Otizm

Doç. Dr. Oytun Erbaş'ın bilinen bir hastalığı yoktur. Ancak, Erbaş otizm spektrum bozukluğuna sahip bir birey olarak yaşamaktadır.

Otizmli çocukların konuşmamasının bazı nedenleri: İletişim zorluğu. Çevresel iletişim eksiklikleri. Korku ve kaygı. Ödüllerin değiştirilmesi veya eksikliği. Duyusal ihtiyaçlar. Sosyal anlayış eksikliği. Kavram ve dil bilgisi eksikliği. Otizmli çocukların konuşma becerileri bireyden bireye değişiklik gösterir; bazıları akıcı bir şekilde konuşabilirken, bazıları sınırlı kelime dağarcığına sahip olabilir veya hiç konuşamayabilir.

AQ testi, genellikle zeka seviyesini ve bilişsel yetenekleri ölçmek için yapılır. Bu testler, bireyin problem çözme, mantıklı düşünme, hafıza ve yaratıcılık gibi yeteneklerini değerlendirir. AQ testlerinin bazı kullanım amaçları: Eğitim planlaması: Öğrencilerin bilişsel güçlü yönlerini belirleyerek kişiselleştirilmiş öğrenme planları oluşturmak. Kariyer rehberliği: Bireylerin bilişsel yeteneklerine göre uygun kariyer seçimleri yapmalarına yardımcı olmak. Bilişsel sorunların erken tespiti: Öğrenme güçlükleri veya üstün zeka gibi durumların tanısında kullanmak. AQ testleri, genellikle uzman eşliğinde ve klinik bir ortamda yapılmalıdır, çünkü internet üzerinden yapılan testler bilimsel bir geçerliliğe sahip olmayabilir.

Yağmur Adam (Rain Man), otistik bir dahi olan Raymond Babbitt (Dustin Hoffman) ve onun bencil, üçkâğıtçı kardeşi Charlie Babbitt'in (Tom Cruise) hikayesini anlatır. Film, otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin sahip olabileceği savant yetenekleri gibi yanlış klişeleri gidermenin yanı sıra, kardeşlik, keşif ve geçmişle yüzleşme temalarını işler. Charlie, Raymond'un velayetini alarak onu bir seyahate çıkarır.

Otizm belirtileri genellikle üç temel alanda ortaya çıkar: 1. Sosyal iletişim ve etkileşim güçlükleri: Göz teması kurmada zorluk. Duyguları anlamada veya ifade etmede sıkıntı. Akran ilişkilerinde sorunlar. 2. Tekrarlayan davranışlar ve sınırlı ilgi alanları: Aynı hareketleri veya rutinleri tekrarlama. Rutin değişikliklerine aşırı tepki gösterme. 3. Duyusal hassasiyetler: Işık, ses, dokunma veya koku gibi uyaranlara karşı aşırı veya az tepki gösterme. Diğer belirtiler: Kendisiyle konuşan bireyleri duymamak ya da tepki vermemek. İsimle seslenildiğinde cevap vermemek. Fiziksel temaslardan hoşlanmamak. Kelime ve cümleleri öğrenememek. Sürekli aynı kelime ve cümleleri tekrarlamak. Göz temasından kaçınmak. Hırçınlık, öfke nöbetleri. Sallanma, kendi etrafında dönme ya da çırpınma gibi hareketleri sürekli olarak tekrar etmek. Kendine zarar verebilecek davranışlar sergilemek. Otizm belirtileri ilk aylarda hafif seyredebilir veya fark edilmeyebilir, ancak belirtiler sıklıkla 1-3 yaş aralığında fark edilmeye başlanır. Otizm tanısı yalnızca bir çocuk ve ergen psikiyatristi tarafından konulabilir.

Otizmi olan bireylerin yapamadıkları, belirtilerin şiddetine ve bireysel farklılıklara göre değişiklik gösterebilir. Ancak, genel olarak şu zorluklar görülebilir: Sosyal etkileşim ve iletişim zorlukları: Göz teması kurmakta zorlanma, duygusal ifadeleri anlamada ve kullanmada zorluk, sosyal ipuçlarını yorumlamada güçlük, sohbet başlatma ve sürdürmede zorluk. Tekrarlayıcı davranışlar: Belirli hareketleri tekrar tekrar yapma (el çırpma, sallanma gibi), rutinlere aşırı bağlılık, belirli nesnelere ya da konulara aşırı ilgi duyma. Duyusal hassasiyetler: Belirli seslere, dokulara veya ışıklara aşırı duyarlılık, ağrı veya sıcaklık gibi duyumlara az tepki verme. Dil ve iletişim sorunları: Konuşma gecikmesi veya hiç konuşmama, mecazi ifadeleri ve şakaları anlamada zorluk, kelimeleri veya cümleleri tekrar etme eğilimi. Motor beceriler: İnce veya kaba motor becerilerde gecikme veya farklılıklar, koordinasyon sorunları. Otizmin kesin bir tedavisi yoktur, ancak erken tanı ve uygun terapi yöntemleri ile bireylerin yaşam kalitesi artırılabilir.

Otizm genellikle doğuştan gelen genetik ve nörolojik faktörlerle ilişkilidir. Belirtiler yaşamın ilk yıllarında fark edilmeye başlanır. Otizmin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yatkınlık en önemli risk faktörlerinden biridir.

Otizm, çocukluk döneminde belirginleşen ve sosyal iletişim becerilerinde, dil gelişiminde ve davranışlarda farklılıklarla kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluktur. Otizmin temel belirtileri: Sosyal iletişim ve etkileşim zorlukları: Göz teması kurmaktan kaçınma, duyguları anlamada veya ifade etmede sıkıntı. Tekrarlayan davranışlar ve sınırlı ilgi alanları: Belirli rutinlere sıkı bağlılık, el çırpma, sallanma gibi tekrarlayıcı hareketler. Duyusal hassasiyetler: Işık, ses, dokunma veya koku gibi uyaranlara karşı aşırı veya az tepki gösterme. Otizmin kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir.

Spektrum, özellikleri bir süreklilik oluşturacak şekilde birbiriyle örtüşen ilişkili fikirler, nesneler veya özellikler kümesidir. Spektrum kelimesinin diğer anlamları: Elektromanyetik spektrum: İnsan gözünün göremediği olanlar da dâhil olmak üzere tüm ışık türlerini içeren bir sınıflandırma biçimi. Kimya terimi: Beyaz ışığın yaydığı ışınların bir prizmadan geçmesi ile ortaya çıkan bütün dalga ve renk boylarını içeren çizgiler. Matematik terimi: Bir matrisin özdeğerlerinin oluşturduğu küme. Biyoloji terimi: Antibiyotik sınıflandırmasının bir bileşeni; geniş veya dar spektrumlu antibiyotikler. Sosyal bilimler terimi: Siyasi görüş yelpazesi veya otizm spektrumu gibi kavramlar.

Otizmin en ağır seviyesi, "Üçüncü Düzey" olarak sınıflandırılır. Üçüncü Düzey otizm belirtileri: Sözel olan ya da olmayan iletişimde hemen fark edilebilen sorunlar; Sosyal etkileşim kurma konusunda çok sınırlı istek; Davranış değiştirmede sorunlar; Çevresindeki ve rutinindeki beklenmeyen değişimlere karşı aşırı tepkide bulunma; Dikkati farklı bir şeye yönlendirmede büyük zorluk. Bu düzeyde otizmi olan bireyler, okulda, evde veya işte başarılı olabilmek için temel becerileri öğretebilecek bir bakıcıya ihtiyaç duyabilirler.

SOBE Otizm Vakfı İstanbul'da bulunmamaktadır. SOBE (Selçuklu Otizmli Bireyler Eğitim Vakfı), Konya'da yer almaktadır. Adres: Yazır Mahallesi Sobe Sokak No:1 Selçuklu / KONYA. İletişim: Telefon: 0332 251 0 251. E-posta: bilgi@sobe.org.tr.

Otizmli çocukların sosyalleşememesinin bazı nedenleri: Sosyal etkileşim yetersizliği. Sosyal normlara uyum sağlayamama. Duygusal karşılıklılık eksikliği. Yeterli sosyal etkileşim fırsatlarının olmaması. Duyusal hassasiyetler. Ancak, erken tanı ve uygun müdahale yöntemleriyle sosyal etkileşim becerilerinde gelişim sağlanabilir.

Otizm ve otizm spektrum bozukluğu (OSB) arasındaki temel fark, OSB'nin daha geniş bir terim olmasıdır. Otizm, sosyal etkileşim ve iletişimde zorluklar ile sınırlı ve tekrarlayıcı davranışlarla karakterize edilen, genellikle çocukluk döneminin erken evrelerinde ortaya çıkan bir nörogelişimsel bozukluktur. Otizm spektrum bozukluğu ise, otizmin farklı şiddet ve biçimlerde görülebildiği bir yelpazeyi ifade eder. Amerikan Psikiyatri Birliği, 2013 yılında "otizm" terimini "otizm spektrum bozukluğu" olarak değiştirmiştir.

Otizm taraması için yapılan bazı testler: CARS (Childhood Autism Rating Scale). M-CHAT (Modified Checklist for Autism in Toddlers). Otizm Tarama Testi. İki Yaş İçin Tarama Testi. ADOS (Autism Diagnostic Observation Schedule). ADI-R (Autism Diagnostic Interview-Revised). Otizm tanısı için tek bir test yeterli değildir; farklı yöntemlerin bir arada kullanılması gerekir.

Otizm spektrum bozukluğu (OSB), doğuştan gelen ve genellikle yaşamın ilk yıllarında fark edilen karmaşık bir nöro-gelişimsel farklılıktır. OSB'nin temel belirtileri şunlardır: Sosyal etkileşim eksikliği. Sınırlı ve tekrarlayan davranışlar. OSB, hafif belirtilerden yoğun destek ihtiyacı olanlara kadar geniş bir yelpazede değerlendirilir. OSB'nin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.

Shaun Murphy, "The Good Doctor" dizisinde otizm ve Savant Sendromu olan bir karakterdir. Otizm, Murphy'nin sosyal becerilerde zorluk yaşamasına, iletişim kurmakta zorlanmasına ve tekrarlayan davranışlarda bulunmasına neden olur. Savant Sendromu, Murphy'nin olağanüstü bir hafızaya sahip olmasını sağlar ve bu durum, onu mükemmel bir doktor yapar.

Otizm testi, genellikle şu yöntemlerle yapılır: Gözlem ve anketler: Çocuğun sosyal etkileşimleri, iletişim becerileri ve tekrarlayan davranışları gibi farklı alanlardaki gelişimini değerlendirmeye yönelik sorular sorulur. Yapılandırılmış değerlendirmeler: ADOS (Autism Diagnostic Observation Schedule) gibi araçlarla yapılandırılmış oyun ve aktiviteler aracılığıyla sosyal iletişim becerileri gözlemlenir. Aile görüşmesi: ADI-R (Autism Diagnostic Interview-Revised) gibi ölçeklerle detaylı aile görüşmesi yapılır. Gelişim testleri: AGTE, Denver gibi testlerle dil, motor ve sosyal beceriler değerlendirilir. Diğer testler: EEG, beyin MR'ı ve metabolik testler gibi yöntemlerle eşlik eden durumlar tespit edilebilir. Evde otizm testi ise ebeveynlerin veya bireylerin otizme dair belirti ve şüpheleri değerlendirmelerine yardımcı olan bir ön tarama yöntemidir. Otizm tanısı yalnızca uzmanlar tarafından konulabilir.

Otizm tedavi edilmezse, birey asosyal ve içine kapanık bir hayat sürdürmek zorunda kalabilir. Otizm tedavi edilmediği takdirde ortaya çıkabilecek bazı sonuçlar şunlardır: Sosyalleşme zorlukları. Dil ve iletişim sorunları. Tekrarlayıcı davranışlar. Duyusal hassasiyetler. Otizmin tamamen atlatılması için herhangi bir tedavi yöntemi yoktur, ancak hastalığın kişinin kaliteli bir hayat sürdürmesini ve toplum içinde sosyalleşmesini engelleyen etkilerini minimum düzeye indirmek için, çeşitli ilaç tedavileri ve rehabilitasyon yöntemlerinin uygulanması büyük yarar sağlar.

Otizmli çocukların konuşma başlama zamanı bireysel farklılıklara göre değişiklik gösterebilir, ancak genel olarak şu bilgiler dikkate alınabilir: İlk kelimeler: Otizmli çocuklar genellikle 18 ay civarında veya daha sonra ilk anlamlı kelimeleri üretir. Cümle kurma: İki yaş civarında kısa cümleler kurabilirler, ancak bazı çocuklar için bu süreç 3 yaşa kadar uzayabilir. Otizmli çocuklarda konuşma gecikmesi sık görülen bir durumdur ve bu gecikmenin temelinde nörolojik farklılıklar yatar.

Please Stand By filmi, otizmli genç bir kadının hikayesini anlatıyor. Filmde, Star Trek hayranı olan Wendy adlı karakter, eğitim gördüğü gruptan ayrılıp kız kardeşi ve onun yeni doğan bebeği ile birlikte yaşamak ister. Please Stand By filminin konusu ayrıca şu şekilde özetlenebilir: Wendy, San Francisco'daki bir grup evinde rutin bir yaşam sürmektedir ve ev yöneticisi Scottie tarafından izlenmektedir. Wendy, 427 sayfalık Star Trek senaryosunu yazarak 100.000 dolarlık ödül için Paramount Pictures'ın senaryo yarışmasına katılmayı hedefler. Wendy'nin kız kardeşi Audrey, ona bebek kızı Ruby'nin fotoğraflarını gösterir ve çocukluk evlerini sattığını açıklar. Wendy, Audrey'den onu eve götürmesini ister çünkü senaryo yarışmasını kazanırsa evi geri alıp Ruby'ye bakabileceğini düşünür. Audrey, Wendy'nin bebek bakabilecek kapasitede olmadığını söyleyerek teklifi reddeder ve ağlayarak grup evinden ayrılır. Wendy, senaryosunu posta ile gönderme tarihini kaçırdıktan sonra, senaryosunu bizzat teslim etmeye karar verir. Ertesi sabah erken saatlerde grup evinden ayrılır ve küçük köpek Pete'in eşlik etmesiyle bir otobüse binerler. Los Angeles'a doğru yola çıkarlar, ancak Pete'in otobüse idrarını yapması sonucu yolda kalırlar. Wendy daha sonra bir gecekondu kasabasına gider ve parasının büyük bir kısmını kaybeder. Daha sonra bir mağazaya gider ve neredeyse son parasını da bir çalışana kaptırır. Neyse ki, yaşlı kadın Rose devreye girer ve Wendy'nin sömürülmesini engeller. Rose, torunu da otizmli olduğu için Wendy'ye acır ve Wendy'nin yaşlıların otobüsüne binmesine izin verir. Ancak, otobüs şoförü direksiyon başında uyuyakalır ve otobüsü çarpar. Otobüs kazasından sonra Wendy, Bakersfield'daki bir hastanede uyanır. Yine