - Zarf tümleci: Yüklemde belirtilen işin ne zaman, neden, nasıl, ne kadar ve ne vasıtasıyla gerçekleştiğini belirtir. Örnek: "Ablamlar haftaya yola çıkacaklarmış." cümlesinde "haftaya" zarf tümlecidir.

Nesne olup geçişli olmayan cümle bulmak için, geçişsiz fiil içeren cümleler incelenebilir. Geçişsiz fiiller, nesne almayan ve “ne, neyi, kimi?” sorularına cevap vermeyen fiillerdir. Örnek cümleler: "Dayımlar bugün tatile gidiyor" cümlesinde "gitmek" eylemi geçişsizdir. "Ali'nin sözlerine çok güldük" cümlesinde de "gülmek" eylemi geçişsizdir.

Yer tamlayıcısı (dolaylı tümleç) bulmak için cümledeki yükleme "neye, kime, nereye; neyde, kimde, nerede; neyden, kimden, nereden" soruları sorulur. Örnek cümleler: 1. İstanbul’dan Azerbaycan’a taşındık 2. Seni bugün sinemada gördüm 3. Bu yaptığını ona söylemeyeceğim 4. Çırak olarak başladığı ustasının yanında bu sanatı öğrendi

Bir cümlenin olumsuz olduğunu anlamak için şu ipuçlarına dikkat edilebilir: 1. Olumsuz Belirteçler: Cümlede "değil", "yok", "hiç" gibi olumsuz kelimeler varsa, bu cümle muhtemelen olumsuzdur. 2. Olumsuz Ekler: Fiillerin olumsuz hâli genellikle "-me" veya "-ma" ekleriyle yapılır. 3. Bağlam: Cümlenin bağlamı da olumsuzluğu anlamada önemlidir; bazı kelimeler veya ifadeler bağlamdan dolayı olumsuz anlam kazanabilir. 4. Cümlenin Anlamı: Olumsuz cümleler genellikle bir eylemin yapılmadığını, bir durumun mevcut olmadığını ya da bir niteliğin yokluğunu ifade eder.

"Pencerelerden süzülen mavi, mor, sincap rengi bahar ışıkları, çinilerin yeşil derinliklerinde birikiyor, koyulaşıyordu" cümlesinde şu ögeler bulunmaktadır: 1. Özne: Pencerelerden süzülen ışıklar. 2. Yüklem: birikiyor, koyulaşıyordu. 3. Tamlayan: mavi, mor, sincap rengi. 4. Yer tamlayıcısı: çinilerin yeşil derinliklerinde.

Yüklem ve yüklem eksikliği şu şekilde ayırt edilir: 1. Yüklem: Cümlede öznenin yaptığı işi, oluşu veya durumu belirten unsurdur. 2. Yüklem Eksikliği: Birden fazla cümlenin tek bir yükleme bağlanması sonucu ortaya çıkan anlatım bozukluğudur.

Şaşırma cümlesi, beklenmedik bir olay veya durum karşısında duyulan hayreti ifade eden cümledir. Örnekler: - Böyle ansızın gideceğini hiç düşünmemiştim. - Ne, demek doktor oldun!. - Bir anda karşımda onu görmeyeyim mi!. - Üç yıl içinde bu kadar değişmiş mi buralar?. - Bu kadar iş yalnız başına nasıl yapılabilir?.

İki noktalı cümlelerde özneyi bulmak için yükleme "kim" veya "ne" soruları sorulur.

Belirtme sıfatları içeren bir cümle örneği: "Bu yollar ne zaman yapılacak?" (hangi yollar?).