Aşılar

OPA (Oral Polio - Çocuk Felci) aşısı, bebeklere 6. ve 18. aylarını tamamladıklarında ağızdan iki damla şeklinde uygulanır. Ayrıca, koldan kas içine enjekte edilen ve "inaktif polio aşısı" olarak bilinen türü de vardır. Aşıların tam vaktinde yapılması, çocukların hastalıklardan korunması açısından büyük önem taşır.

Bebeklerde aşı sırası, Sağlık Bakanlığı'nın belirlediği aşı takvimine göre olmalıdır. Bu takvime göre bazı aşıların uygulama zamanları şu şekildedir: Doğumda: Hepatit B aşısının ilk dozu yapılır. 1. ayda: Hepatit B aşısının ikinci dozu uygulanır. 2. ayda: BCG (Verem aşısı), KPA ve 5'li karma aşı yapılır. 4. ayda: 5'li karma aşı ve KPA aşıları yapılır. 6. ayda: Hepatit B, 5'li karma aşı ve KPA uygulanır, ayrıca ağızdan canlı çocuk felci aşısı verilir. 12. ayda: KPA'nın son dozu, kızamık-kızamıkçık-kabukulak (KKK) ve suçiçeği aşıları yapılır. 18. ayda: 5'li karma aşı, ağızdan canlı çocuk felci ve hepatit A (sarılık) aşıları yapılır. 24. ayda: Hepatit A aşısı tekrarlanır. Aşı takvimi, bebeğin erken doğumu gibi durumlarda da dikkate alınarak hazırlanmalıdır. Aşı takvimi ve aşılarla ilgili detaylı bilgi için bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Bebeklerde aşı sırası, Sağlık Bakanlığı'nın belirlediği aşı takvimine göre olmalıdır. Bu takvime göre bazı aşıların uygulama zamanları şu şekildedir: Doğumda: Hepatit B aşısının ilk dozu yapılır. 1. ayda: Hepatit B aşısının ikinci dozu uygulanır. 2. ayda: BCG (Verem aşısı), KPA ve 5'li karma aşı yapılır. 4. ayda: 5'li karma aşı ve KPA aşıları yapılır. 6. ayda: Hepatit B, 5'li karma aşı ve KPA uygulanır, ayrıca ağızdan canlı çocuk felci aşısı verilir. 12. ayda: KPA'nın son dozu, kızamık-kızamıkçık-kabukulak (KKK) ve suçiçeği aşıları yapılır. 18. ayda: 5'li karma aşı, ağızdan canlı çocuk felci ve hepatit A (sarılık) aşıları yapılır. 24. ayda: Hepatit A aşısı tekrarlanır. Aşı takvimi, bebeğin erken doğumu gibi durumlarda da dikkate alınarak hazırlanmalıdır. Aşı takvimi ve aşılarla ilgili detaylı bilgi için bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Aşı çeşitleri şu şekilde sınıflandırılabilir: Canlı zayıflatılmış aşılar. İnaktive (ölü) aşılar. Subunit (alt birimli) aşılar. Toksoid aşılar. Viral vektör aşıları. RNA ve DNA aşıları. Aşılar ayrıca tek değerlikli (tek bir antijene karşı) veya çok değerlikli (iki veya daha fazla mikroorganizmaya karşı) olabilir.

Kızamık aşısı, 1 yaş ve 4 yaş sonunda olmak üzere iki doz olarak uygulanır. İlk doz, genellikle 12-15 aylıkken yapılır. İkinci doz ise 4-6 yaş arasında uygulanır. 1 Temmuz 2016 tarihinden önce doğmuş ve halen ilköğretime başlamamış olan çocukların KKK ikinci dozu, 2020-2021, 2021-2022 ve 2022-2023 eğitim ve öğretim dönemlerinde okul aşılamaları şeklinde uygulanır. Hamileler kızamık aşısı olamaz.

Hib aşısı, bebek ve 5 yaşına kadar olan çocuklara uygulanır. 5 yaş ve üzerinde olup, Hib bakterisinin neden olduğu hastalıkların riskini artıran bazı sağlık sorunları bulunan çocuklara ve yetişkinlere de Hib aşısı yapılabilir. Aşı uygulama takvimi ve doz sayısı, bireyin sağlık durumuna göre doktor tarafından belirlenmelidir.

Anti HBs pozitif olan kişilerin aşı olması gerekmez, çünkü bu durum, kişinin hepatit B virüsüne karşı bağışıklık kazandığını veya aşı olduğunu gösterir. Anti HBs pozitifliği, iki şekilde ortaya çıkabilir: 1. Enfeksiyon sonrası: Kişi hepatit B enfeksiyonu geçirmiş ve iyileşmişse, Anti HBs antikorları gelişir. 2. Aşılama sonrası: Hepatit B aşısı olunduğunda, vücut antikor üretir ve Anti HBs testi pozitif çıkar. Ancak, Anti HBs değeri 10 mIU/mL'nin altına düşerse, bağışıklık yetersiz kabul edilir ve tekrar aşı yapılması gerekebilir. Anti HBs testi sonuçlarının doğru yorumlanması için bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Hepatit-A'dan korunmak için bazı yöntemler: Aşı olmak: Hepatit-A aşısı, 18 ve 24. aylarda çocuklara iki doz olarak uygulanır. Hijyen kurallarına dikkat etmek: Eller su ve sabunla iyice yıkanmalıdır. Güvenli gıdalar tüketmek: Taze sebze ve meyveler iyice yıkanarak, çiğ veya az pişmiş gıdalar tüketilmemelidir. Temiz su içmek: Kuyu veya depo suyu kullanılan yerlerde sular klorlanmalı, zorunlu hallerde su en az 10 dakika kaynatılarak kullanılmalıdır. Kişisel hijyene dikkat etmek: Klorlanmamış ve kirli havuzlara girilmemeli, başkasının kişisel eşyaları kullanılmamalıdır. Korunmak: Enfekte olan kişi ile cinsel temasa girilmemelidir.

Yeni doğan bebeğe ilk gün yapılması gerekenler şunlardır: Banyo: İlk günlerde banyo yapmaktan kaçınılmalıdır. Beslenme: Bebek, doğumdan sonra ilk emme işlemini gerçekleştirmelidir. Göbek Bağı Bakımı: Göbek bağı düşene kadar bölgenin kuru ve temiz tutulması, doktorun önerdiği solüsyon ile temizlenmesi gerekir. Alt Değiştirme: Bebeğin altı, uzun süre kirli bırakılmamalı, temizlik sonrası pişik kremi kullanılmalıdır. Uyku Düzeni: Bebekler genellikle 18-20 saat uyurlar, 2-3 saatte bir uyandırılıp beslenmeleri gerekir. Oda Isısı: Odanın sıcaklığı 22-24 derece olmalıdır. Sevgi ve İlgi: Bebekle konuşulmalı, göz teması kurulmalı, kitap okunmalı ve şarkı söylenmelidir.

Aşı çeşitleri: Canlı zayıflatılmış aşılar. İnaktif (ölü) aşılar. Alt birim aşılar. Toksoid aşılar. Rekombinant aşılar. Viral vektör aşıları. Nükleik asit temelli aşılar. Kombine aşılar.

Td aşısı, difteri ve tetanoz enfeksiyonlarına karşı koruma sağlar. Tetanoz, Clostridium tetani bakterisinin vücuda girmesiyle ortaya çıkan, ciddi ve ölümcül olabilen bir hastalıktır. Td aşısı, genellikle 7 yaş ve üzeri çocuklar, ergenler ve yetişkinler için uygulanır. Koruyuculuğun devam etmesi için, her 10 yılda bir hatırlatma dozu yapılması önerilir.

Tetanoz ve difteri aşısı aynı değildir, ancak birlikte uygulanabilen aşılar mevcuttur. Td aşısı: Difteri ve tetanoza karşı bağışıklık sağlar. Tdap aşısı: Difteri, tetanoz ve boğmacaya karşı koruma sağlar. Her iki aşı da her 10 yılda bir tekrarlanmalıdır. Aşı uygulaması ve dozajı için bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Hib aşısı, Haemophilus influenzae Tip b (Hib) bakterisinin neden olduğu hastalıklardan ve bu hastalıkların oluşturabileceği komplikasyonlardan korur. Hib aşısının önemli olmasının bazı nedenleri: Menenjit ve sepsis koruması: Aşı, menenjit ve sepsis gibi ciddi Hib enfeksiyonlarına karşı yüksek oranda koruma sağlar. Mortaliteyi azaltma: Hib aşısı, bu hastalıklar nedeniyle oluşabilecek ölüm riskini azaltır. Yayılmanın önlenmesi: H. influenzae solunum damlacıkları ve sekresyonlarla doğrudan temas yoluyla bulaştığı için, aşı yayılmayı önlemede solunum ve el hijyenine katkı sağlar. Hib aşısı, özellikle 5 yaş ve altındaki çocuklar ile Hib bakterisinin neden olduğu hastalık riskini artıran başka hastalıkları bulunan çocuk ve yetişkinler için önemlidir.

MAM aşısı hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, Türkiye'de uygulanan bazı aşıların takvimi şu şekildedir: Hepatit B aşısı: Doğumda ilk doz, birinci ayın sonunda ikinci doz ve 6. ayın sonunda üçüncü doz yapılır. Karma aşı (beşli aşı): 2, 4 ve 6. aylarda uygulanır. Çocuk felci aşısı: 2, 4 ve 6. aylarda yapılır. Kızamık-kızamıkçık-kabakulak aşısı: 12. ayda yapılır. Suçiçeği aşısı: 12. ayda tek doz olarak uygulanır. Aşı takvimi, çocuğun sağlık durumuna ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir. En doğru bilgi için bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Anne ve çocuk sağlığı için yapılması gerekenler şunlardır: Gebelik öncesi ve sırasında annenin sağlıklı olması: Annenin beslenmesi, zararlı maddelerden uzak durması ve düzenli sağlık kontrollerinden geçmesi önemlidir. Düzenli sağlık kontrolleri: Çocukların yaşlarına göre belirli aralıklarla sağlık kontrollerinden geçmesi, gelişimlerinin izlenmesi ve aşılarının yapılması gereklidir. Bağışıklama çalışmaları: Çocukları hastalıklara karşı korumak için aşıların yapılması. Beslenme programları: Anne sütü ile beslenmenin teşvik edilmesi ve mikro besin destek programlarının uygulanması. Kaza ve yaralanma risklerine karşı önlemler: Ev kazaları ve çocuk güvenliği konusunda ailelere danışmanlık verilmesi. Aile planlaması hizmetleri: Aile planlaması merkezleri aracılığıyla üreme sağlığı sorunlarının önlenmesi ve çözülmesi. Türkiye'de anne ve çocuk sağlığını iyileştirmek için Genişletilmiş Bağışıklama Programı, Anne Sütünün Teşviki gibi çeşitli programlar yürütülmektedir.

Louis Pasteur'ün en önemli buluşları şunlardır: Pastörizasyon: Zararlı mikroorganizmaları öldürmek için sıvıları ısıtmayı içeren bir işlem. Mikrop Teorisi: Hastalıkların mikroorganizmalar tarafından oluşturulduğunu kanıtlaması. Kendiliğinden Üreme Kuramını Çürütmesi: Canlıların elverişli koşullarda kendiliğinden oluşamayacağı fikrini ortaya koyması. Kuduz Aşısı: Kuduz hastalığına karşı geliştirdiği aşı. Şarbon ve Tavuk Kolerası Aşıları: Bu hastalıklara karşı aşılar geliştirmiştir.

Louis Pasteur'un buluşlarının önemi şu şekilde özetlenebilir: Pastörizasyon: Sütün bozulmasına neden olan bakterileri yüksek ısıda yarım saat bekleterek yok etmeyi sağlayan bu yöntem, gıdaların daha uzun süre saklanabilmesini mümkün kılmıştır. Kuduz Aşısı: Pasteur'un kuduz aşısı, özellikle çocukların kuduz nedeniyle hayatını kaybetmesini önlemiştir. Hastalık Yapıcı Mikrop Teorisi: Pasteur, hastalıkların mikroplar tarafından yayıldığını kanıtlamıştır. Şarbon ve Tavuk Kolerası Aşıları: Bu hastalıklara karşı geliştirdiği aşılar, hayvanların ve insanların bu hastalıklardan etkilenmesini azaltmıştır. Pasteur'un çalışmaları, tıp, biyoteknoloji ve gıda endüstrisi üzerinde derin bir etki yaratmış ve günümüz bilimine temel oluşturmuştur.

Aşı, belirli bir bulaşıcı veya malign hastalığa karşı aktif kazanılmış bağışıklık sağlamak için kullanılır. Aşıların bazı kullanım amaçları: Profilaktik kullanım: Doğal veya "vahşi" bir patojen tarafından gelecekteki bir enfeksiyonun etkilerini önlemek veya iyileştirmek. Terapötik kullanım: Kanser gibi zaten meydana gelmiş bir hastalıkla savaşmak. Antibiyotik direncinin önlenmesi: Aşı programları, antibiyotiklere dirençli enfeksiyonların yaygınlığını azaltabilir. Hastalıkların ortadan kaldırılması: Aşılar, çiçek hastalığı gibi hastalıkların dünya çapında ortadan kaldırılmasında etkili olmuştur. Aşılar, hastalık oluştuktan sonra tedavi edici etki göstermez; sadece koruyucu etki sağlar.

Otomatik aşı tabancalarının kapasitesi, modeline göre değişiklik göstermektedir. Bazı otomatik aşı tabancaları 5 cc kapasiteye sahipken, diğerleri 0.1 - 0.3 ml veya 50 cc gibi farklı hacimlerde olabilir. 5 cc kapasiteye sahip otomatik aşı tabancaları genellikle arıcılık ve veterinerlik uygulamalarında kullanılır. 0.1 - 0.3 ml kapasiteye sahip otomatik aşı tabancaları ise güvercin ve kanatlı hayvanların aşılanması için uygundur. 50 cc kapasiteye sahip otomatik aşı tabancaları ise büyükbaş, küçükbaş ve kanatlı hayvan aşılama işlemlerinde kullanılır. Hangi kapasitenin uygun olduğu, kullanım amacına ve aşılanacak hayvanların türüne bağlıdır.

Louis Pasteur'ün en büyük başarısı olarak şunlar gösterilebilir: Pastörizasyon: Zararlı mikroorganizmaları öldürmek için sıvıları ısıtmayı içeren bir işlem olan pastörizasyonu geliştirmiştir. Mikrop Teorisi: Fermantasyon üzerine yaptığı çalışmalarla, doğada bulunan organik maddelerdeki farklılıkların gözle görülemeyen mikroorganizmalar tarafından oluşturulduğunu kanıtlamıştır. Aşılar: Kuduz, şarbon ve tavuk kolerası için aşılar geliştirmiştir. Pasteur'ün bu başarıları, tıp, mikrobiyoloji ve halk sağlığı üzerinde derin bir etki yaratmış ve milyonlarca insanın hayatını kurtarmıştır.