Boğazlar

Dünya üzerinde 52 adet boğaz bulunmaktadır. Türkiye'de ise iki adet boğaz vardır: İstanbul Boğazı; Çanakkale Boğazı.

Asya ve Afrika kıtaları arasında Babülmendep Boğazı yer almaktadır. Babülmendep, Kızıldeniz ile Aden Körfezi'ni birbirine bağlar.

İtilaf Devletleri, Sevr Antlaşması kapsamında Boğazları uluslararası bir komisyonun yönetimine bırakmıştır çünkü bu, Boğazların kontrolünü sınırlayarak Türkiye'nin egemenliğini kısıtlamayı ve uluslararası su yollarını düzenlemeyi amaçlamıştır. Bu kararın diğer nedenleri arasında: Rus egemenliğini sınırlama isteği; İtilaf Devletleri, boğazların kapanmasının Karadeniz'de sınırsız Rus egemenliğine yol açacağını düşünmüştür. Siyasi ve stratejik çıkarlar: İngiltere, boğazların açıklığı rejimini, özellikle Rusya'daki siyasi durumun değişmesiyle benimsemiştir. Ayrıca, bu düzenleme, savaş ve barış zamanında boğazların serbest geçişe açık olmasını sağlamak için de yapılmıştır.

Türkiye'de iki adet boğaz bulunmaktadır: 1. İstanbul Boğazı. 2. Çanakkale Boğazı.

Dünyadaki önemli boğazlar ve kanallar haritasını aşağıdaki kaynaklardan inceleyebilirsiniz: YouTube. academia.edu. cografyahocasi.com.

Afrika'da bir ülkenin boğaza hakim olduğuna dair bilgi bulunamadı. Ancak, Afrika'nın bazı önemli boğazları ve bu boğazlara yakın ülkeler şunlardır: Cebelitarık Boğazı: Afrika'nın kuzeybatısında yer alır ve Avrupa ile Afrika'yı ayırır. Süveyş Kanalı: Afrika'nın kuzeyinde, Akdeniz ile Kızıldeniz'i birbirine bağlar. Babülmendep Boğazı: Arap Yarımadası'na yakın bir konumda bulunur.

Karadeniz'in en büyük kanalı hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, dünyadaki bazı önemli kanallar şunlardır: Panama Kanalı. Süveyş Kanalı. Kiel Kanalı.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi, 20 Temmuz 1936 tarihinde imzalanan ve Türkiye'ye İstanbul Boğazı, Çanakkale Boğazı ve Marmara Denizi üzerinde kontrol ve savaş gemilerinin geçişini düzenleme hakkı veren uluslararası bir sözleşmedir. Sözleşmenin bazı temel maddeleri: Ticari gemilerin geçiş rejimi: Barış zamanında, ticaret gemileri gündüz ve gece, bayrak ve yük ne olursa olsun, hiçbir işlem olmaksızın Boğazlar'dan geçiş ve gidiş-geliş tam özgürlüğünden yararlanacaklardır. Savaş zamanında Türkiye'nin durumu: Türkiye savaşan değilse, savaş gemileri 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerde belirtilen koşullarla aynı koşullar içinde, Boğazlar'da tam bir geçiş ve gidiş-geliş özgürlüğünden yararlanacaklardır. Karadeniz'e kıyıdaş olan veya olmayan devletlere ait savaş gemileri: Kendi limanlarına gitmek maksadıyla Boğaz geçişi yapabilirler. Montrö Boğazlar Sözleşmesi, 20 yıl için imzalanmış olup, halen yürürlüktedir.

Güney Hint ve Güney Pasifik Okyanusu arasında Malakka Boğazı bulunmaktadır.

Paris Antlaşması'nda Boğazlar Komisyonu'nun kurulma nedeni, Boğazların çevresindeki bölgelerin askerden arındırılması ve uluslararası kontrolün sağlanmasıydı.

1841 Londra Antlaşması ile Boğazlar, uluslararası bir statüye kavuşmuştur. Antlaşmanın Boğazlar ile ilgili bazı maddeleri: Boğazlar, Osmanlı Devleti'nin egemenliğinde kalacaktır. Barış zamanında tüm savaş gemileri serbest şekilde geçecektir. Savaş zamanında ise hafif savaş gemilerine özel fermanlarla Boğazlardan geçiş hakkı verilebilecektir. Statükonun korunması, Avrupa devletlerinin garantisinde olacaktır.

Türkiye'nin kontrol ettiği boğazlar, İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı'dır.

İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı aynı değildir, ancak "Türk Boğazları" olarak birlikte anılırlar. İstanbul Boğazı, Marmara Denizi'ni Karadeniz'e bağlayan ve İstanbul şehrinden geçen bir su yoludur. Çanakkale Boğazı ise, güneybatıda Çanakkale yakınlarında yer alır ve Ege Denizi'ni Akdeniz'e bağlar.

Boğazlar Komisyonu, 1923 yılında imzalanan Lozan Antlaşması'nın bir parçası olarak, İstanbul ve Çanakkale Boğazları'nı denetlemek amacıyla kurulan uluslararası bir organdır. Komisyon, bir Türk temsilcinin başkanlığında, sözleşmeye taraf olan devletlerin temsilcilerinden oluşuyordu. 1936 yılında imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Boğazlar Komisyonu'nun görevi sona erdirilmiştir.

Hürmüz Boğazı, Hint Okyanusu'nu Umman Denizi ve Basra Körfezi'ne bağlar. Babülmendep Boğazı ise Kızıldeniz'i Hint Okyanusu'na bağlar ve bu nedenle dolaylı olarak Basra Körfezi'ne de bağlantı sağlar.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi'ne göre Türkiye'nin boğazlar üzerindeki yetkileri şunlardır: 1. Boğazlar Bölgesi Askerileştirilmesi: Türkiye, boğazlar bölgesine yeniden asker konuşlandırma hakkına sahiptir. 2. Boğazlar Komisyonu Yetkilerinin Devri: 1923'te kurulan Boğazlar Komisyonu'nun yetkileri Türkiye'ye devredilmiştir, bu da egemenliğin kurulmasını sağlar. 3. Savaş ve Yakın Savaş Halinde Kısıtlama: Türkiye, savaş ve yakın savaş halinde yabancı savaş gemilerinin geçişine kısıtlama koyma yetkisine sahiptir. 4. Geçiş Sınırlamaları: Bir seferde geçebilecek savaş gemisi, tipine, sayısına ve ağırlığına sınırlama getirilmiş ve önceden haber verme şartı konulmuştur.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin süresi 28. maddesine göre 20 yıllık bir süre için geçerli olarak belirlenmiştir.

Marmara Denizi'nin kuzey sınırı, İstanbul Boğazı ile belirlenmiştir. Güney sınırı ise Çanakkale Boğazı ile Ege Denizi'ne açılır.

Türkiye haritasında iki boğaz bulunmaktadır: İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı.

Dünyadaki önemli boğazlar şunlardır: 1. İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı: Türkiye'de bulunur, Karadeniz'i Akdeniz'e bağlar ve dünya deniz ticaretinin önemli bir kısmını kontrol eder. 2. Cebelitarık Boğazı: Avrupa ve Afrika kıtalarını ayırır, Akdeniz'i Atlantik Okyanusu'na bağlar. 3. Malakka Boğazı: Malezya ve Endonezya arasında bulunur, Hint Okyanusu'nu Pasifik Okyanusu'na bağlar. 4. Hürmüz Boğazı: İran ve Umman arasında yer alır, Basra Körfezi'ni Arap Denizi'ne bağlar, dünya petrol ticaretinin büyük bir kısmı buradan geçer. 5. Bering Boğazı: Asya ve Kuzey Amerika kıtalarını ayırır, Pasifik Okyanusu'nu Arktik Okyanusu'na bağlar. 6. Panama Kanalı: Orta Amerika'da bulunur, Atlantik Okyanusu'nu Pasifik Okyanusu'na bağlar. 7. Süveyş Kanalı: Mısır'da bulunur, Akdeniz'i Kızıldeniz'e bağlar, Afrika kıtasını dolaşmadan Asya'ya ulaşımı sağlar.