EdebiSanatlar

Cenap Şahabettin'in "Elhan-ı Şita" adlı kar şiirinde çeşitli edebi sanatlar bulunmaktadır: 1. Benzetme: Şiirde karın yağışı ve doğa unsurları, "eşini gaip eyleyen bir kuş", "uçarken düşüp ölen kelebek" gibi benzetmelerle anlatılmıştır. 2. Alışılmamış Tamlamalar: Şair, "saat-i semenfam" (yasemin renkli saatler), "lerze-i rûşen" (parlak titreyiş) gibi alışılmamış tamlamalar kullanarak şiiri süslemiştir. 3. Sembolizm: Şiir, sembolizm akımının etkilerini taşır ve müzikale önem verilerek yazılmıştır. 4. İç Ahenk: Şiirde iç ahengi sağlamak için iç kafiyeler ve ses tekrarları kullanılmıştır.

“Ben Anadoluyum” şiirinde istiare (eğretileme) edebi sanatı bulunmaktadır.

Boşalandularda hangi edebi sanatın olduğu belirtilmemiştir. Ancak, edebi sanatlar genel olarak şu şekilde sınıflandırılabilir: 1. Teşbih (Benzetme): İki kavram arasında benzerlik ilişkisi kurarak anlamı güçlendirme sanatıdır. 2. İstiare (Eğretileme): Sadece benzeyen veya kendisine benzetilen unsurun kullanıldığı eksik benzetmedir. 3. Mecaz (Değişmece): Bir kelimenin gerçek anlamı dışında farklı bir anlamda kullanılmasıdır. 4. Teşhis (Kişileştirme): İnsan dışı varlıklara insan özellikleri verilmesidir. 5. İntak (Konuşturma): İnsan dışındaki varlıkları ve cansız nesneleri konuşturma sanatıdır. Bu sanatlar, edebi eserlerin etkileyiciliğini artırır ve metinleri zenginleştirir.

Edebi sanatların en çok kullanıldığı şiir türü, lirik şiir olarak kabul edilir.

Edebi sanatların en zoru konusunda kesin bir görüş yoktur, çünkü her bir sanat kendi içinde farklı zorluklar barındırır. Ancak, bazı edebi sanatlar arasında tecahül-i arif (bilmezlikten gelme) ve hüsn-i talil (güzel sebebe bağlama) gibi sanatların zor olduğu düşünülebilir.

"Siz Aşktan Ne Anlarsınız Bayım" şiirinde metafor ve ironi gibi edebi sanatlar bulunmaktadır. Metaforlar, şairin duygusal durumunu ve düşüncelerini vurgulamak için kullanılmıştır. İroni ise, "limanı olanın aşkı olmaz ki bayım" dizesinde görüldüğü gibi, gerçek aşkın ne olduğunu sorgulamak amacıyla kullanılmıştır.

Vatan hislerinde işlenen temalarda teşhis (kişileştirme) edebi sanatı sıkça kullanılır.

“Anlatamıyorum” şiirinde birçok edebi sanat kullanılmıştır: 1. Metaforlar: Şair, yalnızlık hissini “siyah gökyüzü” gibi imgelerle metaforik olarak ifade etmiştir. 2. Benzetmeler: Soyut duyguları somutlaştırmak için benzetmeler yapılmıştır. 3. Personifikasyon: Aşk ve yalnızlık gibi duygular birer karakter gibi ele alınmıştır. 4. Tekrarlar: Şiirde dikkat çeken bir tekrar “anlatamıyorum” ifadesidir. 5. Zıtlıklar: “Güzel” ve “kifayetsiz” gibi zıt kelimeler kullanılarak zıtlık sanatı yapılmıştır.

Bu Vatan Kimin şiirinde lirik-epik edebi sanat tarzı kullanılmıştır.

Aşık Yunus'un "Dolap Niçin İnilersin" şiirinde intak sanatı bulunmaktadır.

"Masa da masaymış ha" dizesinde teşhis (kişileştirme) edebi sanatı bulunmaktadır.

Şiirde çok anlamlılık, bir kelimenin veya cümlenin birden fazla anlamı karşılaması durumudur. Bu özellik, şiirde anlam derinliği, kapalılık veya anlamsızlığı amaçlamak için kullanılır. Ayrıca, kinaye, tevriye ve istihdam gibi edebi sanatlar da çok anlamlılığı sağlamak için başvurulan yöntemler arasındadır.

“Kahrımın nedenini söylesem irkilirler çünkü herkes beni Kays, seni Leyla bilirler” dizesi, telmih edebi sanatına örnektir.

Cahit Sıtkı Tarancı'nın "Otuz Beş Yaş" şiirinde aşağıdaki edebi sanatlar bulunmaktadır: 1. Tezat (Karşıtlık): Gençlik ve yaşlılık gibi zıt duyguların işlenmesi. 2. İstiare: "Yolun yarısı" gibi ifadelerle hayat yolculuğunun sembolize edilmesi. 3. Mecaz: Soyut kavramların somut imgelerle anlatılması, örneğin "bir namazlık saltanat" ifadesi. 4. Telmih: Dante'nin "İlahi Komedya" eserine atıfta bulunulması. 5. Tenasüp: Temayla uyumlu kelimelerin seçilmesi.

Birden fazla edebi sanat içeren şiirlere "karma şiir" denir.

"Yükselip tuttu ışık olan Mecnun'u gördü herkes gökte yarıştı iki ışık birbirine kavuştu iki ışık" dizelerinde yer alan edebi sanatlar şunlardır: 1. Benzetme: "Işık olan Mecnun" ifadesi, Mecnun'un bir ışığa benzetildiğini gösterir. 2. Kişileştirme: "Gördü herkes" ifadesi, ışıkların insan gibi algılandığını ve eylemde bulunduğunu belirtir.

Bursa'da Zaman şiirinde kullanılan bazı edebi sanatlar şunlardır: 1. Teşhis (Kişileştirme): "İhtiyar çınar" ve "Bu hayâle uyur Bursa her gece" dizelerinde doğa unsurları insan özellikleri ile kişileştirilmiştir. 2. Benzetme: "Sabrın acı meyvası" ve "Sesi nabzım olmuş hengâmelerin" dizelerinde benzetmeler yapılmıştır. 3. Tenasüp (Uygunluk): Şiirde anlamca birbiriyle ilgili kelimelerin bir arada kullanılması, örneğin "ovanın yeşili" ve "göğün mavisi" gibi. 4. Telmih: Şiirde tarihi şahsiyetlere ve olaylara göndermeler yapılmıştır. 5. Ahenk Unsurları: Kafiye ve redif kullanımı, şiirin ahenkli bir yapıya sahip olmasını sağlamıştır.

Eskici adlı hikayede istiare (eğretileme) edebi sanatı bulunmaktadır.

Çoban Çeşmesi şiirinde çeşitli edebi sanatlar bulunmaktadır: 1. "İstifham" sanatı: "Değdi kaç dudağa çoban çeşmesi" dizesinde soru sorma sanatı kullanılmıştır. 2. "Telmih" sanatı: "Kerem'in sazına cevap veren bu" dizesinde Kerem ile Aslı'nın aşkını anımsatarak telmih yapılmıştır. 3. "Tezat" sanatı: "Kuru-yaş" kelimelerinin kullanımında zıtlık sanatı vardır. 4. "Teşhis" sanatı: İnsan dışı varlıklara insan özellikleri yüklenerek yapılmıştır.

Kitabe-i Seng-i Mezar adlı şiirde, edebî sanat olarak benzetme (teşbih) kullanılmıştır.