DavranışBozuklukları

Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB) olan bir kişi, mantık dışı olduğunu bildiği halde, rahatlayabilmek için tekrar tekrar zihni meşgul eden düşünceleri (obsesyonları) ve bu düşüncelerden kurtulmak adına bazı hareketleri (kompulsiyonları) defalarca yapabilir. OKB'li bir kişinin sergileyebileceği bazı davranışlar: Sürekli kontrol etme: Ocak, kapı, prizler gibi şeylerin kapalı olduğundan emin olmak için defalarca kontrol etme. Temizlik takıntısı: Mikrop kapma korkusuyla aşırı temizlik yapma. Simetri ihtiyacı: Nesneleri belirli bir düzende dizme takıntısı. Şüphecilik: Hata yapma veya başkalarına zarar verme düşünceleriyle sürekli şüphe duyma. Belirli sözleri tekrar etme: Bir ifadeyi, kelimeyi ya da duayı sürekli tekrarlama. OKB, kişinin yaşam kalitesini düşürür ve sosyal çevreyle olan ilişkilerini, eğitim ve iş hayatını olumsuz etkileyebilir.

Kompülsif davranış bozukluğunun (OBD) kesin nedeni bilinmemektedir, ancak gelişiminde biyolojik, genetik ve çevresel faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir. OBD'nin bazı nedenleri: Genetik faktörler: Aile bireylerinde OBD olan kişilerin bu bozukluğu geliştirme riski daha yüksektir. Çevresel faktörler: Çocukluk döneminde yaşanan travmalar, ağır stres, aile içi baskılar ve ciddi hayat değişiklikleri OBD belirtilerini tetikleyebilir. Serotonin dengesizliği: Beyindeki serotonin kimyasındaki bozukluk, obsesif düşüncelerin ve kompulsif davranışların artmasına neden olabilir. OBD, sosyal öğrenme yoluyla da edinilebilir.

İnatçılık genellikle bir hastalık değil, bir kişilik özelliği olarak kabul edilir. Ancak, inatçılığın aşırı veya kontrolsüz bir şekilde ifade edilmesi, kişilerarası ilişkilerde sorunlara ve çatışmalara yol açabilir. İnatçılığın, özellikle çocukluk döneminde, yanlış tutumlar nedeniyle bir davranış problemi haline gelebileceği de unutulmamalıdır.

Tuhaflık, doğrudan bir hastalık olarak tanımlanmamıştır. Ancak, bazı durumlarda tuhaf davranışlar veya hisler, çeşitli sağlık sorunlarının belirtisi olabilir. Örneğin, tükenmişlik sendromu sürekli çalışma ve dinlenmeme nedeniyle ortaya çıkan psikolojik bir rahatsızlıktır ve tuhaf hislerle kendini gösterebilir. Nörolojik hastalıklar da tuhaf davranışlara yol açabilir; örneğin, Alzheimer veya demans hastalarında kişilik değişiklikleri ve tuhaf görünümler görülebilir. Bu tür durumlarda bir uzmana danışılması önerilir.

Dengesiz davranış bozukluğunun nedenleri arasında şunlar yer alabilir: Biyolojik faktörler: Fiziksel sağlık problemleri, yetersiz veya dengesiz beslenme, beyinde meydana gelen hasarlar. Genetik faktörler: Kalıtsal özellikler, aile bireylerinde benzer bozuklukların bulunması. Çevresel faktörler: Duygusal travmalar (boşanma, ölüm, taciz), ebeveyn reddi, yetersiz bakım, yanlış arkadaş çevresi, şiddete maruz kalma. Sosyal ve kültürel faktörler: İstikrarsız ilişkiler, ciddi mental rahatsızlığı olan bir aile üyesiyle aynı ortamda bulunma. Dengesiz davranış bozukluklarının teşhisi ve tedavisi için bir uzmana başvurulması önerilir.

Hubris sendromu, kişinin kendisini üstün görme, konu ne olursa olsun haklı görme, öncülük ve önceliği doğal hakkı görme ve doyumsuzluk gibi davranışlarla çevresindekilere tahakküm kurma eğilimidir. Bu sendrom, özellikle yöneticilerde ve liderlerde yaygın olarak görülür. Hubris sendromunun bazı belirtileri: Gerçeklikle temasının kaybolması; Pervasız ve dürtüsel hareketler; Ahlaki ve evrensel boyutların göz ardı edilmesi; Çevredeki kişilerin aşağılanması; Yoğun özgüven. Sendromun temelinde narsistik, antisosyal ve histrionik kişilik bozuklukları bulunur.

Yalan söyleme hastalığının (mitomani) nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır, ancak çeşitli faktörlerin bir araya gelmesinin bu duruma katkıda bulunabileceği düşünülmektedir. Mitomani hastalığının olası nedenlerinden bazıları şunlardır: Kişilik özellikleri. Travmatik deneyimler. Aile geçmişi. Duygusal problemler. Sosyal baskılar. İlgi çekme arzusu. Mitomani tanısı, bir psikiyatrist veya psikolog tarafından yapılan kapsamlı bir değerlendirme sonucunda konulur.

Uykuda davranış bozukluklarının nedenleri arasında şunlar yer alabilir: Genetik faktörler. Uyku yoksunluğu. Fiziksel aktivite. Duygusal stres ve depresyon. İlaçlar ve ateşli hastalıklar. Nörolojik hastalıklar. Uykuda davranış bozuklukları yaşanıyorsa, doğru tanı ve tedavi için bir uzmana başvurulması önerilir.

Dürtü ve davranış bozukluklarının nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, çeşitli faktörler bu durumun ortaya çıkmasına yol açabilir: Genetik: Biyolojik ebeveynlerden gelen genetik faktörler dürtü kontrol bozukluklarında önemli bir rol oynar. Çevresel faktörler: Şiddet, istismar, ihmal, düşük sosyoekonomik durum ve akran zorbalığı gibi çevresel etmenler bu bozukluklara neden olabilir. Biyoloji: Beyindeki veya hormonlardaki anormal değişiklikler de dürtü kontrol bozukluklarına yol açabilir. Kişilik özellikleri: Yenilik arama davranışları ve başkalarıyla ilişki kurmada zorluk yaşama gibi kişilik özellikleri, bir kişiyi dürtü kontrol bozukluğu geliştirme riskine sokabilir. Diğer sağlık sorunları: Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), bipolar bozukluk ve obsesif-kompulsif bozukluk gibi ruh sağlığı sorunları dürtü kontrol bozukluklarıyla birlikte görülebilir. Dürtü ve davranış bozukluklarının tedavisi için psikoterapi ve ilaç tedavisi gibi yöntemler uygulanabilir.

Hiperaktivite bozukluğu olan bireylerin neden kopya çektiğine dair doğrudan bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan kişilerde görülen bazı özellikler, bu tür davranışlara yol açabilir: Dikkat eksikliği ve odaklanamama. Dürtüsellik. Kopya çekme gibi davranışların altında yatan nedenler karmaşık olabilir ve bireysel farklılıklara göre değişebilir. Kesin bir değerlendirme için bir uzmana danışılması önerilir.

Davranış bozukluğu durumunda çocuk psikoloğu veya psikiyatrı tarafından muayene yapılması gerekir. Psikiyatristler, zihinsel, duygusal ve davranışsal bozuklukları teşhis eder ve tedavi sürecinde etkin rol oynar.

Anemi (kansızlık), bazı davranış bozukluklarına yol açabilir: Agresif ve sinirli olma. Konsantrasyon bozukluğu. Anemi belirtileri fark edildiğinde bir uzmana danışılması önerilir.

Tırnak yeme (onikofaji), tıbbi literatürde "vücut odaklı tekrarlayıcı davranış bozukluğu" olarak sınıflandırılır. Bu bozukluk, genellikle stres, kaygı veya sıkıntı gibi duygusal faktörlerden kaynaklanır ve bazı insanlar için otomatik bir davranış haline gelebilir. Tırnak yeme, DSM-5'te obsesif-kompulsif ve bununla ilgili hastalıkların altında da yer alır. Ayrıca, ayrılma anksiyetesi bozukluğu, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi diğer psikiyatrik problemlerle de ilişkili olabilir.

Otizmin bir belirtisi olan sallanma gibi tekrarlayan hareketlerin ne zaman geçeceği, bireyin gelişimine ve aldığı tedavi ve destek yöntemlerine bağlıdır. Otizmin kesin bir tedavisi yoktur, ancak erken tanı ve özel eğitimle bireyin yaşam kalitesi artırılabilir ve belirtiler zamanla hafifleyebilir. Otizm belirtileri gösteren bir çocuk fark edildiğinde, en kısa zamanda çocuk psikiyatrları ve çocuk nörologları tarafından değerlendirilmesi gerekir. Otizmle ilgili konularda bir uzmana danışılması önerilir.

Çocuklarda davranış bozukluğu ile ilgili bazı yazılar: OnlinePsikolog.com'da çocuklarda davranış bozukluklarının nedenleri, belirtileri ve tedavisi hakkında bilgi veren bir makale bulunmaktadır. PsikologFarukTasdemir.com'da davranış bozukluklarının belirtileri, nedenleri ve ebeveynlere yönelik öneriler yer almaktadır. HisarHospital.com'da davranış bozukluklarının tanımı, yaygın belirtileri ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi veren bir yazı mevcuttur. Psikoterapiatolyesi.com.tr'de davranış bozukluklarının tanımı ve nedenleri ele alınmaktadır. MadalyonKlinik.com'da davranış bozukluklarının tanımı, belirtileri ve görülme sıklığı hakkında bir makale bulunmaktadır.

Anormal davranış çeşitlerinden bazıları şunlardır: Nevrotik bozukluklar (nevrozlar). Psikotik bozukluklar. Anormal davranışları sınıflandırmak için kullanılan bir diğer yöntem ise bu davranışları uyumsuz ve uyarlanabilir olarak ayırmaktır. Anormal davranışların sınıflandırılması, psikolojik ve biyolojik açıklamalar, kültürel farklılıklar ve diğer birçok faktöre bağlı olarak değişebilir. Anormal davranışlarla ilgili bir sorun yaşandığında bir uzmana danışılması önerilir.

Davranış bozukluğu olan çocuklara okunabilecek bazı kitaplar şunlardır: "Çocuklarda Davranış Bozuklukları ve Çözüm Yolları", Adnan Kalkan. "Çocuklarda Davranış Bozuklukları", Doç. Dr. Sefa Saygılı. "Duygusal ve Davranışsal Bozukluğu Olan Çocukların ve Gençlerin Özellikleri", James M. Kauffman ve Timothy J. Landrum. "Çocuklarda Davranış Bozuklukları", Thomas McIntyre. Ayrıca, Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğünün web sitesinde yayımlanan "Duygu ve Davranış Bozukluğu Aile Eğitimi Kitap Seti" de bu konuda faydalı olabilir.

Uzaktan eğitim sürecinde çocuklarda görülebilecek bazı davranış bozuklukları şunlardır: Bağırma, ağlama, söz dinlememe. Küfür etme. Kardeş kıskançlığı. Sürekli ilgi bekleme. Televizyon ve tabletle fazla vakit geçirme. Fazla abur cubur yeme. Anneye karşı çıkma. Dikkat eksikliği. Ayrıca, uzun süre internet başında olmak, çocuklarda asosyallik, şiddete meyilli olma, internet bağımlılığı, özbakım becerilerinde yetersizlik, beslenme ve uyku düzeninin bozulması gibi durumlara da yol açabilir. Davranış bozuklukları gözlemlendiğinde profesyonel yardım alınması önerilir.

Kleptoman, çalma dürtüsüne engel olamayan kişidir. Kleptomani, kişinin ihtiyaç duymadığı halde, parasal değeri ile ilişkisiz olarak nesneleri çalma dürtüsünü kontrol edememesi ile ortaya çıkan bir ruhsal bozukluktur.

Kuşların gagalama davranışının bazı nedenleri: Keşif amaçlı kullanım: Kuşlar, gagalarını nesneleri kavramak ve dengelerini korumak için kullanırlar. Tüneklerin sağlamlığını test etme: Gagalarını, tırmanmadan önce tüm yapıların sağlamlığını kontrol etmek için kullanırlar. Tat ve doku algılama: Kuşun dili, gagası aracılığıyla yeni nesneleri değerlendirir. Kızgınlık dönemi: Muhabbet kuşları, kızgınlık döneminde gagalama eğilimi gösterebilir. Sağlık sorunları: Gaga problemleri, enfeksiyonlar, yaralanmalar veya beslenme eksiklikleri gagalamaya yol açabilir. Gagalama davranışı devam ederse, bir veterinerden yardım alınması önerilir.