Arkeologiya

Türkiye'deki en önemli arkeolojik kazı alanı konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Bazı önemli arkeolojik alanlar şunlardır: Göbekli Tepe, Şanlıurfa. Çatalhöyük, Konya. Efes, İzmir. Troya, Çanakkale. Anavarza, Adana.

Urartular, Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Van Gölü çevresinde yaşamışlardır. Sınırları: Batıda Fırat Nehri; Kuzeyde Kuzey Ermenistan Dağları ve Gökçe Göl; Doğuda İran Azerbaycan'ındaki Savalan Dağları; Güneyde Zağros Dağları ile birleşen Doğu Toroslar. Ayrıca, Urartuların yerleşimleri Gürcistan, Ermenistan, Nahçıvan ve Irak topraklarına da uzanmaktaydı.

Mızrağın ilk olarak kim tarafından kullanıldığına dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır, çünkü bu temel savunma aracı, tarih boyunca birçok farklı kültürde görülmüştür. Mızrak kullanımının erken dönemlerine dair bazı bulgular: 500.000 yıl önce: Güney Afrika'daki Kathu Pan bölgesinde, Homo heidelbergensis türüne ait taştan yapılmış mızrak uçları bulunmuştur. 400.000 yıl önce: Almanya'da Schöningen kömür madeninde, ahşap mızraklar radyokarbon analiziyle bu döneme tarihlendirilmiştir. 5-6 milyon yıl önce: Senegal'deki şempanzelerin, ağaç dallarını sivrilterek mızrak yaptığı gözlemlenmiştir.

En eski taş tabletin nerede bulunduğuna dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, dünyanın farklı bölgelerinde eski taş tabletler keşfedilmiştir: Çin. Gürcistan. Kudüs.

Karatepe-Aslantaş'ta açık hava müzesi yapılmasının nedeni, ören yerindeki eserlerin mimari bir bütünün parçaları olarak doğal çevreleri içinde sergilenmesini sağlamaktır. Türkiye'nin ilk açık hava müzesi olarak 1958 yılında ziyarete açılan Karatepe-Aslantaş Açık Hava Müzesi, 1947 yılında başlayan kazılarla açığa çıkan, Geç Hitit Dönemine ait iki büyük sur kapısı, bir yol aksı ve onun iki yanında yer alan mekanlardan, heykellerden ve arkeolojik kalıntılardan oluşan bir ören yeridir. Açık hava müzesi içinde, Karatepe ve Domuztepe ören yerlerinde bulunan arkeolojik kalıntıların sergilenmesi amacıyla oluşturulan kapalı müze bölümü ise 2007 yılında ziyarete açılmıştır.

Türkiye'deki bazı Paleolitik Çağ yerleşimleri şunlardır: Yarımburgaz Mağarası: İstanbul'da yer alır ve Alt Paleolitik Çağ'a ait el aletleri bulunmuştur. Karain Mağarası: Antalya'da bulunur ve hem yonga kültürleri hem de iki yüzeyli alet içeren kültürler mevcuttur. Kaletepe Deresi 3: Orta Paleolitik Dönem buluntuları veren önemli bir merkezdir. Öküzini Mağarası: Antalya'da yer alır ve Üst Paleolitik Dönem tabakaları bulunur. Üçağızlı Mağarası: Hatay'da bulunur ve en erken Üst Paleolitik Dönem tabakaları bu mağarada tespit edilmiştir. Ayrıca, Adıyaman, Şanlıurfa, Gaziantep, Isparta ve Muş gibi illerde de Paleolitik Çağ'a ait yerleşim yerleri bulunmaktadır.

Trysa Antik Kenti, özellikle kaya mezarları ve anıtsal yapıları ile ünlüdür. Trysa'nın en dikkat çekici yapısı, MÖ 4. yüzyılın ikinci çeyreğine tarihlenen Heroon anıtıdır. Antik kent, aynı zamanda Likya Birliği’nde üye kentlerden biri olarak anılır.

Aslanlı Kapı, farklı uygarlıklara ait örneklere sahiptir: Miken Uygarlığı: Antik Miken şehrinin ana kapısı olan Aslan Kapısı, MÖ 13. yüzyılda yapılmıştır. Selçuklu Devleti: 1064 yılında Ani'yi fetheden Selçuklular, şehrin ana giriş kapısına kendi simgeleri olan aslan kabartmasını yapmışlardır. Hitit İmparatorluğu: Hattuşa (Boğazköy) Antik Kenti'ndeki Aslanlı Kapı, Hititlerin sembolüdür. Memlûk Devleti: Kudüs'teki Esbât Kapısı, Memlûk Sultanı Zâhir Baybars döneminde yapılmış iki aslan figürüyle tanınır ve "Aslanlı Kapı" olarak da bilinir.

Göbeklitepe'de yaban domuzu heykelinin bulunmasının nedeni, bu heykelin bir sanat eseri olarak o dönemde yaşayan insanlar tarafından yapılmış olmasıdır. Göbeklitepe'deki yaban domuzu heykeli, "D yapısında" kireç taşından yapılmış gerçek boyutlu bir eserdir. Prof. Dr. Necmi Karul'un açıklamalarına göre, bu tür heykeller genellikle yapıların özgün yerlerinde bırakılır ve yapılar gömülürken de bu eserler bilinçli olarak korunur. Ayrıca, bu heykelin boyalı olması, onu diğer heykellerden ayıran önemli bir özelliktir.

Göbeklitepe, dünyanın bilinen en eski tapınağı olarak, insanlık tarihi açısından büyük bir öneme sahiptir. Göbeklitepe'nin temsil ettiği bazı unsurlar şunlardır: İnanç ve Ritüeller: Kazılar, yapının bir ibadet alanı olduğunu göstermektedir. Toplumsal Organizasyon: Böylesine büyük bir yapının inşası, toplumsal bir organizasyon ve iş birliği gerektirmiştir. Tarım ve Evcilleştirme: İnsanoğlunun avcılık ve toplayıcılıktan tarıma geçişine işaret eder. Sanat ve Sembolizm: Taş sütunlardaki hayvan ve insan motifleri, sembolizm ve şamanizmle ilişkilendirilmektedir. Göbeklitepe'nin tam olarak ne amaçla inşa edildiği henüz kesin olarak bilinmemektedir.

Yıldızlı kafa heykelleri, farklı uygarlıklara ait olabilir: 1. Kommagene Uygarlığı: Adıyaman'daki Nemrut Dağı'nda bulunan devasa kafa heykelleri, Kommagene Kralı I. Antiochos tarafından yaptırılmış olup, bu uygarlığa aittir. 2. Ife Krallığı: Nijerya'da bulunan Ife şehrinde, insan kafası heykelleri de dahil olmak üzere, metal heykeller üretilmiş ve bu heykeller Yoruba halkına aittir.

Cafer Höyük, Doğu Anadolu'nun çanak çömleksiz Neolitik Çağı'nı anlamada önemli bir kaynaktır. Önemini artıran bazı özellikleri: Yerleşim tarihi: M.Ö. 7. binyıl başlarına tarihlenen yerleşim yerleri bulunmuştur. Kent yerleşimi: Anadolu'nun ilk kentsel yerleşimlerinden biridir. Tarım ve ekonomi: Tarımın Anadolu'daki en eski örneklerinden biri olarak kabul edilir. İnanç sistemi: Bereket tanrıçasını temsil eden idoller bulunmuştur. Obsidiyen kullanımı: Doğu Anadolu ve Kapadokya ile bağlantılı ticaret yollarının varlığını gösteren obsidyen kalıntılarına rastlanılmıştır. Ancak, höyük sadece kurtarma kazısı ile araştırılabildiği için birçok soru yanıtsız kalmıştır ve günümüzde Karakaya Barajı'nın suları altında bulunmaktadır.

Mohenjo-Daro, yaklaşık 4500 yıl önce, MÖ 2500 civarında zirveye ulaşmış olan İndus Vadisi Medeniyeti'nin en büyük ve en önemli şehirlerinden biriydi. Mohenjo-Daro'nun kalıntıları, şu konuları anlatıyor olabilir: Gelişmiş şehir planlaması ve altyapı: Dik açılarla kesişen geniş caddeler, gelişmiş kanalizasyon ve su yönetimi sistemleri, dönemin mühendislik ve halk sağlığı anlayışını yansıtır. Gizemli çöküş: Şehrin terk ediliş nedenleri arasında iklim değişikliği veya yavaş bir göç olduğu düşünülmektedir. Antik medeniyetlerin teknolojik düzeyi: Kazılarda, yüksek radyasyon izleri ve camlaşma gibi olgular bulunmuş, bu da nükleer bir felaket ihtimalini düşündürmüştür. Mohenjo-Daro, 1980 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne alınmıştır.

Pedasa Antik Kenti, Leleg Uygarlığı'na aittir. Antik yazılı kaynaklarda Karialılar’ın atası olarak gösterilen Lelegler, Bodrum Yarımadası’nda sekiz kent kurmuştur; Pedasa bu kentlerden en önemlisidir.

Eşek Deresi Mağarası'nda yaşamış topluluklar: Epipaleolitik dönem avcı-toplayıcı topluluklar. Çanak Çömlekli Neolitik, Kalkolitik, İlk Tunç Çağı, Demir Çağı ve Helenistik dönem toplulukları. Eşek Deresi Mağarası'nda bulunan arkeolojik materyaller arasında yontma taş aletler, hayvan kemikleri ve seramik parçaları yer almaktadır.

Göbeklitepe'nin yaklaşık 3 bin yıl kullanıldıktan sonra bilinmeyen bir nedenle terk edildiği ve tapınaklar ile yapıların bilinçli şekilde gömüldüğü düşünülmektedir. Göbeklitepe'nin insan eliyle kasıtlı olarak toprakla örtülmüş olabileceği yönünde de bir iddia bulunmaktadır. Göbeklitepe'nin neden ve ne zaman gömüldüğü, hala gizemini koruyan bir konudur.

Muş, tarih boyunca birçok uygarlığın egemenliği altında kalmıştır. Bazı uygarlıklar: Urartular. Medler, Persler, Romalılar, Bizanslılar. Selçuklular, Eyyubiler, Karakoyunlular, Akkoyunlular. Osmanlı İmparatorluğu. Günümüzde Muş, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan bir ildir.

Domuztepe Höyüğü'nde bulunan bazı önemli eserler ve kalıntılar: 7 bin 450 yıllık silolar: 2024 yılında yapılan kazılarda, yaklaşık 3 metre çapında, tek sıra taş temelli üç silo kalıntısı bulundu. Damga mühürler: Kazılarda damga mühürler de bulundu. 7 bin 600 yıllık insan iskeletleri: 2024 yılında yapılan kazılarda, biri bebek, diğeri 6-7 yaşlarında bir çocuğa ait iki insan iskeleti bulundu. Domuztepe Höyüğü, tarihöncesi dönemlere ait önemli bir yerleşim yeri olarak kabul ediliyor.

Tapates, Frig Uygarlığı'na aittir. Frigler, Anadolu'da M.Ö. 800 yıllarında kurulmuş bir medeniyet olup, dokumacılıkta ileri gitmişlerdir.

Neolitik ve Kalkolitik Dönemlerde yaşanan beş önemli gelişme: 1. Neolitik Dönem: Tarımın keşfi. Yerleşik hayata geçiş. Çanak çömlek yapımı. Tekerlek yapımı. Duvarlara resim çizilmesi. 2. Kalkolitik Dönem: Metal işleme. Üretim sistemlerinin değişimi. Bezemeli seramik geleneğinin yayılması. Kentsel toplumların ortaya çıkışı. İkincil ürünlerin kullanımı.