Çömlekçilik

Çömlek yapım süresi, şekillendirme ve kurutma aşamalarına bağlı olarak değişiklik gösterebilir: Şekillendirme: Çömlekçi çarkında veya elle yapılan şekillendirme işlemi, kilin kıvamına gelmesi ve istenilen şeklin verilmesi için zaman gerektirir. Kurutma: Şekillendirilen çömleğin güneşte ve gölgede kurutulması, yazın ortalama 1 hafta, kışın ise 2-3 hafta sürebilir. Dolayısıyla, tüm süreç en az 3-4 hafta sürebilir.

Avanos çömlekçiliğinin yapım aşamaları: 1. Çömlek hamurunun hazırlanması: Avanos Dağları'nın eteklerinden ve Kızılırmak yataklarından toplanan kil toprak elenip suyla yoğrularak hamur haline getirilir ve bir hafta bekletilir. 2. Şekil verme: Hamura çark, çark benzeri makineler veya kalıplar kullanılarak şekil verilir. 3. Zırhlama ve perdahlama: Şekil verilen çömleklerin kurutmadan önce boyanmasına ve süslenmesine "zırhlama", yüzeyinin parlatılmasına ise "perdahlama" denir. 4. Kurutma: Çömlekler 20 dakika güneşe çıkarılarak nemden arındırılır veya işlik odalarında bir gün bekletilir. 5. Pişirme ve sırlama: Kuruyan çömlekler, ev eşyası olarak tasarlanmışsa 1.000°C, su geçirmez kaplar ise 1.400°C'ye varan ısılarda 1-3 gün pişirilir ve sırlanır.

Çömlekçi turneti, çömlek yapımında çamuru şekillendirmek için kullanılan, düz ve metal dairesel bir yüzey olan turnetin yer aldığı çömlekçi tornasının bir parçasıdır. Ayrıca, ahşap bir ürün olarak da üretilen turnet, çift taraflı şekilde kullanılarak çamurun elle döndürülmesi ve şekillendirilmesi için tercih edilir.

Çömlek tornasında turnet kullanımı şu adımlarla gerçekleştirilir: 1. Çarkı döndürme: Turneti döndürmeye başlayın ve süngerle nemlendirin. 2. Çamuru yerleştirme: Dar bir kubbe formunda çamuru turnetin tam ortasına yerleştirin ve kenarlarını düzleştirin. 3. Çamuru sabitleme: Çamurun kenarlarına parmaklarınızla bastırarak onu tornaya sabitleyin. 4. Şekillendirme: Çarkı hızlandırın ve elinize su alarak çamuru şekillendirmeye başlayın. 5. Koni şeklinde yükseltme: Sağ elinizi destek eli olarak kullanarak sol elinizle çamuru koni şeklinde yükseltmeye başlayın. 6. Ortalama: İşaret parmağınızla çamurun tepesine bastırarak baskıyı çevreye doğru dağıtın. 7. Son şekillendirme: Sol elinizin başparmağını çamurun içine yerleştirip, sağ elinizle şekillendirerek istediğiniz şekli verin. Turnet, çömlekçi tornası üzerinde çamuru şekillendirmek için kullanılan düz, metal dairesel bir yüzeydir ve boyutunun yapılacak ürünlerin boyutuyla orantılı olması gerekir.

İlk çömlekçi çarkının nerede bulunduğuna dair farklı görüşler bulunmaktadır. Mezopotamya. Anadolu. Çömlekçi çarkının tam olarak ne zaman, nasıl ve kimler tarafından bulunduğu ile ilgili olarak çeşitli toplumların birbirinden farklı tezleri de bulunmaktadır. Çinliler, adı geçen buluşu M.Ö. 3000 yılında yaşayan hakanları Huang-Ti'yle ilişkilendirirken, Eski Yunanlılar Kreatalı Tolas, Korintli Hypervios veya Atinalı Koroibas'ı işaret etmektedir. Ayrıca, M.Ö. 3000 yıllarında Phliae Adası’nda (Yukarı Mısır) bulunan duvar rölyeflerinde ayakla döndürülen çömlekçi çarkına rastlanmaktadır.

Kapadokya'da çömlek yapımı şu adımlarla gerçekleşir: 1. Hamur Hazırlığı: Avanos Dağları'nın eteklerinden ve Kızılırmak yataklarından toplanan yağlı ve yumuşak kil toprak elenir, suyla yoğrularak hamur haline getirilir. 2. Şekil Verme: Hamura şekil vermek için çark veya kalıp yöntemi kullanılır. 3. Zırhlama ve Perdahlama: Şekil verilen çömlekler, boyanarak süslenir ve deri sertliği kıvamına gelene kadar bekletilir. 4. Kurutma: Çömlekler güneşe çıkarılarak nem atması sağlanır veya işlik odalarında bekletilir. 5. Pişirme ve Sırlama: Kuruyan çömlekler, ev eşyası olarak tasarlanmışsa 1000°C, daha sert kaplar için 1400°C'de fırınlanır ve sırlanır. Kapadokya'da çömlek yapımı için Avanos, birçok çömlek atölyesi bulunan uygun bir bölgedir.

Çömlek yapmak, başlangıçta zor görünebilir ancak pratik yapıldıkça ustalaşmak mümkündür. Çömlek yapmanın bazı zorlukları şunlardır: Malzeme seçimi ve hazırlığı. Teknikler. Fırınlama süreci. Ancak, sabır ve dikkat gösterilerek, temel teknikleri öğrendikten sonra çömlek yapımı keyifli ve yaratıcı bir aktivite haline gelebilir.

En iyi çömlek üretimi için öne çıkan yerler arasında Nevşehir'in Avanos ilçesi ve Kütahya bulunmaktadır. Avanos: Kızılırmak'tan elde edilen özel kil ile kırmızı çömlekler üretilir. Kütahya: Geleneksel çömlekçilik teknikleriyle ünlüdür. Ayrıca, Eskişehir, Çanakkale, Menemen ve İznik gibi illerde de çömlekçilik önemli bir el sanatıdır.

Avanos, çanak çömlek ve seramik ürünleriyle ünlüdür. Avanos'tan alınabilecek hediyelik eşyalar arasında şunlar bulunur: Çömlek ve seramik ürünler. Halı ve kilimler. Minyatür peribacaları. Onyx taşı. Bez bebekler. Kuru üzüm, pestil ve pekmez. Ayrıca, Avanos Çarşısı'nda her biri özenle işlenmiş el sanatları ürünleri de yer almaktadır.

Çömlekçilikte en iyi kil, kullanım amacına ve tercihlere göre değişiklik gösterebilir. İşte bazı popüler çömlekçilik kil türleri: Stoneware Kil: Yüksek sıcaklıkta pişirilen ve suya dayanıklı bir özellik taşıyan, dayanıklı bir kil türüdür. Porcelain Kil: Beyaz ve şeffaf yapısını sağlayan ince bir kil türüdür. Kaolin Kil: Özellikle porselen üretiminde önemli bir yer tutar ve yüksek sıcaklığa dayanıklıdır. Air-dry Kil: Fırın kullanmadan havada kuruyan bir kil türüdür. Doğru kil seçimi, ortaya çıkan ürünlerin kalitesini belirler ve sanatsal projeler için yeni kapılar açar.

Avanos Çanak Atölyesi'nde yapılan bazı faaliyetler şunlardır: Çömlek yapımı: Atölyelerde çömlek yapımına katılılabilir ve ustaların yönlendirmesiyle çarklarda çömlek hamuruna şekil verilebilir. Çömlek süsleme: Şekillendirilen çömlekler, kurutmadan önce boyanıp süslenebilir; bu işleme "zırhlama" denir. Çömlek pişirme: Kuruyan çömlekler, kullanıma hazır hale gelmek için fırınlanır ve sırlanır. Deneyim kazanma: Atölyelerde çömlek yapmak, vücutta biriken elektriğin atılmasına yardımcı olur ve farklı bir deneyim sunar. Avanos'taki çanak atölyeleri, turistlere hem alışveriş hem de uygulamalı deneyim imkanı sunar.

Üretici çömlekçi, toprak tencere, çiçeklik, küp, güveç, tabak gibi çeşitli kapları elle veya çömlekçi çarkı yardımıyla üreten uzman bir işçidir. Üretici çömlekçinin görevleri arasında: yarı sulu kil hamurunu şekillendirmek; nemli plastik kil hamurunu basınç altında kalıplamak; çömlek ve porselen eşyaları süslemek, sırlamak ve pişirmek yer alır.

Kızılırmak bölgesinde çömlekçiliğin yapıldığı yer Nevşehir'in Avanos ilçesidir. Avanos, Kızılırmak'tan elde edilen özel kil ile kırmızı çömleklerin üretildiği bir bölgedir.

Manisalı köylünün geçim kaynağı olarak öne çıkan bazı ürünler ve faaliyetler şunlardır: Antep fıstığı: Manisa'nın Yuntdağı bölgesinde yetiştirilen antep fıstığı, köylüler için önemli bir gelir kaynağıdır. Üzüm yaprakları: Manisa'nın Alaşehir ilçesine bağlı Caberfakıllı Mahallesi'ndeki kadınlar, üzüm yaprakları toplayarak geçimlerini sağlar. Tütün: Manisa, Türkiye'de en çok üzüm, pamuk, tütün ve zeytin yetiştirilen illerden biridir. Manisa bezi: 2020 yılında, Türk Kadınlar Konseyi Manisa Şubesi öncülüğünde açılan kurslarla tarihi Manisa bezi yeniden dokunmaya başlanmış ve bu, kadınlar için geçim kaynağı olmuştur.

Toprak ve kil çömleklerin anlaşılmasına yardımcı olabilecek bazı özellikler: Malzeme: Toprak çömlek, kırmızı toprak kilinden yapılır. Görünüm: Toprak çömlekler, sırlanmışsa parlak ve cilalı bir iç yüzeye sahiptir. İşleme Teknikleri: Toprak çömlekler, sarma, kürek çekme veya kıstırma gibi tekniklerle şekillendirilir. Renk: Toprak çömlekler, genellikle kırmızı veya deve tüyü rengindedir. Ayrıca, killi toprakların genel özellikleri de çömleklerin anlaşılmasına yardımcı olabilir: Su ile temas: Killi topraklar, su ile temas ettiğinde hızla yapışkan bir kıvam alır. Kuruduklarında: Killi topraklar kuruduklarında sertleşir ve çatlayabilirler. Renk: Killi topraklar, içerdikleri mineral maddeler sayesinde gri, kahverengi, yeşilimsi veya mor gibi farklı renk tonlarına sahip olabilirler.

Kapadokya'nın en meşhur el sanatı çömlekçiliktir. Kapadokya'da el sanatları denince akla ilk çömlekçilik gelse de halı ve kilim dokuma sanatı, oniks taşı ile yapılan takı ve biblolar, zultanit taşı ile tasarlanan takılar da öne çıkan diğer el sanatları arasındadır.

Kayapa'nın meşhur olan bazı özellikleri: Konumu ve ulaşım kolaylığı: Bursa şehir merkezine 25 km, Nilüfer ilçesine ise 16 km mesafededir. Temiz hava: Bursa'nın en temiz havasına sahip bölgelerinden biridir. Sanayi bölgelerine yakınlık: Hasanağa, Akçalar ve TEKNOSAB gibi büyük sanayi bölgelerine yakındır. Doğal alanlar: 33.150 dönüm Kocakışla Devlet Ormanı ve 2 milyon m²'lik Uludağ Üniversitesi ağaçlandırma alanı bulunur. Konut projeleri: Bölgede birçok inşaat firması tarafından farklı konseptlerde konut projeleri üretilmektedir.

İlkel çömlekçilikte fırınlama genellikle açık ateşte veya ilkel fırınlarda yapılır. Açık ateşte fırınlama şu şekilde gerçekleştirilir: 1. Seramik ürünler güneşte kurutulur. 2. Kurutulmuş ürünler, aralarına saman ve kuru dallar konularak dizilir. 3. Üstleri yine dal ve samanla örtülür ve baca açıklığı bırakılır. İlkel fırınlarda fırınlama için ise: 1. Fırın, tuğla veya kerpiçten oluşturulur ve iç duvarlar çamur ve samanla karıştırılan harçla sıvanır. 2. Yakıt olarak, yörenin coğrafi verilerine ve geleneklere bağlı olarak çeşitli malzemeler kullanılır. 3. Ürünler, fırına yerleştirilir ve genellikle az enerji veren yakın çevreden ulaşılabilecek pürçek, çalı gibi yakıtlar veya çırasız odunla yakılır. Fırınlama işlemi, çömleğin dayanıklılığını artırır ve son halini almasını sağlar.

Çömlekçinin çalışma şekli şu adımları içerir: 1. Model Hazırlama: Çömlek veya porselen eşya modelleri kil veya alçıdan yapılır. 2. Şekillendirme: Alçıdan kalıplar dökülür ve plastik kil hamuru döndürülerek elle şekillendirilir. 3. Kurutma: Kuru ve pişmemiş eşya, el aletleri kullanılarak bir torna tezgahında şekillendirilir. 4. Pişirme ve Sırlama: Yarı sulu kil hamuru kalıplanır, çömlek ve porselen süslenir, sırlanır ve pişirilir. Çömlekçi, işçi sağlığı, iş güvenliği ve çevre koruma düzenlemelerine uygun olarak çalışır.

Hincan çömlek, genellikle suyu soğutmak ve doğal olarak arıtmak için kullanılır. Ayrıca, hincan çömlek, topraktan hamur leğeni veya ağzı geniş leğen büyüklüğünde bir çeşit çömlek olarak da kullanılabilir.