Atasözleri

"Ayrıldığın kadının topuğuna bakılmaz" atasözü, boşanma veya ayrılık sonrası eski eşe odaklanmamak, onu sürekli hatırlamamak gerektiğini ifade eder. Ayrıca, bu deyim, eski eşe karşı saygılı ve nazik olmanın önemini de vurgular.

"Bekârın parasını it yer, yakasını bit" atasözü, bekâr kimsenin parasını gereksiz yere harcadığını ve yaşayışının düzensiz olduğunu ifade eder. Bu atasözünde "it" kelimesi, para ve mal varlığının düşüncesizce harcanmasını; "bit" ise kişisel bakım ve hijyen eksikliğini sembolize eder. Ayrıca, bekâr kişinin çevresinde asalakların olabileceği ve bu kişilere para yedirebileceği de ima edilir.

Hayır, "ayağını yere sağlam basmak" ve "ayağını yorganına göre uzatmak" aynı şey değildir. "Ayağını yere sağlam basmak", bir iş yapmadan önce iyi düşünmek ve ona göre yapmak gerektiği anlamına gelir. "Ayağını yorganına göre uzatmak" ise, kişinin maddi durumuna veya sahip olduğu imkanlara uygun şekilde davranması gerektiğini ifade eder. Bu iki deyim farklı anlamlara sahiptir ve aynı kavramı ifade etmezler.

Doğrucu Davut, her zaman ve her yerde herkese doğruyu söylemeyi düstur edinen kimse anlamına gelir. Bu deyim, aynı zamanda "her şeyin doğrusunu yapmayı veya söylemeyi huy edinmiş kimse" olarak da tanımlanır. Bu ifadenin kökeni, padişahın veziri olan Doğrucu Davut'un hikayesine dayanır. Bu masal, şartlar ne olursa olsun doğrudan vazgeçmeyen ve bu sebeple tepki gören kişileri anlatmak için kullanılır.

5 Deyim: 1. Ağzı açık kalmak: Çok şaşırmak. 2. Etekleri zil çalmak: Heyecandan yerinde duramamak. 3. Saçını süpürge etmek: Bir kişi için çok emek vermek. 4. Göz atmak: Göz ucuyla üstten bakmak. 5. Küplere binmek: Çok kızmak, sinirlenmek. 5 Atasözü: 1. Sakla samanı gelir zamanı: Hiçbir işe yaramaz dediğimiz şeyleri bile kaldırmalıyız, çünkü gün gelir o şeylere ihtiyacımız olur. 2. Akıl yaşta değil baştadır: Bir kişinin yaşının büyük olması, o kişinin daha akıllı olduğu anlamına gelmez. 3. Ağaç yaş iken eğilir: Küçük çocuklar, vaktinde eğitilmezlerse büyüdüklerinde hiçbir şeyi anlamazlar. 4. Bugünün işini yarına bırakma: Erteleme, bugünün işini yarına bıraktığın için o işi yapamazsın. 5. Akıl kişiye sermayedir: Kişinin yaptığı işte başarı sağlaması, aklını kullanmasıyla orantılıdır.

"Dostun dosta bakması, düşmanın ayağa bakması" ifadesi, "dost başa, düşman ayağa bakar" atasözünden bahsediyor olabilir. Bu atasözünün anlamları şunlardır: Dosta karşı doğru ve dürüst olmak, düşmana ise ketum davranmak. Temiz giyinip kuşanmanın hem dost hem de düşman için önemli olması. Bir kişinin dostu veya düşmanı hangi tavır içinde olduğunu, bunları nasıl seçebileceğini anlatmak. Ayrıca, TDK'ya göre bu atasözü, "insan ölümünde ilk başta eller ve ayaklar soğuduğu için ölümden emin olmak amacıyla düşman ayağa, dost ise başa bakar" anlamına da gelebilir.

"Hak tecelli eyleyince her işi âsân eder, halk eder esbâbını bir lahzada ihsân eder" sözü, Ketencizade Mehmet Rüştü Efendi'ye aittir.

Deyimler ve atasözleri görsellerle şu şekillerde anlatılabilir: Resimli anlatım: Deyimler ve atasözlerinin resimlerini içeren kaynaklar kullanılabilir. Karikatürler: Deyim ve atasözlerinin öğretiminde karikatürlerden yararlanılabilir. Görsel sanatlar etkinlikleri: Okullarda, öğrencilerin Türkçe dersinde öğrendikleri deyim ve atasözlerinin resimlerini yaptıkları etkinlikler düzenlenebilir. Ayrıca, "tr.pinterest.com" sitesinde de deyim ve atasözleri ile ilgili resimli anlatımlar içeren panolar bulunmaktadır.

"Maceracı Atasözleri ve Deyimler" seti, 10 kitaptan oluşmaktadır.

Zaza dilinde "en büyük söz" olarak kabul edilebilecek bir ifade bulunamadı. Ancak, Zaza sözlü kültüründe kullanılan bazı kalıplaşmış sözler şunlardır: Atasözleri: "Çala ke merdım embazê xo rê bıkeno rocê be xo keweno" (Kapısı kapalı olanın gözü, kapısı açık olandadır). Duyguları bildiren sözler: "Gunakî ma rî" (Vay halimize) acıma ve korku bildirir. Dini inançları yansıtan sözler: "Meyman meymane hakî" (Konuk, Tanrınındır) ve "Haval birayra ravaro" (Arkadaş, kardeşten değerlidir).

"Ağanın eli tutulmaz" atasözü, ağaların ve büyük insanların cömertliğini ve yardımseverliğini ifade eder. Bu söz, aynı zamanda, bu tür kişilerden yapılacak yardım veya alınacak desteğin miktarının sınırlanamayacağını, onların içlerinden geldiği gibi hareket edeceklerini belirtir. Örneğin, ağalarla yapılan alışverişte pazarlık yapılmaz; ağa, bir fiyat belirtmez, ancak cömertlik göstererek satılan malı değerinden fazlaya satın alabilir.

"Bor'un pazarı geçti" deyimi, bir fırsatı kaçırmayı ifade eder. Bu deyimin hikayesi şu şekildedir: Niğde'nin Bor ilçesinde, Salı günleri kurulan ve çok kalabalık olan bir pazar varmış. Bu hikaye dillerde dolaşarak deyime dönüşmüştür.

"Meyve veren ağaç taşlanır" atasözü, başarılı ve hünerli kişilerin kıskanılması ve eleştirilmesi anlamına gelir. Bu atasözü ile ilgili bir hikaye, eski zamanlarda idam cezasına çarptırılan üç kişinin hikayesine dayanır. Bu hikaye, kıskançlığın ve eleştirinin bazen yıkıcı sonuçlar doğurabileceğini anlatır.

"Ne mutlu eğri zamanda doğru yerde durabilene" sözü, Pir Sultan Abdal'a aittir. Bu sözün geçtiği kitap, Bige Güven Kızılay tarafından yazılan "Hayal Ağacım Erguvan: Ne Mutlu Eğri Zamanda Doğru Yerde Durabilene" adlı eserdir. Ayrıca, bu söz "Ne Mutlu Eğri Zamanda Doğru Yerde Durabilene (Pir Sultan Abdal)" adıyla edebiyatdefteri.com sitesinde de yer almaktadır. Son olarak, bu sözün seslendirildiği bir video, YouTube'da "Ne Mutlu Eğri Zamanda Doğru Yerde Durana - Tahir Dersimli" başlığıyla mevcuttur.

Tencere ve kapak ifadesi, farklı bağlamlarda çeşitli anlamlar taşıyabilir: Eşlerin uyumu: "Tencere yuvarlanmış, kapağını bulmuş" sözü, genellikle her açıdan birbirini tamamlayan kişiler için kullanılır. Alışveriş ve ürün uyumu: İki uygun durum, kişi veya olay için kullanılabilir; kötü ve iyi anlamda olabilir. Kayıp ve bulunma: İkea örneğinde olduğu gibi, tencere kapaklarının kaybolması ve bulunması durumunu anlatabilir. Ayrıca, "tencere ve kapak olayı" ifadesi, Ekşi Sözlük'te, iki uygun durum, kişi veya olay için kullanılan bir deyim olarak tanımlanmıştır.

"Kişisel olan politiktir" sözü, Carol Hanisch'e atfedilir. Hanisch, 1969 yılında yazdığı "The Personal is Political" başlıklı makalesinde bu ifadeyi kullanmıştır. Ayrıca, sosyolog C. Wright Mills'in 1959 tarihli "The Sociological Imagination" adlı kitabının da bu sloganın ortaya çıkışında etkili olduğu düşünülmektedir.

Halk oyunlarında çeşitli metinler kullanılır: Türküler ve maniler. Sözlü ezgiler. Mendil. Naralar. Kelime oyunları ve espriler. Ayrıca, köy seyirlik oyunlarında ve meddahlıkta doğaçlama metinler de kullanılır.

"Zarardan kurtulma olanağı yoksa bunun cana değil, mala gelmesi yeğlenir" atasözü, bir kaza veya zarar durumunda, bunun cana değil, mala gelmesinin daha iyi olduğunu ifade eder. Çünkü mala gelen zarar, tekrar kazanılabilir veya yerine konulabilirken, cana gelen zarar geri döndürülemez; kişi sakat kalabilir veya hayatını kaybedebilir.

"Kul sıkışmayınca Hızır yetişmez" sözü, atasözü olarak bilinmektedir.

"Bakarsan Bağ Olur, Bakmazsan Dağ Olur" atasözü ile ilgili kompozisyon yazarken aşağıdaki unsurlar ele alınabilir: Giriş: Atasözünün anlamı hakkında genel bilgi verilebilir. Gelişme: Örnekler: Tarihi bir yapının bakımı ve korunmaması durumunda uğrayacağı zarar. Bir çocuğun iyi bakılması veya ihmal edilmesi sonucu geleceği. Verimli bir toprağın iyi bakılmaması durumunda çorak hale gelmesi. Açıklama: Bakımsız bırakılan şeylerden fayda sağlanamayacağı, aksine iyi bakılan şeylerin fayda sağlayacağı vurgulanabilir. Sonuç: Bakım yapmanın önemi ve sonuçları özetlenebilir. Örnek bir kompozisyon için "dersturkce.net" ve "turkcedenizi.com" sitelerindeki yazılar incelenebilir.