DavranışBilimi

Fare ütopyası deneyi, 1968 yılında Amerikalı etolog John B. Calhoun tarafından gerçekleştirilen ve fareler için her türlü konforun sağlandığı bir yaşam alanında nüfus yoğunluğunun sosyal yapılar üzerindeki etkilerini inceleyen bir deneydir. Deneyin aşamaları: Üreme ve gelişme aşaması. Sosyal çatışma aşaması. Davranışsal çöküş aşaması. Toplumun çöküşü. Bu deney, insan toplumlarının dinamiklerini de sorgulatan bir metafor haline gelmiştir.

Öpüşme davranışı, insanlar dışında genellikle hayvanlarda görülmez. Öpüşmeyen hayvanlardan bazıları: Avcı-toplayıcı gruplar. Yaban domuzları. Çoğu memeli türü. Öpüşen hayvanlar arasında sadece şempanzeler ve bonobolar bulunur.

İçgüdüsel davranışlara bazı örnekler: Yavru kaplumbağaların denize yönelmesi. Kuşların göç etmesi. Arıların petek ve bal yapması. Örümceklerin avlanmak için ağ kurması. Balıkların yumurta bırakmak için sıcak denizlere gitmesi. Ayıların kış uykusuna yatması. Somon balıklarının her yıl üremek için aynı rotayı takip edip aynı nehre gelmesi. Doğumdan itibaren memelilerin emme refleksine sahip olması. Memeli annelerin yavrularını emzirme ve onlara bakma içgüdüsüne sahip olması. İçgüdüsel davranışlar, canlıların doğuştan sahip olduğu ve genellikle türünün tüm bireylerinde görülen, öğrenme gerektirmeyen davranışlardır.

Koç hayvanının bazı özellikleri: Fiziksel özellikler: Koçlar, büyük ve kıvrımlı boynuzları ile tanınır. Davranışsal özellikler: Koçlar, sürü halinde yaşamaya yatkın sosyal hayvanlardır. Beslenme: Dengeli bir beslenme programına ihtiyaç duyarlar. Üreme: Koçlar, genellikle yılda bir veya iki kez kızışma dönemine girerler. Kullanım alanları: Koçlar, hem üreme hem de et üretimi için kullanılır. Sembolizm: Koç, tarih boyunca güç, liderlik ve cesaretin simgesi olarak kabul edilmiştir.

Açık alan testi, sıçanlarda anksiyeteyi ve yeni bir ortamı araştırma ile bu ortamdan hoşlanmama arasındaki çatışmayı değerlendirmek için kullanılan bir testtir. Bu testte, sıçan kaçışını engelleyen duvarlara yakın bir yere veya alanın merkezine bırakılır ve günün farklı saatlerinde hareketleri gözlemlenir. Açık alan testinde değerlendirilen parametreler: merkeze ilk giriş latensi; merkezde geçirilen süre; duvar diplerinde geçirilen süreler. Bu test, aynı zamanda spontan lokomotor aktivitelerin ve sedasyonun tespitinde de kullanılır.

Evrimsel yaklaşımın temel varsayımları şunlardır: Zihin, evrimsel olarak şekillenmiş uyum sağlayıcı modüllerden oluşur. Psikolojik mekanizmalar, ataların karşılaştığı tekrar eden sorunlara çözüm üretmek için gelişmiştir. İnsan doğası, türün evrimsel geçmişinden kaynaklanır. Bazı psikolojik özellikler, hayatta kalma ve üreme başarısı açısından evrimleşmiştir. Modern çevrede bazı evrimsel kalıplar işlevsel olmayabilir (uyumsuzluk teorisi). Evrimsel psikoloji, Charles Darwin'in doğal seçilim kuramına dayanır.

Bir kadının bir erkekten etkilendiğinde hissettiği duygular ve sergilediği davranışlar arasında şunlar sayılabilir: Vücut dilinde değişiklikler. Gülümseme ve saçla oynama. Bakışmalar. Fiziksel temas isteği. Neşeli ve ilgili olma. Kıskançlık. Her bireyin farklı olduğunu ve bu belirtilerin kesin bir yargı için yeterli sayılamayacağını unutmamak gerekir.

Hayvanların yavrularına şefkat göstermesinin birkaç nedeni vardır: Yavruların hayatta kalması: Zayıf ve güçsüz yavrular, ancak yetişkin ve güçlü olanlar tarafından bakılıp korunurlarsa hayatta kalabilirler. İçgüdüsel davranışlar: Annelik içgüdüsü, hayvanların kendi yavrusu olmasa bile diğer yavrulara karşı şefkat göstermesine neden olabilir. Kafa karışıklığı: Bazı hayvanlar, minik canlıları kendi yavrularıyla karıştırabilir ve bu nedenle onlara şefkat gösterip koruyabilir. Yüksek zeka: Maymunlar, yunuslar ve köpekler gibi yüksek zeka seviyesine sahip hayvanlar, yavrularla yetişkinler arasındaki farkları anlayabilir ve buna göre davranabilir.

Kediler de insanlar gibi sağlak veya solak olabilir. Yapılan araştırmalara göre, dişi kediler daha çok sağ patilerini, erkek kediler ise sol patilerini kullanmayı tercih etmektedir. Kedinin sağlak mı, solak mı olduğunu anlamak için şu yöntemler kullanılabilir: Mama deneyi. Oyuncak deneyi. Kedilerde sağlaklık veya solaklık, belirgin bir özellik olarak kategorize edilemez.

Bonobolar, insanlar gibi yüz yüze çiftleşebilir. Bonobolarda cinselliğin, erkek ve dişi arasında sosyal dengelerin kurulmasında önemli rol oynayan sosyal bir davranış özelliği gösterdiği düşünülmektedir. Bonobolarda eşcinsel ilişkiler de gözlemlenmiştir. Bonoboların çiftleşme için yılın belirli bir zamanını beklemedikleri, hamile kalma ihtimalinin olmadığı dönemler de dahil olmak üzere istedikleri zaman seks yaptıkları belirtilmiştir.

Aygır, üreme amacıyla kısrağa biner. Atlarda çiftleşme, damızlık olarak kullanılan aygırın, çiftleşme amacı ile kısrakla çiftleştirilmesi yoluyla gerçekleşir.

Cevval zekâ, insanların çevresindeki nesneler arasındaki ilişkileri algılamasına ve bu ilişkileri daha iyi anlayabilmesine yardımcı olan bir kavramdır. Cevval zekânın temel güçleri: sözcükler, kavramlar, mantık ve sayılarla ilgili problemleri çözme yeteneği; matematik ve sayılarla ilgili konuları anlama ve kavrama becerileri; çalışma kabiliyeti ve öğrenme sürecine entegrasyonu. Cevval zekâ, özellikle çocukların yaşlarına uygun olarak geliştirilmiş bir zeka seviyesini ifade etmek için de kullanılır. Ayrıca, cevval olmak hızlı, dinamik ve çabuk olmak anlamına gelir.

Klasik koşullanmanın temel ilkeleri şunlardır: Koşulsuz tepki ve koşulsuz uyarıcı: Organizma için doğal olan ve tepkiyi otomatik olarak meydana getiren uyarıcı (koşulsuz uyarıcı) ile bu uyarana verilen doğal tepki (koşulsuz tepki). Nötr uyarıcı: Başlangıçta hiçbir tepkiye sebep olmayan uyarıcı. Koşullu uyarıcı: Nötr uyarıcı, koşulsuz uyarıcı ile eşleştirildikten sonra koşullu tepkiyi meydana getiren uyarıcı olur. Koşullu tepki: Organizmanın koşullu uyarıcıya karşı gösterdiği öğrenilmiş tepki. Diğer temel ilkeler: Bitişiklik: Koşullu ve koşulsuz uyarıcının verilme zamanının birbirine yakın olması. Habercilik: Koşullu uyarıcının, koşulsuz uyarıcının geleceğine dair haber verici nitelikte olması. Sönme: Koşullu uyarıcının koşulsuz uyarıcı olmaksızın verilmesiyle koşullu tepkinin azalması. Alışma ve duyarsızlaşma: Sürekli uyaranla karşılaşan organizmanın tepkilerinde azalma veya bireyin rahatsız edici durumlara karşı tepkisinin azalması.

Evrimsel psikolojiye giriş kitapları, insan davranışlarının kökenine yönelik açıklamalar sunar ve evrimsel psikoloji bakış açısına giriş niteliği taşır. Bu kitaplar genellikle şu konuları ele alır: İnsanın neyi niçin yaptığı, nasıl öğrendiği. Çekicilik, arzulanır olma ve eş seçimi. İnsan biyolojisi ve psikolojisine dair güncel bilgiler. Psikolojik mekanizmaların evrimsel kökeni. Bu alanda öne çıkan bazı kitaplar şunlardır: Oscar Zárate - Evrimsel Psikolojiye Giriş. Dylan Evans - Evrimsel Psikolojiye Giriş.

Kabus gören hayvanlardan bazıları şunlardır: Köpekler. Kediler. Fillerler. Maymunlar. Atlar. İnekler. Yunuslar. Papağanlar. Serçeler. Bazı ötücü kuşlar. Kaplumbağalar. Bazı kertenkeleler. Zebradaniyo ve bazı köpekbalıkları. Meyve sinekleri. Hayvanların rüyalarındaki duygusal tonu ölçebilecek bir teknoloji henüz bulunmamaktadır.

Öğrenilmemiş davranışlara verilebilecek bazı örnekler şunlardır: Doğuştan gelen davranışlar. Geçici davranışlar. Büyüme, sakatlanma veya olgunlaşma sonucu oluşan davranışlar. Örnekler: Ani gürültüye karşı irkilme. Bir bebeğin avucuna parmak ile dokunulduğunda avucunu kapatması. Yüksek ateşli bir hastanın sayıklaması. Kan şekerinin düşmesinden dolayı yalpalayarak yürüyen bir kişi.

Tavşanların çiftleşmesinin komik olarak algılanmasının nedeni, çiftleşme sırasında çıkardıkları sesler ve yaptıkları hareketler olabilir. Tavşanlarda çiftleşme, memeli canlılardaki gibi gerçekleşir; erkek tavşanın üreme organı ile dişi tavşanın üreme organı birleşir ve erkek tavşan spermlerini dişi tavşanın içerisine bıraktıktan sonra döllenme gerçekleşir. Ayrıca, "komik tavşan çiftleşmesi" ifadesiyle YouTube'da bulunan bir video kastedilmiş olabilir.

Esneme, bazı hayvan türlerinde bulaşıcıdır: Gelada maymunları. Köpekler. Şempanzeler. Adelie ve imparator penguenler. Ayrıca, kedilerin de insanların esnediğini gördüklerinde esnedikleri bilinmektedir.

Kurtların neden sahiplerine sürtünerek çiftleşmek istediğini belirtmek mümkün değildir. Ancak, kurtların çiftleşme davranışlarının bazı nedenleri şunlardır: Üreme ve genetik çeşitlilik: Kurtlar, işaret çizerek diğer kurtlara eş bulma niyetlerini ve çiftleşme isteklerini iletebilirler. Sosyal hiyerarşi ve liderlik: Kurtlar, işaret çizerek liderlik pozisyonlarını ve güçlü olduklarını diğer kurtlara gösterebilirler. Kurtların çiftleşme davranışları, doğal yaşam alanlarında gözlemlenen davranışlardır ve evcil kurtlar için benzer davranışlar sergilemeleri beklenebilir. Eğer bu tür davranışlar gözlemleniyorsa, bir veteriner veya uzman hayvan davranışçısı ile danışılması önerilir.

Lorenz'in damgalama teorisi, hayvanlarda görülen ve "ebeveynsel damgalanma" (filial imprinting) olarak adlandırılan bir öğrenme sürecini açıklar. Damgalama teorisinin temel işlevleri: Hayatta kalma: Beslenme ve korunma için ebeveynlere bağımlılık nedeniyle bu süreç evrimsel açıdan anlamlıdır. İçsel şablon oluşturma: Sonraki ilişkiler için temel oluşturur. Lorenz, bu süreci deneysel olarak geliştirmiş ve adlandırmıştır.