AkılYürütme

Tümevarım ve tümdengelim arasındaki temel fark, akıl yürütme yönlerinde yatmaktadır: 1. Tümevarım: Tek tek olay ve olgulardan genel yasalara veya tikel önermelerden tümel önermeye doğru giden akıl yürütme biçimidir. Örnek: "Metal olan demir ısıtılınca genleşir, bakır da ısıtılınca genleşir; o hâlde bütün metaller ısıtılınca genleşir". 2. Tümdengelim: Tümel bir önermeden tümeli veya tümelden tikel bir önermeyi çıkaran akıl yürütme biçimidir. Örnek: "Bütün insanlar ölümlüdür, Ali bir insan olduğuna göre, Ali de ölümlüdür".

Tümevarım, tek tek deney ve gözlemlerden akıl yolu ile genel yargılara, ilkelere ulaşmaya yönelik bir akıl yürütme biçimidir.

Muhakemede akıl yürütme, bilinen olgular ve kurallar kullanılarak yeni bilgiye ulaşma sürecidir. Üç ana türü vardır: 1. Tümdengelim (Dedüksiyon): Genel ilkelerden hareket ederek tek tek olaylar hakkında yargıya varma, yani genelden özele düşünme biçimidir. 2. Tümevarım (İndüksiyon): Tek tek olgulardan genel önermelere geçme, özelden genele ulaşma yoludur. 3. Analoji: İki şey arasındaki benzerliğe dayanarak birisi hakkında varılan hükmü diğeri hakkında da verme şeklindeki akıl yürütme yoludur.

Tümevarımsal akıl yürütme, özelden yola çıkılarak genel hakkında bilgi elde edilmesi sürecidir. Bu yöntemde, çok sayıda tikel bilgi kullanılarak tümel bir kural doğrulanır. Ancak, tümevarımsal akıl yürütme kesin bir sonuca götürmez; var olan gözlemlerle tutarlı olmasına karşın, henüz yapılmamış gözlemlerle çelişebilir.

Mantıkta ters döndürme, bir önermenin niteliğini (olumlu/olumsuz) değiştirmeden, özneyi olumsuzlayarak yüklem, yüklemi olumsuzlayarak özne yapma işlemidir. Ters döndürme kuralları: 1. Tümel olumlu (A) önermenin ters döndürmesi: Tümel olumlu (A) olur. 2. Tümel olumsuz (E) önermenin ters döndürmesi: Tikel olumsuz (O) olur. 3. Tikel olumlu (I) önermenin ters döndürmesi: Ters döndürme yapılmaz. 4. Tikel olumsuz (O) önermenin ters döndürmesi: Tikel olumsuz (O) olur.

Mantık ders notu hazırlamak için aşağıdaki konular dikkate alınmalıdır: 1. Temel Kavramlar: Önerme, öncül, sonuç, geçerlilik, geçersizlik, tutarlılık gibi mantıksal kavramlar açıklanmalıdır. 2. Akıl Yürütme Yöntemleri: Tümevarım, tümdengelim ve analoji gibi akıl yürütme türleri detaylıca ele alınmalıdır. 3. Önerme Çeşitleri: Yargının niteliğine ve sayısına göre önermeler (olumlu-olumsuz, basit-bileşik) sınıflandırılmalı ve örnekleri verilmelidir. 4. Döndürme ve Karşı Olma: Önermelerin döndürme ve karşı olma ilişkileri, karşı olma karesi kullanılarak gösterilmelidir. 5. Sembolik Mantık: Modern mantıkta önermeler ve eklemler sembolik dille temsil edilmeli, doğruluk tabloları ve denetleme yöntemleri açıklanmalıdır. Bu konular, mantık ders notunun kapsamlı ve anlaşılır olmasını sağlayacaktır.

Bütün canlılar beslenir, kedi de bir canlıdır, öyleyse kediler de beslenir ifadesi, tümdengelim akıl yürütme yöntemine örnektir.

Tümevarım ve tümdengelim farklı akıl yürütme yöntemleridir, ancak bazen karıştırılabilirler. Tümevarım, özelden genele doğru ilerleyen bir akıl yürütme yöntemidir. Tümdengelim ise genelden özele doğru giden bir yöntemdir. Dolayısıyla, tümevarım ve tümdengelim aynı şey değildir.

"Akıl yürütme sanatı, uzun ve sabırlı çalışmalar sonucunda elde edilir" sözü Sherlock Holmes'a aittir.

Diyalektik yöntem çeşitli türlere ayrılır: 1. Tartışma Sanatı: Diyalektik, başlangıçta tartışma sanatı veya çelişkili yollardan muhataplarını ikna etme sanatı olarak tanımlanmıştır. 2. Akılyürütme Yöntemi: Bir tezin mantıksal sonuçlarını inceleyerek onu çürütme yöntemi olarak kullanılır. 3. Bölme Tekniği: Cinsleri türlerine ayırarak mantıksal bir biçimde analiz etme yöntemidir. 4. Genel Fikirleri Araştırma: Tikel örnek veya hipotezlerden hareket edip bu fikirlere götüren bir akılyürütme sürecidir. 5. Yanılsama Mantığının Eleştirisi: Aklın deneyime aşkın nesneleri konu alırken, deneyimin sınırlarını aştığı zaman düştüğü çelişkilerin gözler önüne serilmesi suretiyle eleştirilmesidir. 6. Varlık ve Düşünce Yasası: Düşüncenin ve gerçekliğin bir tezle antitezden, bu iki karşıtın bir sentezine varmak suretiyle, gelişmesini gösteren yasadır.

Logos kelimesi, mantık veya akıl yürütme anlamına gelir. Felsefe ve retorik alanlarında logos terimi şu şekilde kullanılır: - Aristoteles'e göre logos, retorikte mantığa dayalı akıl yürütmeyi ifade eder ve konuşmacının anlattıklarını mantıki temellere bağlamasıdır. - Genel anlamda ise logos, belirsiz bir alana girdiğinde onu belirleyen, düzenleyen, ilke olarak tanımlanır.

Mantık ve önerme arasındaki ilişki şu şekilde açıklanabilir: Mantık, akıl yürütme ve doğru düşünme kurallarını inceleyen bir disiplindir. Bu bağlamda, mantık, önermelerin doğruluğunu test eder ve çıkarımların geçerliliğini inceler.

Analojik ve tümdengelimsel düşünce iki farklı akıl yürütme yöntemidir: 1. Analojik Düşünce: Bir olguyu başka bir olguya benzeterek aralarında çağrışım kurma ve bilinen bir kavramdan hareketle bilinmeyeni öğrenme yöntemidir. 2. Tümdengelimsel Düşünce: Genelden özele ya da yasalardan olaylara geçiş şeklindeki akıl yürütmedir.

Akıl yürütmenin temel ilkeleri şunlardır: 1. Tümdengelim (Dedüksiyon): Genel bir kuraldan hareketle spesifik bir sonuca ulaşma yöntemidir. 2. Tümevarım (İndüksiyon): Özelden yola çıkılarak genel hakkında bilgi elde edilmesidir. 3. Analoji (Benzerlik): İki durum arasında benzerlik kurularak bir sonuca varılır. 4. Redüksiyon (Analiz): Karmaşık bir konuyu daha basit bileşenlere ayırma sürecidir.

Mantık devreleri final sınavında aşağıdaki konular ve soru türleri çıkabilir: 1. Mantığa Giriş ve Klasik Mantık: Mantık ve doğru düşünme arasındaki ilişki, akıl ilkeleri, akıl yürütme yöntemleri. 2. Önerme ve Çıkarımlar: Önerme çeşitleri, önermelerden sonuç çıkarma, karşı olum çıkarımları. 3. Kombinasyonel Mantık Devreleri: Temel mantık kapıları (NAND, NOR, NOT), kod çözücüler, çoklayıcılar gibi konular. 4. Vize ve Final Notları Hesaplama: Vize ve final notlarının nasıl hesaplandığına dair formüller ve devamsızlık kuralları. Sınav soruları genellikle açık uçlu, kısa cevaplı ve çoktan seçmeli olabilir.

Inference yapmak, kanıtlara, akıl yürütmeye ve mantığa dayanarak bir sonuca varma süreci anlamına gelir. Bu, insanların tam resmin net olmadığı durumlarda eğitimli tahminler yapmalarını ve daha bilinçli kararlar almalarını sağlar.

Felsefede düşünme, nesne, olay veya semboller arasında bağ kurma eylemi olarak tanımlanır. Düşünmenin temel unsurları arasında kavramlar, önermeler, argümanlar ve akıl yürütme yer alır.

Anoloji, iki benzer olay arasında karşılaştırma yaparak sonuca ulaşma yöntemidir. Diğer tanımları: - Farklı şeyler arasındaki benzerliklerden hareket ederek, birincisi için geçerli olan yargıların ikincisi için de geçerli olduğunu ifade etme. - Bilinmeyen bir olgunun, bilinen benzer olgularla açıklanması.

Akıl yürütme ve çıkarım kavramları birbiriyle ilişkili olsa da farklı anlamlar taşır: - Akıl yürütme, doğru olduğu varsayılan yargılardan hareketle yeni yargılara varma, yeni sonuçlar çıkarma sürecidir. - Çıkarım ise, öncül ve sonuç önermelerinden oluşan bir akıl yürütme türüdür.

Muhakemede akıl yürütme türleri şunlardır: 1. Tümdengelim (Dedüksiyon): Genel bir kuraldan hareketle spesifik bir sonuca ulaşma yöntemidir. 2. Tümevarım (İndüksiyon): Özelden yola çıkılarak genel hakkında bilgi elde edilmesidir. 3. Kaçırıcı Akıl Yürütme (Geriçıkarım): Mevcut bilgilere dayanarak bilinçli bir tahmin veya hipotez yapmayı içerir. 4. Analoji (Benzerlik): İki durum arasında benzerlik kurularak bir sonuca varılır. 5. Eleştirel Akıl Yürütme: Sağlam yargılar ve kararlar vermek için bilgileri, argümanları ve inançları değerlendirmeyi içerir.