Boğazlar

Asya ve Afrika kıtaları arasında Babülmendep Boğazı yer almaktadır. Babülmendep, Kızıldeniz ile Aden Körfezi'ni birbirine bağlar.

Dünya üzerinde 52 adet boğaz bulunmaktadır. Türkiye'de ise iki adet boğaz vardır: İstanbul Boğazı; Çanakkale Boğazı.

İtilaf Devletleri, Sevr Antlaşması kapsamında Boğazları uluslararası bir komisyonun yönetimine bırakmıştır çünkü bu, Boğazların kontrolünü sınırlayarak Türkiye'nin egemenliğini kısıtlamayı ve uluslararası su yollarını düzenlemeyi amaçlamıştır. Bu kararın diğer nedenleri arasında: Rus egemenliğini sınırlama isteği; İtilaf Devletleri, boğazların kapanmasının Karadeniz'de sınırsız Rus egemenliğine yol açacağını düşünmüştür. Siyasi ve stratejik çıkarlar: İngiltere, boğazların açıklığı rejimini, özellikle Rusya'daki siyasi durumun değişmesiyle benimsemiştir. Ayrıca, bu düzenleme, savaş ve barış zamanında boğazların serbest geçişe açık olmasını sağlamak için de yapılmıştır.

Türkiye'de iki adet boğaz bulunmaktadır: 1. İstanbul Boğazı. 2. Çanakkale Boğazı.

Dünyadaki önemli boğazlar ve kanallar haritasını aşağıdaki kaynaklardan inceleyebilirsiniz: YouTube. academia.edu. cografyahocasi.com.

Afrika'da bir ülkenin boğaza hakim olduğuna dair bilgi bulunamadı. Ancak, Afrika'nın bazı önemli boğazları ve bu boğazlara yakın ülkeler şunlardır: Cebelitarık Boğazı: Afrika'nın kuzeybatısında yer alır ve Avrupa ile Afrika'yı ayırır. Süveyş Kanalı: Afrika'nın kuzeyinde, Akdeniz ile Kızıldeniz'i birbirine bağlar. Babülmendep Boğazı: Arap Yarımadası'na yakın bir konumda bulunur.

Karadeniz'in en büyük kanalı hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, dünyadaki bazı önemli kanallar şunlardır: Panama Kanalı. Süveyş Kanalı. Kiel Kanalı.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi, 20 Temmuz 1936 tarihinde imzalanan ve Türkiye'ye İstanbul Boğazı, Çanakkale Boğazı ve Marmara Denizi üzerinde kontrol ve savaş gemilerinin geçişini düzenleme hakkı veren uluslararası bir sözleşmedir. Sözleşmenin bazı temel maddeleri: Ticari gemilerin geçiş rejimi: Barış zamanında, ticaret gemileri gündüz ve gece, bayrak ve yük ne olursa olsun, hiçbir işlem olmaksızın Boğazlar'dan geçiş ve gidiş-geliş tam özgürlüğünden yararlanacaklardır. Savaş zamanında Türkiye'nin durumu: Türkiye savaşan değilse, savaş gemileri 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerde belirtilen koşullarla aynı koşullar içinde, Boğazlar'da tam bir geçiş ve gidiş-geliş özgürlüğünden yararlanacaklardır. Karadeniz'e kıyıdaş olan veya olmayan devletlere ait savaş gemileri: Kendi limanlarına gitmek maksadıyla Boğaz geçişi yapabilirler. Montrö Boğazlar Sözleşmesi, 20 yıl için imzalanmış olup, halen yürürlüktedir.

Paris Antlaşması'nda Boğazlar Komisyonu'nun kurulma nedeni, Karadeniz'in tarafsızlığını ve Boğazlar'ın kontrolünü sağlamak idi. Boğazlar Komisyonu'nun kurulma amaçları: Karadeniz'in askerden arındırılması. Savaş zamanında Boğazlar'ın tüm devletlerin savaş gemilerine kapatılması, ticaret gemilerine açık olması. Uluslararası kontrolün sağlanması. Komisyon, Milletler Cemiyeti'nin gözetimi altında faaliyet gösterecekti.

Güney Hint ve Güney Pasifik Okyanusu arasında Güney Okyanusu (Antarktika Okyanusu) bulunur. Güney Okyanusu, Antarktika kıtasının etrafını çevreler ve soğuk suları ile buzdağlarıyla ünlüdür.

1841 Londra Antlaşması ile Boğazlar, uluslararası bir statüye kavuşmuştur. Antlaşmanın Boğazlar ile ilgili bazı maddeleri: Boğazlar, Osmanlı Devleti'nin egemenliğinde kalacaktır. Barış zamanında tüm savaş gemileri serbest şekilde geçecektir. Savaş zamanında ise hafif savaş gemilerine özel fermanlarla Boğazlardan geçiş hakkı verilebilecektir. Statükonun korunması, Avrupa devletlerinin garantisinde olacaktır.

Türkiye'nin kontrol ettiği boğazlar, İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı'dır. Bu boğazlar, 1936 yılında imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Türkiye'ye tam kontrol hakkı verilmiştir. Bu konuyla ilgili çıkmış sorulara şu sitelerden ulaşılabilir: YouTube: "Boğazlar ve Kanallar Çıkmış ÖSYM 2010 2019 Yılı Soru Çözümleri".

Uluslararası Boğazlar Komisyonu, 1923'ten 1936'ya kadar Milletler Cemiyeti'nin himayesinde Türk Boğazlarını (Çanakkale ve İstanbul Boğazları) yöneten uluslararası bir kurumdu. Görevleri: Savaş gemilerinin ve askerî uçakların geçişine ilişkin hükümlere uyulup uyulmadığını gözetlemek. Her yıl Milletler Cemiyeti'ne faaliyet raporu sunmak. Gerekli yönetmelikleri yapmak. Üyeleri: Bir Türk temsilcinin başkanlığında, Boğazlar Mukavelesi'ni imzalayan devletlerin temsilcilerinden oluşmaktaydı. Kuruluşu: Lozan Antlaşması'nın eki olan Boğazlar Mukavelesi ile kurulmuştur. Kaldırılması: 20 Temmuz 1936'da imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile yetkileri Türkiye'ye devredilmiş ve komisyon kaldırılmıştır.

Hayır, İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı aynı değildir. İstanbul Boğazı, Karadeniz'i Marmara Denizi'ne bağlayan, İstanbul şehrinden geçen bir boğazdır. Çanakkale Boğazı ise Ege Denizi'ni Marmara Denizi'ne bağlayan, Çanakkale kenti yakınlarında yer alan bir boğazdır.

Hürmüz Boğazı, Hint Okyanusu'nu Basra Körfezi'ne bağlar. Babülmendep Boğazı ise Kızıldeniz'i Aden Körfezi'ne, dolayısıyla Hint Okyanusu'na bağlar.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi'ne göre Türkiye'nin Boğazlar üzerindeki yetkileri şunlardır: Boğazlar bölgesinin askerileştirilmesi. Boğazlar Komisyonu'nun yetkilerinin devri. Savaşan ve savaşmayan devletlere göre farklı yetkiler. Savaş gemisi geçişlerine kısıtlama getirme yetkisi. Tahkimat yapma hakkı.

Marmara Denizi'nin kuzey sınırı, İstanbul Boğazı ile Karadeniz'e bağlanır. Güney sınırı ise Çanakkale Boğazı ile Ege Denizi'ne açılır. Marmara Denizi'nin doğu-batı doğrultusunda uzunluğu 278 km, kuzey-güney doğrultusunda genişliği ise batıdan doğuya doğru artarak 76 km'ye ulaşır.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin süresi, 9 Kasım 1936 tarihinde yürürlüğe girmesinden başlayarak 20 yıl sürecek şekilde belirlenmiştir. Ancak, sözleşmenin 1. maddesinde yer alan ve doğrulanan geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) özgürlüğü ilkesinin sonsuz bir süresi vardır. Dolayısıyla, sözleşmenin resmi olarak sona ereceği bir tarih bulunmamaktadır.

Türkiye haritasında iki boğaz ve birkaç geçit bulunmaktadır. Boğazlar: 1. İstanbul Boğazı. 2. Çanakkale Boğazı. Geçitler: - Türkiye'de birçok geçit bulunmaktadır, ancak spesifik bir sayı vermek zordur. Örneğin, e-sehir.com sitesinde Türkiye'deki bazı geçitler listelenmiştir. Bu bilgiler ışığında, Türkiye'de toplamda 3 ana geçit ve 2 boğaz olduğu söylenebilir.

Dünyadaki önemli boğazlardan bazıları şunlardır: İstanbul Boğazı; Çanakkale Boğazı; Cebelitarık Boğazı; Malakka Boğazı; Babülmendep Boğazı; Macellan Boğazı; Hürmüz Boğazı; Bering Boğazı; Messina Boğazı; Florida Boğazı. Ayrıca, Dover Boğazı, Süveyş Kanalı ve Panama Kanalı da stratejik öneme sahip boğaz ve kanallar arasında yer alır.