Aşılar

Gelecekte aşılar şu şekillerde gelişebilir: mRNA aşıları: Grip, kanser, sıtma ve HIV gibi hastalıklara karşı mRNA teknolojisiyle üretilmiş aşılar geliştirilecektir. Ters aşı teknolojisi: Patojenin genomu taranarak aşı hedefi olabilecek proteinler belirlenecektir. Viral ve DNA vektör aşıları: Vibrio cholerae, Salmonella typhi, Listeria monocytogenes gibi patojenler kullanılarak geliştirilen aşılar yaygınlaşacaktır. Mukozal ve bant aşılar: Nazal sprey veya bantlarla uygulanan aşılar, antijen spesifik bağışıklık tepkisini hem lokal hem de sistemik olarak oluşturacaktır. Nanoteknolojik aşılar: Koruyucu, güvenli ve kolay üretilebilen nanopartiküller geliştirilecektir. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca'nın açıklamasına göre, Türkiye'de 2028 yılına kadar tüm aşıların yüzde 100'ü yerli olarak üretilecektir.

Hastalıklardan korunmak için yapılması gereken aşılar, kişinin yaşına, sağlık durumuna, mesleğine, yaşam tarzına ve seyahat planlarına göre değişiklik gösterir. Yetişkinler için önerilen bazı aşılar: Tetanoz-Difteri (Td) veya Tetanoz-Difteri-Boğmaca (Tdap). İnfluenza (Grip). Pnömokok (Zatürre). Hepatit A ve B. Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak (KKK). Suçiçeği. İnsan Papilloma Virüsü (HPV). Aşıların uygulanması için bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Kuduz aşısı, kuduz riski taşıyan bir hayvan tarafından ısırılma veya tırmalanma durumunda vakit kaybetmeden uygulanmalıdır. Kuduz aşısı için en geç kaç gün beklenebileceği konusunda ise ideal olan ilk 24 saat içinde başlamak olmakla birlikte, bekleme süresi en fazla 10 gün olarak kabul edilir. Bu nedenle, 3 gün sonra kuduz aşısı yapılabilir, ancak en doğru hareket tarzı için bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Triangle aşısı olarak belirtilen bir aşı hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, genel olarak aşıların ikinci dozunun, ilk dozdan 2 ila 6 ay sonra uygulanması önerilir. Aşıların uygulama süresi ve aralığı, aşıya ve kişinin sağlık durumuna göre değişiklik gösterebilir. Bu nedenle, doğru bilgi ve yönlendirme için bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Hayır, kedi karma aşısı ve gençlik aşısı aynı değildir. Karma aşı, kedilerde sık görülen viral enfeksiyonlara karşı koruma sağlar ve Feline Panleukopenia (gençlik hastalığı), Feline Herpes Virüsü (rhinotracheitis) ve Calicivirus gibi hastalıklara karşı bağışıklık kazandırır. Gençlik aşısı ise, halk arasında Feline Panleukopenia olarak bilinen ve yavru kedilerde hızla yayılıp ciddi sorunlara yol açabilen hastalığa karşı koruma sağlar. Bu nedenle, kedi karma aşısı ve gençlik aşısı farklı aşıları ifade eder.

6 aylık bir bebeğin aşı sonrası huzursuz olmasının birkaç nedeni olabilir: Aşı reaksiyonu. Diş çıkarma. Bağırsak hareketleri. Huzursuzluk birkaç gün içinde geçmezse veya şiddetlenirse bir doktora danışılması önerilir.

Tetanoz aşısı, bebeklik ve çocukluk döneminde belirli bir takvime göre yapılır ve yetişkinlikte belirli aralıklarla hatırlatma dozları gerektirir. Çocuklarda tetanoz aşısı şu yaşlarda yapılır: 2. ay; 4. ay; 6. ay; 18. ay; 48. ay (4 yaş); 13 yaş. Yetişkinlerde tetanoz aşısı, daha önce aşı geçmişi yoksa, üç doz olarak uygulanır ve ardından her 10 yılda bir hatırlatma dozu yapılması önerilir.

Evet, DTP aşısı difteri toksoid içerir. Difteri toksoidi, formaldehit ile inaktive edilmiş difteri ekzotoksininden elde edilir ve alüminyum tuzları ile birleştirilerek immünojenitesi artırılır. DTP aşısı, difteri toksoidi yanı sıra tetanos toksoidi ve boğmaca bakterisinin ölü hücrelerini de içerir.

İlkokul 1. sınıf aşıları, genellikle iki doz olarak uygulanır. Bu aşılar şunlardır: Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak (KKK) aşısı: 1. doz 12. ayda, 2. doz ise ilkokul 1. sınıfta (48. ay) yapılır. Dörtlü Karma Aşı (DaBT-IPA-Hib): 1. doz 2. ayda, 2. doz 4. ayda, 3. doz 6. ayda ve pekiştirme dozu 18. ayda yapılır. Bu aşılar, çocukların bağışıklık sistemini güçlendirmek ve bulaşıcı hastalıklara karşı korumak amacıyla uygulanır.

Turvac ve Aftovac şap aşıları arasındaki bazı farklar: Üretici: Turvac, Vetal Hayvan Sağlığı tarafından, Aftovac ise Şap Enstitüsü tarafından üretilmektedir. İçerik: Aftovac, inaktif şap virüsü içerirken, Turvac'ın içeriği hakkında spesifik bir bilgi bulunmamaktadır. Serotipler: Aftovac, O, A, Asia-1, SAT-2 serotiplerine karşı koruma sağlarken, Turvac'ın hangi serotiplere karşı koruma sağladığı belirtilmemiştir. Her iki aşı da sığır, koyun, keçi, manda ve domuzlarda şap hastalığına karşı koruma sağlamak amacıyla kullanılır.

Zatürre aşısı, sağlıklı yetişkinlerde tek doz olarak uygulandığında 5-10 yıl koruma sağlar. Pnömokok aşısı, genellikle 5 yıl arayla yenilenir. Zatürre aşısının tekrarlanma sıklığı, bireyin genel sağlık durumuna ve risk faktörlerine bağlı olarak değişebilir. En doğru bilgi için bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Poliomyelit, halk arasında çocuk felci olarak da bilinen, poliovirüsün neden olduğu, sinir sistemini etkileyerek kalıcı felce yol açabilen bulaşıcı bir hastalıktır. Poliomyelit iki şekilde ortaya çıkabilir: Paralitik olmayan poliomyelit: Grip benzeri semptomlarla seyreder ve genellikle birkaç gün içinde düzelir. Paralitik poliomyelit: Sinir hücrelerine zarar vererek kalıcı hareket kayıplarına neden olabilir. Bulaşma yolları: Enfekte bireylerin dışkısıyla kirlenen su veya gıdaların ağız yoluyla alınması. Nadiren, hapşırık veya öksürük yoluyla havaya yayılan mikroplu damlacıkların solunması. Belirtiler: Ateş, boğaz ağrısı, baş ağrısı, kusma, yorgunluk. Kaslarda güçsüzlük ve felç. Tanı: Dışkı veya boğaz numunelerinde poliovirüsün belirlenmesi. Tedavi: Özel bir tedavisi yoktur, sadece belirtilere yönelik destek tedavi uygulanabilir. Korunma: Düzenli olarak uygulanan aşılar, poliomyelitten korunmanın en etkili yoludur.

Anaokuluna kayıtta aşı kartı zorunlu değildir. Aşı kartı, genellikle e-Nabız üzerinden görüntülenebilir ve bazı durumlarda sağlık ocağından tekrar temin edilebilir. Kayıt esnasında istenen belgeler arasında genellikle kayıt başvuru formu, 4 adet fotoğraf ve belirli durumlarda şehit, gazi veya ekonomik durumu yetersiz aileler için durumlarını gösteren belgeler yer alır.

Meningokok aşılarının yan etkileri genellikle hafif ve kısa sürelidir. Sıklıkla görülen yan etkiler: Aşı yapılan bölgede reaksiyonlar: Ağrı, kızarıklık, şişlik ve hassasiyet. Hafif ateş. Halsizlik ve yorgunluk. Baş ağrısı. Kas veya eklem ağrıları. Mide bulantısı veya iştahsızlık. Huzursuzluk (bebeklerde). İshal (bebeklerde). Nadir görülen ciddi yan etkiler: Alerjik reaksiyonlar (anafilaksi). Guillain-Barré Sendromu (GBS). Uzun süreli omuz ağrısı. Aşı öncesi olası yan etkiler ve riskler hakkında bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Albert Sabin ve Jonas Salk, çocuk felci (polio) aşısını geliştiren iki önemli bilim insanıdır. Jonas Salk, 1953 yılında öldürülmüş (inaktive) çocuk felci aşısını keşfetti. Albert Sabin, 1960'larda canlı ama zayıflatılmış (attenüe) oral çocuk felci aşısını geliştirdi. Her iki aşı da çocuk felcinin dünya genelinde büyük ölçüde ortadan kaldırılmasına katkıda bulundu.

2025 yılında Türkiye'de çocukluk dönemi aşı takviminde yapılan değişikliğin nedeni, aşıların daha etkili ve az enjeksiyonla uygulanabilmesini sağlamak olarak açıklanmıştır. Daha önce ayrı ayrı yapılan Hepatit B ve 5'li karma aşı, 14 Nisan 2025 tarihinden itibaren 6'lı karma aşı olarak tek enjeksiyon halinde uygulanmaktadır.

2 yaş aşısı genellikle kas içi enjeksiyon şeklinde yapılır. En yaygın olarak kullanılan aşılar olan MMR (kızamık, kabakulak, kızamıkçık) ve PCV (pnömokok konjugat) aşıları, üst kolun deltoid kasına enjekte edilir. Hepatit A aşısı ise 2 yaş aşısı olarak bilinir ve genellikle sol bacaktan uygulanır. Aşıların uygulanma şekli ve bölgesi, aşı türüne ve sağlık profesyonelinin tercihine göre değişebilir. Aşı uygulaması öncesinde sağlık profesyonelinden bilgi almak önemlidir.

Koyun ve kuzularda çiçek aşısı, yılda bir defa yapılır. 3 aylıktan büyük kuzu ve oğlaklara 0,25 ml, koyun ve keçilere ise 0,5 ml aşı, koltuk altına veya kuyruk altına deri altı yolla tatbik edilir. Gebeliğin son 6 haftası ile doğumdan sonraki ilk ayda hastalık çıkmayan yerlerde aşılama yapılmamalıdır.

İnterhas aşı programı, veteriner hekimler tarafından köpeklerin yaşına, türüne ve yaşadıkları bölgeye göre belirlenen aşı takvimini içerir. Bu takvim, aşağıdaki aşıları kapsar: Coronavirüs aşısı; Karma aşı; Microsporum canis’e karşı aşı; Kuduz aşısı; Tetanos aşısı. Aşı programı, köpeklerin sağlıklı büyümesi ve ölümcül hastalıklardan korunması için önemlidir. İnterhas aşıları hakkında daha fazla bilgi için İnterhas Hayvan Sağlığı veya Hasat Veteriner Ecza Deposu gibi kuruluşlarla iletişime geçilebilir.

Kanser hastalarının hangi aşıları yaptırması gerektiği, hastalığın türüne, kullanılan tedavilere ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Kanser hastaları için önerilen bazı aşılar: Hepatit B aşısı: Kanser hastaları, hepatit B virüsü için 3 doz (0., 1. ve 6. aylarda) aşılanmalıdır. Tetanoz ve difteri (Td) aşısı: Tüm kanser hastaları için önerilir. İnfluenza (grip) aşısı: İnaktif influenza aşısı, yaşı ≥6 ay olan tüm kanser hastalarına her yıl yapılmalıdır. Polio aşısı: İmmünsuprese hastalara ve ev temaslılarına inaktive polio aşısı önerilir. Kanser hastaları için önerilmeyen aşılar: Canlı aşılar: Kemoterapi süresince kullanılmamalıdır. Aşılama, hastalığı takip eden hekimin onayıyla yapılmalıdır.