AkılYürütme

Mantık ve akıl yürütme arasındaki fark, mantığın doğru düşünmenin biçimiyle ilgilenmesi, akıl yürütmenin ise bu doğru düşünme sürecinin bir parçası olmasıdır. Akıl yürütme, zihnin birbiriyle ilişkili önermelerden yeni bir önerme çıkarması işlemidir. Mantık, akıl yürütmenin formuyla ilgilenir ve geçerli akıl yürütme formlarına ulaşmayı hedefler. Basit bir örnek: "Bal tatlıdır" ve "Limon ekşidir" önermeleri arasında bir akıl yürütme ilişkisi yoktur, çünkü bu önermeler bağımsızdır ve birinin doğruluğu diğerinin doğruluğunu kanıtlamaz.

Diyalektik yöntem türleri arasında şunlar sayılabilir: Olumlu diyalektik. Olumsuz diyalektik. Övülen (övgüye değer) diyalektik. Yerilen (mezmum) diyalektik. Ficht’in diyalektik yöntemi. Bu adımlar: Bir şeyi ortaya koymak, yani "a, a'dır" demek. Onu diğerlerinden ayırt etmek, yani "a, a değildir". Bu şeyi diğerlerinin karşısında belli nitelikleriyle sınırlandırılmış bir şey olarak kavramak, yani sentez. Ayrıca, Platon’un diyalektik yöntemi de Sofistlerin retorik yönteminden farklı olarak, sözcüklerin ve nesnelerin ötesindeki değişmez özlüğü ve ideaların düzenini konu edinir.

Sherlock Holmes'un akıl yürütme ile ilgili sözleri, Arthur Conan Doyle tarafından yaratılan kurgusal dedektif kahramana aittir. İşte bazı örnekler: "Akıl yürütme sanatı, uzun ve sabırlı çalışmalar sonucu elde edilir. Yetenekli bir akıl yürütücü beynini boş bir oda gibi kullanır, gereksiz bilgileri eler ve odaya sadece işine yarayanları yerleştirir." "Bir şeyi saklamak istiyorsanız en iyi yol; o şeyi, herkes tarafından görülebilecek bir yere koymaktır." "Çözülmesi en zor suçlar, nedensiz işlenenlerdir." "Kanunun diğer tarafında olsaydım, en başarılı suçlu ben olurdum." "Yaptığın şeyin önemi yok bu dünyada. Asıl önemlisi, insanları neyi yaptığına inandırmaktır."

Mantık ve önerme arasındaki ilişki şu şekilde açıklanabilir: Önerme, özne, yüklem ve bağlaçtan oluşan, doğruluk değeri taşıyan bir yargıdır. Mantık, önermeler arası çıkarım ilişkilerinin nesnel olarak ifade edilebilmesine ve denetlenebilmesine olanak veren bir bilim dalıdır. Mantık, önerme seviyesinde başlar. Önermeler, doğruluk değerlerine göre değerlendirilir. İki önermenin değeri "1" ise, bu önermeler birbirine denktir.

Logos kelimesi, Eski Yunancada "seçmek, kavramak, saymak" anlamlarına gelen "log" ve "söz söylemek, konuşmak" anlamlarına gelen "us" fiillerinden türetilmiştir. Felsefede logos; söz, düşünme, akıl, oran, ölçü gibi çok anlamlı bir sözcüktür. Logo ise bir markayı veya ürünü tanımlamak için kullanılan kelimeler, görseller ve renklerden oluşan bir semboldür.

Akıl yürütmenin temel ilkeleri şunlardır: 1. Özdeşlik İlkesi: Bir şey ne ise odur. 2. Çelişmezlik İlkesi: Bir şey hem kendisi hem de kendisi olmayan olamaz. 3. Üçüncü Halin İmkânsızlığı İlkesi: Bir önerme ya doğru ya da yanlış olabilir, ikisi arasında üçüncü bir ihtimal yoktur. 4. Yeter-Sebep İlkesi: Her doğru, yeterli bir sebeple desteklenir. Bu ilkeler, doğru düşünme ve akıl yürütme süreçlerini destekler.

Analojik düşünce, bir olguyu başka bir olguya benzeterek aralarında çağrışım kurma ve bilinen bir kavramdan hareketle bilinmeyeni öğrenme sürecidir. Tümdengelimsel düşünce ise, genel ilkelerden özel sonuçlara ulaşma yöntemidir. Tümdengelim ve analoji, farklı düşünme biçimleri olup, her ikisi de kendi yöntemleriyle akıl yürütme ve problem çözme süreçlerinde kullanılır.

Felsefede düşünme, çevreyi, kendini ve hayatın anlamını sorgulayan, anlayan ve yorumlayan bir zihinsel faaliyettir. Felsefi düşünmenin üç temel bileşeni: Sorgulama ve şüphecilik. Analiz ve mantıksal akıl yürütme. Kavramsal netlik ve tanımlama. Felsefi düşünme, bir konuyu yüzeysel olarak geçiştirmek yerine, derinlemesine ele alıp farklı açılardan bakarak mantıksal sonuçlara ulaşmaya çalışmayı içerir.

Mantık devreleri final sınavında çıkabilecek bazı konular: Mantığa giriş ve klasik mantık. Mantık devreleri. Teknolojik uygulamalar. Sınav içeriği, üniversiteye ve eğitim programına göre değişiklik gösterebilir.

Inference yapmak, çıkarım yapmak anlamına gelir. Çıkarım, sahip olunan bilgilere dayanarak yapılan tahmin veya geliştirilen inanç, görüş demektir. Inference, aynı zamanda "istatistiksel çıkarım" veya "istatistiksel sonuç çıkarma" gibi teknik anlamlar da taşıyabilir.

Akıl yürütme ve çıkarım kavramları genellikle birbirinin yerine kullanılsa da, aralarında bazı farklar vardır: Akıl Yürütme: Doğru kabul edilen yargılardan (öncüllerden) yola çıkarak yeni yargılara (sonuca) varma sürecidir. Çıkarım: Akıl yürütmenin bir sonucu olup, öncül ve sonuç önermelerinden meydana gelir. Özetle, akıl yürütme daha geniş bir kavram olup, çıkarım bu sürecin bir sonucudur.

Bazı akıl modelleri şunlardır: Kaldıraç Akıl Modeli. Çarpımsal Sistemler Akıl Modeli. Sorumluluk Bilinci Akıl Modeli. Yetkinlik Çemberi Akıl Modeli. İkinci Seviye Düşünme. Asimetrik Etki Akıl Modeli. Aktivasyon Enerjisi Akıl Modeli. Ayrıca, tümdengelim, tümevarım ve analoji gibi mantıkta kullanılan akıl yürütme yöntemleri de bulunmaktadır.

Tümdengelim (Dedüksiyon), genel bilgilerden özel sonuçlara ulaşma yöntemidir. Analoji (Benzeşim), iki farklı nesne veya önerme arasındaki benzerliklere dayanarak çıkarım yapma işlemidir. Örnekler: Tümdengelim: "Tüm insanlar ölümlüdür, Sokrates bir insandır; öyleyse Sokrates ölümlüdür". Analoji: "Dünya'da atmosfer ve canlı hayat var, Mars'ta atmosfer var; öyleyse Mars'ta da canlı hayat olabilir".

Diyalojik akıl yürütmenin hangi filozofa ait olduğu konusunda farklı görüşler bulunmaktadır: Herakleitos. Elealı Zenon. Platon. Sokrates. Hegel. Karl Marx.

Mantık, doğru düşünmenin ve akıl yürütmenin ilke ve kurallarını inceleyen bir disiplindir. Akıl yürütmenin doğruluğunun sağlanması, mantığın temel işlevlerinden biridir. Mantık, akıl yürütme süreçlerinde şu ilkeleri kullanır: Özdeşlik ilkesi: Bir şey ne ise odur. Çelişmezlik ilkesi: Bir şey, hem kendisi hem de başkası olamaz. Üçüncü durumun olanaksızlığı: Bir önerme ya doğru ya da yanlış olabilir. Mantık, doğru düşünmenin şeklini inceleyerek, tutarlı ve geçerli sonuçlara ulaşmayı sağlar.

Aristoteles'in mantıkta kullandığı bazı temel kavramlar şunlardır: Önerme. Kategoriler. Kıyas. Tümdengelim ve tümevarım. Özdeşlik, çelişmezlik ve üçüncü hâlin imkânsızlığı ilkeleri. Aristoteles'in mantıkla ilgili çalışmaları, "Organon" adı altında topladığı altı kitapta yer alır.

Felsefede "örtük" ve "açık" kavramları şu anlamlara gelir: Örtük. Açık. Örtük ve açık kavramlarına örnek olarak şunlar verilebilir: "O dürüst biridir, ona güvenebilirsin" cümlesi. "Yarın sınava çalışmalısın" sözü. Örtük ve açık kavramları, birbirini tamamlayan iki iletişim unsuru olarak da görülebilir.

Dedüktif (tümdengelimsel) düşünce, genel bir prensipten yola çıkarak özel bir sonuca ulaşma sürecidir. İndüktif (tümevarımsal) düşünce ise, özel gözlemlerden genel bir sonuca varma sürecidir. Dedüktif ve indüktif düşünce, mantık ve bilimde iki temel çıkarım yöntemidir.

Tümdengelim (dedüksiyon) akıl yürütme yöntemi, genel ilkelerden özel sonuçlara ulaşmayı sağlayan bir mantıksal düşünme biçimidir. Bu yöntemde, öncüller (genel ifadeler) doğru kabul edildiğinde, sonucun doğruluğu garanti edilir. Tümdengelim örnekleri: "Tüm kediler hayvandır. Garfield bir kedidir. Bu nedenle, Garfield bir hayvandır". "Bütün insanlar ölümlüdür. Sokrates bir insandır. Bu nedenle, Sokrates ölümlüdür". "Bütün sporcular antrenman yapar. Ahmet bir sporcudur. Bu nedenle, Ahmet antrenman yapar".

Dedüksiyon (tümdengelim), felsefe ve mantıkta sahip olunan genel verilerden yola çıkarak özel sonuçlar çıkarma yöntemidir. Dedüksiyonun özellikleri: Öncüller ve sonuç: Biri yasa ya da yargı olmak üzere en az iki öncül ve bu öncüllerden çıkarılması gereken bir sonuçtan oluşur. Yeni bilgi sunmaması: Dedüksiyon, yeni bir bilgi vermez, sadece öncülleri açık hâle getirir ve tikel hakkında bilgi verir. Örnekler: "Bütün insanlar ölümlüdür, Sokrates bir insandır, öyleyse Sokrates ölümlüdür" veya "Bütün metaller ısıtıldığında genleşir, bakır bir metaldir, o hâlde, bakır ısıtıldığında genleşir" gibi örneklerle açıklanabilir. Dedüksiyon, doğru olan ya da doğru olduğu sanılan önermelerden zorunlu olarak çıkan yeni önermeler türetir.